Parisko Ituna (1783): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Treaty of Paris by Benjamin West 1783.jpg|
'''Parisko Ituna''' [[1783]]ko [[irailaren 3]]an sinatu zen Britainia Handiko erresuma eta 13 kolonia amerikarren artean. Itun honetan liskarreren bukaera eta kolonien independentzia akordatu zen.
Ituna, [[Jurgi III.a Erresuma Batukoa]] erregea ordezkatuz, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] legebiltzarreko kide zen David Hartleyk sinatu zuen. Beste aldean, [[John Adams]], [[Benjamin Franklin]] eta John Jay zeuden [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] ordezkatuz. [[1784]]ko [[urtarrilaren 14]]an, Konfederazio Batzarrak ituna berretsi zuen eta, [[1784]]ko [[apirilaren 9]]an, britainiarrek egin zuten hori.
8. lerroa:
== Sinatu ziren akordioak ==
[[Fitxategi:Treaty of Paris 1783 - last page (hi-res).jpg|
Modu laburrean, itun honen bidez:
* [[Hamahiru Koloniak|Hamairu Kolonien]] eta AEBren independentzia onartu zen (1. artikulua). Horrela, nazio berriari [[Florida]] iparraldeko, [[Kanada]] hegoaldeko eta [[Mississippi (ibaia)|Mississippi ibai]] ekialdeko lur guztiak eman zitzaizkion. Hegoaldeko muga bezala, 31º paraleloa zegoen [[Mississippi (ibaia)|Mississippi]] eta Apalachicola ibaiaren artean. [[Britainia Handia]]k uko egin zion [[Ohio ibaia|Ohio
* Bi alderdietako hartzekodunek ordaindu beharko zituzketen legezko zorrak bezala aitortutakoak (4. artikulua).
* [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBk]] ''leialen'' -amerikar iraultzan zehar, britainiar koroari leial iraun zien britainiar kolonoak— jabetzen etorkizuneko konfiskazioei ekidingo zieten (6 artikulua).
* Bi alderdietako gerra presoak askatuko zituzten (7. artikulua).
* Bai [[Britainia Handia]]k eta baita [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBk]] ere, [[Mississippi (ibaia)|
Egun berean, britainiarrek aurrez negoziatutako akordioak sinatu zituzten [[Espainia]], [[Frantzia]] eta [[Herbehereak|Herbehereekin]].
* [[Espainia]]k mantendu egingo zituen [[Menorca]] eta ekialde eta mendebaldeko [[Florida]]ko lurralde berreskuratuak. Bestalde,
* [[Frantzia]]: [[Saint-Pierre eta Mikelune]], [[Luzia Sirakusakoa]] eta [[Tobago]] eman zitzaizkion. [[Ternua]]n arrantza egiteko baimena eman zitzaion. [[Antillak|Antiletan]] ere zenbait lur berreskuratu zituen, baita [[Afrika]]ko [[Senegal (ibaia)|Senegal ibaiko]] plazak ere.
* [[Herbehereak|Herbehereek]] [[Sumatra]] jaso zuten, baina [[Britainia Handia]]ri Negapatnam ([[India]]n) ematera behartuta zeudelarik. Gainera, [[India]]ko ozeanoan libreki nabigatzeko
eskubidea aitortu zioten [[Britainia Handia]]ri.
* [[Britainia Handia]]k [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBn]] independentzia onartu zuen eta [[Appalacheak|Appalache]] eta [[Mississippi (ibaia)|Mississipi]] arteko lurraldeak eman zizkien. [[Kanada]]ko eskualdeak Koroarenak izaten jarraitu zuten, nahiz eta estatubatuarrak saiatu ziren euren iraultza lurralde hauetara ere zabaltzen.
== Ondorioak ==
Orokorrean, hartutako erabakiak [[Espainia]]rentzat onuragarriak izan zirela esan daiteke eta, neurri txikiagoan bada ere, [[Frantzia]]rentzat ere bai. Hala ere, gerra kostuak itzelak izan ziren eta [[Amerika]]rekiko merkataritzaren etenak eragindako galera etorkizuneko frantses ekonomiarentzako ezin ken zitekeen lastrea izango zen.
Bestalde, [[Ipar Amerika]]ko errebeldeek [[Ingalaterra]]ren aurka izandako garaipenak gerora eragina izango zuen espainiar koloniengan ere. Bide ezberdinak hartuko zituen eragin horrek: batzuek lorpen berdina nahiko zuten beraientzat, kolono ohiek askatasuna lortu nahi zutenei solidaritatea erakutsiko zien, espainiar inperio koloniala desagertzearen alde zeuden potentzien laguntza interesatua... Hori guztia [[Napoleondar Gerrak|Napoleondar Gerra]] garaian nabarmenduko ziren.
== Ikus, gainera ==
| |||