Bigarren Mundu Gerra: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
68. lerroa:
Mundu gerra berri bat ekiditeko, [[Nazioen Liga]] sortu zen [[Parisko Bake Biltzarra (1919)|1919ko Parisko Bake Biltzarrean]]. Erakunde honen helburu nagusiak segurtasun kolektiboaren bidez gatazka armatuak ekiditea, desarmatze militar eta nabala eta nazioarteko gatazkak ekiditeko [[negoziazio]]a eta [[Arbitraje (zuzenbidea)|arbitraje]]a ezartzea ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Goldstein,|abizena=Erik.|izenburua=The First World War Peace Settlements, 1919-1925.|argitaletxea=Taylor and Francis|data=2013|url=https://www.worldcat.org/oclc/870591151|isbn=9781317883678|pmc=870591151|sartze-data=2019-01-08}}</ref>.
Lehen Mundu Gerraren ostean sentimendu [[bakezale]]a orokortu zen arren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Columbia history of twentieth-century French thought|argitaletxea=Columbia University Press|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/61458354|isbn=0231107919|pmc=61458354|sartze-data=2019-01-08}}</ref>, [[irredentismo]]a eta [[errebantxismo]]an oinarritutako [[nazionalismo]]ak ugaritu ziren Europako hainbat herrialdetan. Sentimendu hau bereziki garrantzitsua izan zen Alemanian. [[Versaillesko Ituna|Versaillesko Itunean]], herrialde garaileek zigor ekonomiko eta politiko larriak ezarri zituzten herrialde garaituen gainean. Alemanian, jende askoren ustez bidegabekeriak eta umilgarriak izan ziren. Itun horren ondorioz, Alemaniak bere lurraldearen %13 inguru galdu zuen eta [[Alemaniar Inperioa|itsasoz-haraindiko lurralde guztiak]], espresuki debekatu zitzaion beste lurralde batzuk anexionatzea, kalte-ordainak ezarri zitzaizkion eta herrialdeak izan zezakeen armadaren tamaina mugatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kantowicz, Edward|abizena=R.|izenburua=The rage of nations|argitaletxea=Eerdmans|data=1999|url=https://www.worldcat.org/oclc/39464791|isbn=0802844553|pmc=39464791|sartze-data=2019-01-08}}</ref>. Agintariak zigor horiek arrazoizko egoerara eramaten saiatu ziren arren, [[1929ko kraxa|1929ko krakak]] eragin zuen krisialdia zela medio<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Unemployment in Nazi Germany|hizkuntza=en|url=https://spartacus-educational.com/GERunemployment.htm|aldizkaria=Spartacus Educational|sartze-data=2019-01-08}}</ref>, ahalegin horiek guztiak alferrikakoak izan ziren.
Alemaniar Inperioa [[Azaroko Iraultza]]ren ondorioz desegin zen, gobernu demokratiko bat sortuz, beranduago [[Weimarko Errepublika]] gisa ezagutuko zena. Gerra arteko garai honetan errepublika berriaren defendatzaileek aurkari zuzenak izan zituzten [[ezker politiko]]an zein [[eskuin politiko]]an. Bitartean, Aliatuen parte izan zen Italiak lurralde batzuk eskuratu zituen; hala ere, [[Italiar nazionalismo]]a haserre zegoen, Erresuma Batuak eta Frantziak Italia [[Londresko Ituna (1915)|gerran sartzeko egindako promesak]] ez zirelako bete. 1922 eta 1925 bitartean [[Benito Mussolini]]k gidatutako [[Faxismo|mugimendu Faxistak]] boterea eskuratu zuen Italian, agenda nazionalista, [[totalitarismo|totalitario]] eta [[klase-kolaborazionismo|klase-kolaborazionistarekin]], demokrazia ordezkatzailea deseginez, [[sozialismo]]aren, ezkerreko alderdien eta [[liberal]]en aurkako errepresioa bultzatuz, eta politika espantsionista indartsu batekin, Italia mundu mailako potentzia batean bilakatzeko asmoz, eta [[Italiar inperioa|Erromatar Inperio Berria]] proposatuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Shaw, Antony,|abizena=1973-|izenburua=World War II day by day|argitaletxea=MBI Pub. Co|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/44550609|isbn=0760309396|pmc=44550609|sartze-data=2019-01-08}}</ref>.
Versaillesko Itunaren aurkako pausoak eman zituen ondorengo hiru urtetan: [[Sarre]] berriro okupatu zuen ([[1935]]) eta [[Rhin]] ondokoa berriz militarizatu zuen ([[1936]]ko martxoan).
| |||