Wikipedia

Europar Batasuna: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
An13sa (eztabaida | ekarpenak)
45.647 edits
No edit summary
124. lerroa:
* [[1951]]ko [[apirilaren 18]]an [[Parisko Ituna]] sartu zen indarrean. Itun horrekin [[Belgika]], [[Frantzia]], [[Alemania]] (Mendebaldekoa), [[Italia]], [[Luxenburgo]] eta [[Herbehereak|Herbehereek]] [[Europako Ikatz eta Altzairuaren Erkidegoa|Ikatz eta Altzairuaren Europako Erkidegoa]] sortu zuten. [[Bigarren Mundu Gerra|II. Mundu Gerrako]] sarraskien ondoren Europako herrialdeen arteko lankidetza bultzatu nahi zen. Horrela, etorkizunean balizko gerrak saihestuko ziren.
 
=== Hiru Erkidegoak (1958-19721958–1972) ===
 
* [[1957]]ko [[martxoaren 25]]ean [[Erromako Ituna (1957)|Erromako Ituna]] sinatu zuten Ikatz eta Altzairuaren Europako Erkidegoko herrialdeek, [[Europako Ekonomia Erkidegoa]] eta [[Europako Energia Atomikoaren Erkidegoa|EURATOM]] Europako Energia Atomikorako Erkidegoa sortuz. Lehenengoaren helburua barne merkatua bateratzea zen, eta EURATOMen helburua, aldiz, energia nuklearraren inguruko merkatu bateratua sortzea zen.
* [[1968]]ko [[uztailaren 1]]ean EEEko herrialdeen arteko aduana zergak ezabatu ziren.
 
=== Europar Erkidegoak (1973-19931973–1993) ===
[[Fitxategi:Expansion of the European Communities 1973-1992.png|thumb|300px|Erkidegoen handitzea ([[1973]]-[[1992]])<br />Berdez sortzaileak eta urdinez kide berriak.]]{{sakontzeko|Europar Erkidegoak}}
 
145. lerroa:
[[Fitxategi:Expansion of the European Union 1995-2007.png|thumb|300px|Batasunaren handitzea ([[1993]]-orain)<br />Berdez Maastricht aurrekoak, urdinez kide berriak.]]
 
* [[1993]]ko [[azaroaren 1]]ean [[Maastrichteko Ituna|Maastricht-eko Ituna]] indarrean sartu zen, erkidegoak "«Europar Batasuna"» izena hartu zuen. Ordutik aurrera Batasunak eragin ekonomikoa ez ezik, politikoa ere hartu zuen.
* [[1995]]eko [[urtarrilaren 1]]ean [[Austria]], [[Finlandia]] eta [[Suedia]] erkidegoan sartu ziren, guztira 18 estatu batuz.
* [[2000]]ko martxoan [[Lisboako estrategia]] jarri zen indarrean. Europako ekonomia modernizatzea eta munduko potentzien lehiakide bihurtzea zituen helburu
* [[2002]]ko [[urtarrilaren 1]]ean1ean [[Euro]]a ezarri zuten Batasuneko 12 estatuko diru ofizialtzat.
* [[2004]]ko [[urtarrilaren 1]]ean1ean [[Zipre]], [[Txekia]], [[Estonia]], [[Hungaria]], [[Letonia]], [[Lituania]], [[Malta]], [[Polonia]], [[Eslovakia]] eta [[Eslovenia]] Europako Batasunean sartu ziren.
* [[2004]]ko [[urriaren 29]]an [[Europarentzat Konstituzio bat eratzen duen Ituna|Europako Konstituzioa]] ezartzeko ituna sinatu zen [[Erroma]]n. Itun hau onartzeko herrialde batzuek erreferendumak egitea erabaki zuten. [[Espainia]]n egin zen lehen erreferenduma eta bertan parte hartze txikia izan arren (% 43koa), % 77ak baiezkoa eman zion. Hala ere, Konstituzio proiektua bertan behera gelditu zen [[maiatzaren 29]]an eta [[ekainaren 1]]ean [[Frantzia]]ko eta [[Herbehereak|Herbeheretako]] hautesleek ezekoa eman ondoren.
* [[2007]]ko [[urtarrilaren 1]]ean [[Bulgaria]] eta [[Errumania]] kide bihurtu ziren.
* [[2007]]ko ekainean Europar Kontseiluak Konstituzio proiektuaren porrotaren ondoren Erreformarako Ituna adosteko lanak hasi zituen. Itun hau [[2007]]ko [[abenduaren 13]]an sinatu zen [[Lisboa]]n. Berrespenak estatu kideetako parlamentuek egingo dituztela espero da, [[Irlanda]]n izan ezik. Izan ere, Irlandako konstituzioak nazioarteko itun guztiak erreferendum bidez onartu behar direla adierazten du. Aurreikuspenak betetzen badira, Itun hau [[2009]]ko [[urtarrilaren 1]]ean1ean sartuko da indarrean.
*[[2014]]ko [[urtarrilaren 1]]ean1ean, [[Kroazia]]Batasunean sartu zen, gaur egungo 29 estatuak osatuz.
* [[2014]]ko [[urriaren 1]]ean, EBtik ateratzeak ez ziokeela atsekaberik eragingo esan zuen Cameronek. Europar Batasunean aldaketak egitea beharrezkoa zela eta [[Erresuma Batua]]k horren baitan posizio berria izan behar zuela azpimarratu zuen lehen ministro britainiarrak<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2597194/europar-batasuna--ateratzeak-ez-lioke-penarik-eragingo-cameroni/ «EBtik ateratzeak ez liokeela atsekaberik eragingo esan du Cameronek»], ''EiTB'', 2014-10-01</ref>.
*[[2014]]ko [[urriaren 21]]ean jakin zenez, [[Zipre]]ko Errepublikak blokeatu egingo zituen [[Turkia]]k Europako Batasunera elkartzeko egindako prozedurak. Turkiak ontzi bat bidali zuen Zipren gasa bilatzeko, eta [[Nikosia]]k protestan hartu zuen erabakia<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/5001955/019/004/2014-10-22/ziprek_blokeatu_egingo_du_turkia_ebra_batzea.htm «Ziprek blokeatu egingo du Turkia EBra batzea»], ''Berria'', 2014-10-22</ref>.
*[[2016|2017ko]] [[martxoaren 29]]an, [[Theresa May]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[lehen ministro]]a, [[Maastrichteko Ituna]]ren 50. artikulua iragarri zuen, [[Erresuma Batua Europar Batasunean egoteari buruzko galdeketa]]n oinarrituz. Dena ondo badoa, [[2019]]ko [[martxoaren 29]]anErresuma Batua ez da Batasunean egongo.
 
== Helburuak (1992) ==
 
A)# [[Garapen]] ekonomiko eta [[sozial]]a modu orekatuan eta eten gabe bultzatu, barruko mugarik gabeko gunea sortuz, kohesio [[ekonomiko eta sozialaren bitartez, ekonomiaren eta [[moneta]]ren batasuna ezarriz eta hitzarmen honetako eskakizunen araberako moneta bakarra prestatuz.
B)# Herriaren izaera nazioartean baieztatu etorkizunean herritar guztien defentsa ekarriko duen kanpoko [[politika]] eta segurtasunerako politika baten bidez.▼
 
C)# Herritarren eta kide diren [[estatu]]en interes eta [[eskubide]]en babesa sendotu, Batasunean sartzeko modua izan dadin.▼
▲B) Herriaren izaera nazioartean baieztatu etorkizunean herritar guztien defentsa ekarriko duen kanpoko [[politika]] eta segurtasunerako politika baten bidez.
D)# [[Justizia]] eta barruko arazoei dagokionez, elkarren arteko laguntza areagotu.▼
 
▲C) Herritarren eta kide diren [[estatu]]en interes eta [[eskubide]]en babesa sendotu, Batasunean sartzeko modua izan dadin.
 
▲D) [[Justizia]] eta barruko arazoei dagokionez, elkarren arteko laguntza areagotu.
 
== Kideak ==
201 ⟶ 198 lerroa:
* [[Zipre]] ([[2004]])
}}
 
'''==== Sartzeko hautagai''' ofizialak: ====
 
* [[Ipar Mazedonia]]
* [[Montenegro]]
207 ⟶ 206 lerroa:
* [[Turkia]]
 
'''==== Sartzeko eskaera egin dutenak''', baina ofizialki ez onartuak: ====
 
* [[Albania]]
 
214. lerroa:
* [[Kosovo]]
 
==== Europar Batasunera sartzeko '''agendan ez dauden estatuak''': ====
 
* [[Liechtenstein]], [[Norvegia]] eta [[Suitza]]
* Mikroestatuak ([[Andorra]], [[Monako]], [[San Marino]] eta [[Vatikano Hiria]])
223 ⟶ 224 lerroa:
Etorkizuneko '''balizko zabalkundeak''' [[Europako Merkataritza Askeko Elkarte]]ko eta [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESB]] ohiko estatuak har litzakete.
 
Lehenengoen artean [[Suitza]], [[Liechtenstein]], [[Islandia]] eta [[Norvegia]] egon litezke. Estatu horiek ekonomia maila oso altuak dituzte, EBeko batez bestekoa baino askoz altuagoak. Horrek hiritarren artean kontrako jarrera indartzen du; izan ere, EBean sartuko balira diru laguntzak ematea tokatuko litzaieke, Garapen Funtsen bidez herrialde txiroenei aurrera egiten laguntzeko. Gainera, politikoki oso estatu independenteak dira, beraien subiranotasuna gogor defendatzen dutenak.
 
Bigarrenen artean [[Ukraina]], [[Bielorrusia]], [[Moldavia]], [[Georgia]], [[Armenia]], [[Azerbaijan]], [[Kazakhstan|Kazajstan]] eta [[Errusia]] leudeke, baina hauen hautagaitzak zail ikusten dira, bai ekonomikoki EBko batez bestekotik oso atzean daudelako baita politikoki egoera ezegonkorrak nagusi direlako. Gainera, biztanle kopuru handia dutenez, Garapen Funtsetatik diru asko jasoko lukete, eta herrialde aberatsagoak EBean sartu ezean gaur egungoek ahalegin handiak egin beharko lituzkete.
 
Egoera berezian daude '''Europako mikroestatuak''' ([[Andorra]], [[Monako]], [[San Marino]] eta [[Vatikano Hiria]]): [[euro]]a erabiltzen duten arren, ez dira EBeko kide. Europaz kanpoko beste estatu batzuen kidetza ere eztabaidatu izan da, hala nola, [[Israel]] eta [[Maroko]]renak, baina gaur egun ez dira aukera errealtzat hartzen.
 
* [[Erresuma Batua]] Europar Batasunean egon zen [[1973]]tik aurrera, baina 2016an elkartetik alde egitea erabaki zen [[erreferendum]] batean. (Ikus [[Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea|''Brexit'']] artikulua).
 
== Metropolitar guneak ==
Hauexek dira metropolitar gunerik handienak, [[2005]]eko datuen arabera:
 
# [[Paris]], [[Frantzia]], 10.136.000 biztanle.;
# [[Essen]]-[[Dortmund]], [[Alemania]], 5.214.000;
# [[Madril]], [[Espainia]], 5.078.000;
# [[Milan]], [[Italia]], 4.282.280;
# [[Bartzelona]], [[Espainia]], 4.043.000;
# [[Berlin]], [[Alemania]], 3.764.000;
# [[Rotterdam]], [[Herbehereak]], 3.345.000;
# [[Atenas]], [[Grezia]], 3.247.000;
# [[Napoli]], [[Italia]], 2.905.000.
 
== Erakundeak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Europar_Batasuna"(e)tik eskuratuta