|
=== Epistemologia: fedea eta arrazoia ===
Agustin Hiponakoak jainkoarekiko sinesmena eta jakintza uztartu egin zituen eta fedea jainkoarengana eta, beraz, jakintzara heltzeko modu bakarra dela defendatu ere egin zuen <ref>"Jainkoa bada jakintza, Jainkoaren maitalea da egiazko filosofoa." idazten du "Jainkoaren hiria" lanean ({{la}} ''Si sapientia Deus est, verus philosophus est amator Dei'').</ref><ref>"''Credo ut intelligam"'', hau da, "''ulertzeko sinisten dut''" aforismoa ere berari zor zaio.</ref>. Ariman aurkituko den fedeak egiaren berri ematen badigu ere, arrazoiak egia horiek baieztatu egin ditzake, nahi eta arrazoiak, fedeak gidaturik aritzen ez denean, egiazkoak ez diren ezagutzak sor ditzakeen. Baina arrazoiak fedea arrazoizkoa dela ere erakusten du. Beraz, oro har, fedea arrazoiaren gainetik kokatzen da, haren lagungarri izan daitekeen arren. Ospetsua da, ildo horretatik bere esaera: "''Intellige ut credas; crede ut intelligas''" (euskaraz, "''Uler ezazu sinesteko, sinest ezazu ulertzeko''") .<ref>43. sermoiko hitzak.</ref>. San Agustinen garaian, '''patristika''' fede kristaua eta filosofia
platonikoa uztartzen saiatu zen. '''Gnostizismoa'''kGnostizismoak kristautasuna beste
filosofia bat bihurtu zuen, eta '''Tertuliano'''kTertulianok arrazoimenaren aurka egin
eta Jainkoa bihotz hutsez bilatu behar dela zioen. San Agustinek aurka egin
zien, esanez '''kristautasuna Jainkoak errebelatutako erlijio bat''' dela
(gnostikoen aurka) eta '''ez dela irrazional''' (Tertulianoren aurka).
Agustinen ustetan, “'''Egia“Egia ez da nirea, zurea, ezta honena edo harena ere; bat bera da guztiontzat'''”guztiontzat”. Bestalde, “'''Bi“Bi bide daude ezagutzara iristeko: aginpidea eta arrazoia'''”arrazoia”. '''Filosofia'''k'''Filosofiak eta erlijioa'''kerlijioak lortu behar duten''' egia Jainkoaren egia '''da''': '''“'''Bizitza“Bizitza zoriontsua egiaz
gozatzea da, zutaz gozatzea da, Jainkoa, zu baitzara egia'''”egia”.
Zer eginkizun dute arrazoiak eta fedeak Jainkoaren bilaketan? “'''''Intellige ut credas, crede ut intelligas”'': ulertu sinesteko, sinetsi ulertzeko'''. '''Arrazoiak
eta fedeak''' harremana dute, baina ez da aurkaritzarik sortzen, '''elkarren beharra baitute Jainkoaren bilaketan'''.
'''Arrazoiak nahitaez fedearen onarpenaren aurretik joan behar du''', fedea zentzugabea ez dela argitzeko. Ondoren, '''fedea ahal den heinean
ulertarazten saiatuko da arrazoia'''. Hala ere, Agustinen iritziz, egiaren bilaketaren hasieran fedea dago. '''Agerkundeak bere indar argitzailea ematen
dio ezagutzaren ahalmenari. Arrazoia ez da nahikoa jakinduria lortzeko, ez da egiaz jabetzeko gauza, Jainkoaren eta aginpidearen laguntza behar du'''. Tomas Akinokoak, aldiz, '''fedea
eta arrazoiaren artean erabateko bereizketa''' egin zuen.
=== Zoriontasuna eta jainkoa edukitzea ===
'''Zoriona''' izan zen San Agustinen '''helburu''' '''nagusia''',
erlijioa eta filosofiaren bidetik, eta bilaketa honek bere '''bizitza''' '''bideratu'''
zuen. '''Gaztetan''', bere bizitzan bertan aurkitu zuen zoriona; '''plazerrean'''plazerean. Gero, '''''Hortensius''''' liburuaren irakurketak '''erabateko''' '''haustura''' ekarri zuen.
ekarri zuen.
[[Manikeismo]]ra hurbildu zen 10 urteetan, bi kezka nagusi sortu zitzaizkion: '''Jainkoa ''' '''eta ''' '''gaizkia '''. '''Aristoteles irakurtzean ''', Agustinek sinesmen manikeoak '''zalantzan ''' jarri eta '''Akademia '''Berriaren eszeptizismoari atxiki ''' zitzaion: “'''Inork“Inork zalantzan jartzen al du bizi denik, gogoratzen, ezagutzen, maitatzen, pentsatzen ala epaitzen duenik? Bada, zalantzarik badu, bizi da”.▼
'''[[Manikeismo]]ra''' hurbildu zen 10 urteetan, '''bi kezka nagusi'''
▲sortu zitzaizkion: '''Jainkoa''' '''eta''' '''gaizkia'''. '''Aristoteles irakurtzean''', Agustinek sinesmen manikeoak '''zalantzan''' jarri eta '''Akademia '''Berriaren eszeptizismoari atxiki''' zitzaion: “'''Inork zalantzan jartzen
al du bizi denik, gogoratzen, ezagutzen, maitatzen, pentsatzen ala epaitzen
duenik? Bada, zalantzarik badu, bizi da”'''.
Eszeptizismoa gainditzeko Platonismoaren eragina —Plotinoren bidez— erabakigarria izan zen. Mundu adigarri platonikoa egia iraunkorraren mundua zela ohartu zen, eta gaizkia ongiaren gabezia zela ulertarazi zion, ez gaizkiaren printzipio batek sortutakoa.
Eszeptizismoa gainditzeko '''Platonismoaren eragina''' - '''Plotinoren
bidez''' - erabakigarria izan zen. '''Mundu adigarri platonikoa egia
iraunkorraren mundua''' zela ohartu zen, eta '''gaizkia ongiaren gabezia'''
zela ulertarazi zion, '''ez gaizkiaren printzipio batek sortutakoa'''.
'''Jainkoa''' gizakiaren '''barnean''' baino ez dugu aurkituko: “'''Ez“Ez bilatu kanpoan, itzuli zeure barnera. Barneko gizakian bizi da egia. Eta, zeure izaera aldakorra bada, bila ezazu zeure buruaz haraindi ere'''”ere”. Zoriona gauza iraunkorrek emango digute, eta Jainkoa iraunkorra eta betierekoa denez, zoriona Jainkoarengan egongo
da: “'''Jaungoikoa“Jaungoikoa duena zoriontsu da beraz'''”beraz”. Beraz, '''erabateko zoriona beste bizitzan dago.▼Jainkoa iraunkorra eta betierekoa denez, '''zoriona Jainkoarengan '''egongo
▲da: “'''Jaungoikoa duena zoriontsu da beraz'''”. Beraz, '''erabateko zoriona
beste bizitzan''' dago.
=== Jainkoaren existentzia eta ideia eredugarriak ===
Jainkoaren existentziaren '''hainbat froga''' aurki daitezke San Agustinen obretan, hala nola '''akordio unibertsalaren ideian''' edota '''komentario ugaritan''': “'''ororen“ororen ordena, eraketa, edertasuna, mugimendu eta aldaketak, Jainkoak bakarrik sortuak izan daitezkeela''' esaten dute isilean”.
'''San Agustinen frogarik gustokoenagustukoena pentsamendua abiapuntu hartzen duena da'''. Ideia eredugarriak hartzen ditu abiapuntu. '''Arimak ezagutu ditzake egia aldaezinak, ezinbestekoak eta betierekoak direnak (esaterako objektu
matematikoak eta axiomak); orduan lortzen da zentzu hertsian ezagutza deitzen duguna. Haien ezagutza ez datorkigu sentipenetatik, baina arimatik ere ez dator, ez baita betierekoa, aldaezina edo ezinbestekoa '''. Gizakiak egia eredugarri mugagabe eta beharrezko hauetan aurkitzen duena, '''egia ''' bat da, eta '''ez da erlatiboa '''. '''Egia hau gure adimena baino nagusiagoa ''' da, '''inposatu egiten zaio ''', zeren '''adimenak denen aurrean makurtu egin ▼
aldaezinak''', '''ezinbestekoak eta betierekoak''' direnak (esaterako objektu
matematikoak eta axiomak); orduan lortzen da '''zentzu hertsian ezagutza'''
deitzen duguna. Haien ezagutza '''ez datorkigu sentipenetatik''', '''baina
▲arimatik ere ez dator, ez baita betierekoa, aldaezina edo ezinbestekoa'''. Gizakiak egia eredugarri mugagabe eta beharrezko hauetan aurkitzen duena, '''egia''' bat da, eta '''ez da erlatiboa'''. '''Egia hau gure adimena baino nagusiagoa''' da, '''inposatu egiten zaio''', zeren '''adimenak denen aurrean makurtu egin
Ideia eredugarri betiereko hauen '''oinarrian izate bat'''ekbatek egon behar du. Betiereko egia eredugarrien oinarrian, beraien funts moduan egia aldagaitzak egon behar du, hau da, Jainkoak. Nola ezagutu ditzake gizakiak?
ainkoakJainkoak esku hartu eta gizakiaren adimena argitzen duenean ''' (argialdia). ▼du. '''Betiereko egia eredugarrien oinarrian''', beraien funts moduan egia
aldagaitzak egon behar du, hau da, '''Jainkoak'''. '''Nola ezagutu ditzake gizakiak?
▲ainkoak esku hartu eta gizakiaren adimena argitzen duenean''' (argialdia).
Jainkoaren existentziaren froga mota honek '''jarraitzaile ugari izan zituen: San Antselmo Canterburykoaren ''argudio ontologikoa'' izan(XI.mendea) eta Descartes, adibidez. Santo Tomas Akinokoak, berriz, baliogabetzat zuen prozedura hau. Berak errealitatea hartu zuen abiapuntu.
zituen: '''San Antselmo Kanterburikoa'''ren '''''argudio ontologikoa'''''
(XI.mendea) eta '''Descartes''', adibidez. '''Santo Tomas Akinokoak''', berriz,'<nowiki/>'' baliogabetzat''' zuen prozedura hau. Berak''' errealitatea '''hartu''''' zuen''' abiapuntu'''.
'''Jainkoa ona''' dena, izan bada, orduan, '''zergatik existitzen da gaizkia'''? '''Gaizkia ezin zaio Jainkoari egotzi. Agustinek Plotinoren azalpena onartu zuen, alegia, gaizkia ez dela ezer erreala, ongi eza baizik, gabezia.
Jainkoari egotzi'''. Agustinek '''Plotinoren azalpena''' onartu zuen, alegia,
'''gaizkia ez dela ezer''' erreala, '''ongi eza''' baizik, '''gabezia'''.
=== Askatasuna eta gaitzaren arazoa ===
Jainkoa ona dena, izan bada, orduan, zergatik existitzen da gaizkia? Gaizkia ezin zaio Jainkoari egotzi. Agustinek Plotinoren azalpena onartu zuen, alegia, gaizkia ez dela ezer erreala, ongi eza baizik, gabezia.
'''Jainkoa ona''' dena, izan
bada, orduan, '''zergatik existitzen da gaizkia'''? '''Gaizkia ezin zaio
Jainkoari egotzi'''. Agustinek '''Plotinoren azalpena''' onartu zuen, alegia,
'''gaizkia ez dela ezer''' erreala, '''ongi eza''' baizik, '''gabezia'''.
Agustinek '''hiru gaizki mota''' bereizi zituen:
* '''Gaizki metafisikoa''': Ontologiaren ikuspegitik, '''izaki izateak berez dakar mugatua''' (alegia, ez perfektua) '''izatea'''. '''Ez dago Jainkoari gaizkia egozterik''', gauzak beren inperfekzio eta gabezien menpe daude.
* '''Gaizki morala''': Aukeratzeko askatasuna izatearen ondorioz '''bekatua''' sortu zen. Horrela azaldu zuen Agustinek gaizki morala: '''askatasunetik sortutako bekatu''' horren erantzukizuna gizakiak baino ez du, inola ere ez Jainkoak'''.'''
* '''Gaizki fisikoa''': '''Mina'''renMinaren eta heriotzaren esperientzia gizaki izatearekin lotuta dago. Agustinek onartzen du gaizki mota hau '''Jainkoari egotzi ahal zaio'''lazaiola gizakiaren ikuspuntutik, izan ere ez dugu Jainkoaren ikuspuntua ezagutzen eta '''ez''' dakigu oinazea behar-beharrezko osagaia dela salbaziorako''' (Jesusen''' heriotzan gertatu zen moduan, kristau teologiaren arabera).
Gaizkiaren teoria hauek eragin sakona izan zuten mendebaldekoMendebaldeko pentsakeranpentsaeran.
=== Platonen filosofiaren eragina Agustinengan ===
'''Platonismoak eragin handia izan zuen San Agustinengan''', zentzu zabalean.
Dualismo ontologikoari dagokionez, Agustinek, Platonen moduan, '''bi errealitate ''' bereizten zituen: '''fisikoa ''', zentzumenek hautematen dutena, eta ez-materiala, '''ideia eredugarriena ''', zentzumenez gain arimak ere hauteman ezin duena. Jainkoak ideia eredugarri horiek izakien adimenean jarri ditu, eta bera dago ideia hauen oinarrian. ▼
'''Dualismo ontologikoa'''ri dagokionez, Agustinek,
▲Platonen moduan, '''bi errealitate''' bereizten zituen: '''fisikoa''', zentzumenek hautematen dutena, eta ez-materiala, '''ideia eredugarriena''', zentzumenez gain arimak ere hauteman ezin duena. Jainkoak ideia eredugarri horiek izakien adimenean jarri ditu, eta bera dago ideia hauen oinarrian.
Gizakiak hauek ezagutu ditzan, Jainkoak esku hartzen du (argialdia).
Dualismo antropologikoari buruz ere antzekotasunak daude: Agustinek nahiz Platonek gizakia gorputzaz eta arimaz osatua zegoela defendatzen zuen. Baina Agustinek gorputzari garrantzi gehiago ematen zion, eta arima gorputzarekin batera sortzen zela zioen (eta ez lehenago).
'''Dualismo antropologikoa'''ri buruz ere antzekotasunak
daude: Agustinek nahiz Platonek '''gizakia gorputzaz eta arimaz osatua'''
zegoela defendatzen zuen. Baina Agustinek '''gorputzari garrantzi gehiago'''
ematen zion, eta '''arima gorputzarekin batera sortzen''' zela zioen (eta ez lehenago).
Errealitatearen printzipioari dagokionez, bai Agustinek bai Platonek Ongia kokatzen dute oinarrian. Agustinen kasuan, ordea, Ongia Jainkoa da. Ikuspuntu teleologikoari jarraiki (alegia, mundua norbaitek diseinatu duela), Agustinen ustez Jainkoa zen munduaren diseinatzailea. Hemen antzekotasuna aurki dezakegu Platonen '''Ongia'Timeo''ren Demiurgosen kontakizunarekin.
kokatzen dute '''oinarrian'''. Agustinen kasuan, ordea, Ongia Jainkoa da. '''Ikuspuntu
teleologikoa'''ri jarraiki (alegia, mundua norbaitek diseinatu duela),
Agustinen ustez '''Jainkoa''' zen '''munduaren diseinatzailea'''. Hemen
antzekotasuna aurki dezakegu Platonen ''Timeo''ren Demiurgosen
kontakizunarekin.
Platonek eta Agustinek '''dialektika''' erabili zuten '''metodo gisa''': biek galderak eginez egiarantz zuzentzen dituzte gainerakoak.
biek galderak eginez egiarantz zuzentzen dituzte gainerakoak.
Azkenik, Agustin eta Platon gaizkiaren kontzeptuan bat etorri ziren. Agustinek, Plotinoren eraginez,
Platon bezalaxe pentsatzen zuen '''gaizkia ez dela ezer ''', aitzitik, '''gabezia ''' bat dela, ongi eza.▼'''gaizkiaren kontzeptua'''n bat etorri ziren. Agustinek, Plotinoren eraginez,
▲Platon bezalaxe pentsatzen zuen '''gaizkia ez dela ezer''', aitzitik, '''gabezia'''
bat dela, ongi eza.
=== Teologia ===
=== ''[[Jainkoaren hiria]]'' ===
410.urtean bisigodoek Erroma hartu zuten'''. Kristauen artean kezka '''sortu''''''zen'''sortuzen ea inperioa desagertzekotan berarekin batera kristautasuna desagertuko ote zen. Kezka horri erantzuna eman zion San Agustinek ''Jainkoaren Hiria'' liburuan. Bertan, historiaren nondik norakoa planteatu behar izan zuen.
desagertuko ote zen'''. Kezka horri '''erantzuna''' eman zion San Agustinek “'''''Jainkoaren
Hiria'''''” liburuan. Bertan, '''historiaren nondik norakoa planteatu behar
izan zuen'''.
Agustinen ustez, historiak ziklo bat osatu beharrean, hau lineala da, eta helburu jakin bat du: gertakarien atzean —Jainkoaren probidentziari jarraituz— arrazoi bat dago ezinbestez, hau da, argumentu bat du. Historia, Jainkoak gizakiaren salbamenaren alde esku hartzearen historia da. Gaitz guztiak gizakiak sortuak izan arren, Jainkoaren obra oztopatzen duten arren, denbora guztien amaieran Jainkoaren Erresuma gauzatuko da, eta gaitza betiko desagertuko da mundutik. Erromatar inperioaren erorketa posible da, baina, Jainkoaren Hiriak, Erroma desagertuta ere, biziraungo du.
Agustinen ustez, '''historiak '''ziklo bat osatu beharrean''', '''hau'''
lineala da''', eta '''helburu jakin bat du: gertakarien atzean - Jainkoaren
probidentziari jarraituz - arrazoi bat '''dago ezinbestez, hau da, '''argumentu'''
'''bat''' du. '''Historia, Jainkoak gizakiaren salbamenaren alde esku
hartzearen historia da. '''Gaitz guztiak gizakiak sortuak izan arren,
Jainkoaren obra oztopatzen duten arren''', denbora guztien amaieran Jainkoaren
Erresuma gauzatuko da, eta gaitza betiko desagertuko da mundutik. '''Erromatar
inperioaren erorketa posible da, baina, '''Jainkoaren Hiriak, Erroma
desagertuta ere, biziraungo du.'''
Historian zehar antzezten den benetako drama bestelakoa da: Jaungoiko (Jerusalem) eta Munduko (Babilonia) hirien arteko gatazka. Historiaren amaieran, Kristo lurrera etorriko da eta bizidunak eta hildakoak epaituko ditu. Kristau zintzoak salbatuko dira eta Jainkoaren ondoan biziko dira betirako (bertan dago zoriona). Bataiatu gabe hil direnak eta bekatuez damutu ez direnak infernura joango dira. San Agustinentzat, salbatuen eta kondenatuen sailkapena Jainkoak egin zuen, haiek jaio eta ekintza onak edo txarrak egin aurretik.
'''Historian zehar antzezten den benetako drama'''
bestelakoa da: '''Jaungoiko (Jerusalem) eta Munduko (Babilonia) hirien arteko
gatazka'''. '''Historiaren amaieran, Kristo lurrera etorriko da eta bizidunak
eta hildakoak epaituko ditu'''. '''Kristau zintzoak salbatuko dira eta
Jainkoaren ondoan biziko dira betirako (bertan dago zoriona). Bataiatu gabe hil
direnak eta bekatuez damutu ez direnak infernura joango dira'''. San
Agustinentzat, '''salbatuen eta kondenatuen sailkapena Jainkoak '''egin zuen''',
haiek jaio '''eta ekintza onak edo txarrak egin''' aurretik'''.
Historiaren ikuspuntu honek '''eragin handia''' izan zuen mendebaldekoMendebaldeko pentsaera modernoan. Nietzschek arbuiatuko du gero.
pentsakera modernoan. '''Nietzchek arbuiatu'''ko du gero.
== Lanak ==
| 