Bilboko Arte Ederren Museoa: berrikuspenen arteko aldeak

'''Bilboko Arte Ederren Museoa''' [[Bilbo|Bizkaiko hiriburuan]] dagoen [[arte]] [[museo]] zaharrena da, [[margolaritza]] eta [[eskulturagintza|eskultura]] bilduma nabarmena duena. [[Fernando Urrutia]] arkitekto bilbotarrak disenaitu zuen eraikin klasikoa. Ordutik hainbat areto eta eraikin berri gehitu zaizkio museoari. Azken zabalpena [[2001]]. urtean egin zuten.

2013ko urtarrilak 20ra arte [[Fernando Botero]]ren erakusketa egongo da ikusgai Museoko BBK aretoan.

Bilboko Arte Ederren Museoa [[1908]]<nowiki/>an sortu zen eta [[1914]]<nowiki/>ean ireki zituen ateak, hiria bizitzen ari zen gorakada ekonomiko eta urbanistikoa kontuan izanik banakoen zein bertako instituzioen borondateak gidatua. Bere helburuak garai hartan hiria edozein gizarte modernotan ezinbestekoak ziren espazioez hornitzea eta komunitate artistikoari ereduzko modelo historikoak ematea zen beraien formakuntza osatzen lagundu ahal izateko.Honetarako ezinbestekoa izan zen proiektuaren gauzatzerako [[Laureano de Jado]] enpresari eta [[Filantropia|filantropoak]] utzitako balio handiko funts artistikoa. Jadoren ekarpenari segituan beste doaintza garrantzitsu batzuek jarraitu zioten, hala nola, [[Antonio Plasecia]], jabeen korporazioak, [[Gernikako Batzarretxea|Gernikako Batzarrretxeak]] edo [[Bilboko Kontsulatua]]k. [[Manuel Losada]] margolari bilbotarra museoaren sustatzaile nagusietako bat izan zen, [[Atxuri (Bilbo)|Atxuriko]] ospitale zibil zaharreko [[Emilio Campuzano institutua|Arte eta Lanbideen Eskolan]] kokaturiko museoaren lehen egoitzako lehendakaria izateaz gain.

Gazte artistek beste zentro artistikoekin hartu-emanen bidez eta baita [[Euskal Artisten Elkartea|Euskal Artisten Elkarteak]]k antolaturiko geroz eta ohikoagoak ziren gaur egungo artearen erakusketen progarmazioari esker, “arte modernoa” deiturikoarengatik jakin nahi geroz eta handiagoa nabarmentzen zen hiriko inguru sozial eta kulturalean. Horrek Arte Ederren Museoa sortu zutenengan arte garaikiderako beste zentro bat irekitzeko giro bikaina sortu zuen. Horrela, 1924ko urriak 25ean Arte Modernoaren Museoak bere ateak irekiko ditu [[Musika Kontserbatorioak]] kokatu zegoen [[Aldundi|Aldundiarena]]arena zen leku berean. Museo berria bere garairako oso berritzailea zen izpirituarekin jaio zen, izan ere, Estatuko gainontzeko ekimen museistikoekin alderatuz desberdintasun handia zegoen irizpideen eguneratzeei eta hartutako arriskuari zegokionez.

1919ko Nazioarteko Erakusketa, Berastegi Eskoletan antolatua, izan zen, zalantza izpirik gabe ekimen honen sorkuntza piztuko zuena. Ez bakarrik bertan parte hartu zuten nazioarteko eta bertako artistengatik, baizik eta antolatzaileek arte garaikidearekin hartu zuten konpromezuarengatik. Bertan Aldundiak [[Mary Cassatt|Cassat]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Henri Le Sidaner|Sidaner]], [[Charles Cottet|Cottet]], [[Paul Sérusier|Sérusier]] eta [[Hermenegildo Anglada Camarasa|Anglada, Camarasa]], [[Isidre Nonell|Nonell]] edo [[Ricard Canals|Canalls]] espainiarren pieza multzo bat erosi zituelarik bere konpromezua erakutsiz. Hauek denak museoaren funtsaren parte izango dira. Zuzendari-artisten tradizioari jarraiki [[Aurelio Arteta]] margolari euskalduana izendatuko dute zuzendaria, hau 1936an [[Gerra zibil|Gerra Zibila]] lehertzen den momenturaino mantenduko delarik bertan.

Gerrak modu ezberdinean eragin zuen bi museoetan. Arte Ederreko Museoaren bilduma Bilboko Uribitarteko gordailura eraman zen bitartean, Arte Modernoaren Museoko lanak erbesteratuak izan ziren. Lanen berreskurapena botere berriaren premiazko erabakia izan zen, behin hauek berreskuraturik eta garai hartararte gordetzen ziren lokalak erabilgarritasunik gabe, espazio berri baten premiaz ausnartu zen. 1939an, gerra amaitu zen urtea, Aldundia eta [[Bilboko Udala|Udala]] garai hartan hiriko zabalgunean kokaturiko hiru nazioen lorategia deiturikoan (gaur egungo [[Casilda Iturrizar parkea|Casilda Parkea]]) eraikiko zen eraikin berria bien artean ordaintzea hitzartu zuten.

Eraikina, [[Fernando Urria]] eta [[Gonzalo Cárdenas]] arkitekto gazteek diseinatu zuten, eta museo historiko handietan inspiratu zen seguruenik, bereziki Prado Museoan. Forma Neoklasikoetan oinarritu zen, harria eta adreilu gorria nahasiz. Lanak 1945ean amaitu ziren eta 1962an [[Monumentu Nazionala]] izendatu zuten.

Bilboko Arte Ederren eta Arte Modernoaren Museoa brrizendaturiko espazio berri honen zuzendari [[Manuel Losada]] hautatua izan zen, Arte Ederren Museoaren zuzendari izandakoa hau sortu zenetik. Karguan 1949an hiltzen denerarte egongo da. Nahiz eta luzez bi museoek bere izen propioa izan, biak leku berean ezartzearen ondorioz bi instituzioak batean elkartzea ekarriko du.  

Basterraren heriotzaren ondoren, [[Javier Bengoechea]] eta [[Jorge Barandiarán|Jorge Barandiaránek]]ek hartuko dute kargua, zeintzuek zabalpen eta hobekuntza lanak egingo dituzten, besteak beste, espacio eta instalazio berrien antolaketa (erakusketa aretoa, areto nagusia, lan grafikoen kabinetea) eta zerbitzu berrien hornidura ([[Errestaurazio (argipena)|Errestaurazio]], [[Katalogazio bibliografiko|Katalogazioa]], [[Dokumentazio]] eta [[Hezkuntza]] sialak, baita [[liburutegi]],  [[zinematika]], liburu denda eta kafetegia).

1996an, [[Migel Zugaza|Miguel Zugazaren]] zuzendaritzapean, plan horren esleipenerako lehiaketa iragarri zen. Aukeratu zen proiektua [[Luis Mª Uriarte|Luis Mª Uriartek]]k egindakoa izan zen, zeinak instalakuntza eta zerbitzuen hobekuntza bilatzen zuen bi eraikinak (neoklasikoa eta zabalkuntza) lotuz eta galeria baten bidez elkartuz eta ,aldi berean, bi eraikuntzak errespetatuz. Gainera, hainbat espazio libre uzten zituen bisitariei ematen zitzaizkien zerbitzuak eta  erakusketa guneak handitzeko. Museoko sarrerak aldatzen zituen [[Arriagaren monumentua|Arriagaren Monumentua]] eta [[Eduardo Txillida|Chillida]] plazan birkokatuz, eta irisgarritasun plan bat proposatzen zuen. Lanak 2001eko azaroan amaitu ziren.  

2000. urtean instituzioek Bilboko Arte Ederren Museoa Fundazioa sortzea erabaki zuten . [[Patronatu|Patronatua]]a da gobernu organoa, bertan daude instituzioetako ordezkariak, pertsona fisiko edo juridikoekin batera, zeintzuek beraien jarduera museistikoaren  ekarpenengatik edo ezagutzagatik sorkuntzaren helburuak lortzen laguntzen duten. 2008an Bilboko Arte Ederren Museoak “100 urte historia 10 mendeko artea” lelopean bere lehen [[mendeurrena]] ospatu zuen.

2009ko maiatzean [[Iñaki Azkuna]] Bilboko alkateak beste zabalkuntza bat egiteko aukera aipatu zuen publikoki. Eraikuntzak zabaltzeko dituen muga urbanistikoak direla eta, beste behin, bigarren egoitza bat egiteko aukera proposatzen da, Bertara lekualdatuko liratekelarik funts berrienak, zeintzuek biltegiratuak dirauten hein handi batean.

Guar egun museoak 13.914[[m²]] -ko gainazala du, horietatik 5089 erakusketa iraunkorrari eskainitako  33 aretoetan banatuak eta 1142 aldi baterako erakusketara bideratuak. Gainerakoa  bisitarien harretarako eta langileen zerbitzuetarako erabilia.

Bilboko Arte Ederren Museoko bildumak 10000 pieza baino gehiagoko ondare multzo garrantzitsu bat gordetzen du: 1500 margo inguru, 400 eskultura, paper gaineko 6500 lan eta arte aplikatuko mila pieza inguru. XVIII. Mendetik gaur egun arteko Europako eskola  nagusien adibide nabarmenak gordetzen ditu, baita ere besteohiz kanpoko bilduma batzuk ere, hala nola, Ekialdeko artearen Palacio bilduma,  XIV-XVI. Mendeetako [[Manisesko zeramika]] bilduma, brontze [[etrusko]], [[italiko]], [[Erromatar Inperioa|erromatar]] eta [[Iberiko|iberikoeniberiko]]en Taramona-Basabe bilduma, K.a. VI. mendean datatuak.

Eskola espainiarreko margoak interés berezia du, ondorengo egileak biltzen dituelarik: [[Greko]], [[Luis de Morales|Morales]], [[José de Ribera|Ribera]], [[Murillo]], [[Francisco de Zurbarán|Zurbarán]], [[Luis Paret y Alcázar|Paret]] eta [[Francisco Goya|Goya]],, besteak beste. Margo flandriar eta holandarra ere garrantzia du, [[Jan Mabuse|Gossart]], [[Ambrosius Benson|Benson]] eta [[Pieter Coecke van Aelst|Coecke]], [[Jan Mandijn|Mandijn]], [[Hans Vredeman de Vries|Vredeman de Vries]], [[Marten de Vos|De Vos]], [[Jacob Jordaens|Jordaens]], [[Van Eyck (argipena)|Van Dyck]], [[Pieter Grebber|Grebber]] edo [[Jacob van Ruysdael|Ruisdael]] modukoekin. 2012an museoak Lucas Cranach Zaharraren lan esanguratsu bat gehitu du bildumara: Lukrezia (1534). Gainera, artista euskaldunen  bilduma garrantzitsuena du eta zentzu horretan bere funts artistiko eta dokumental, ikerkuntza tradizoagatik eta artistenganako gertutasunagatik goreneko erreferentzia instituzioa da.

Aparteko aipua merezi du paperaren gaineko lanaren funtsak,

Irudi:Entrada Moderno.jpg|Eraikin modernoaren aurrealdea, egun Museoko sarrera nagusia.

Irudi:MBBAA Sala Antiguo.jpg|Museoko gela bat.