Ohmen legea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma}}
{{wikitu}}
▲Ohm-en legearen arabera, bi puntu lotzen dituen eroale batetik doan korrontea, zuzenki proportzionala da bi puntuen arteko tentsioari eta alderantziz proportzionala eroaleak daukan erresistentziari. Baieztapen honetatik hurrengo ekuazioa lortzen da:
Non <math>I</math> eroaletik zirkulatzen duen korrontea den,
▲:<math>I = \frac{V}{R}</math>
▲Non I eroaletik zirkulatzen duen korrontea den, Amperetan (A) neurturik. V berriz, bi puntuen arteko tentsioa da eta Voltetan (V) neurtzen da. R azkenik, eroaleak duen erresistentzia elektrikoa da eta Ohm-tan (Ω) neurtzen da. Ohm-en legeak dio, ekuazio honetan R konstante bat dela. Izan ere, ez dauka inolako menpekotasunik intentsitatea edo tentsioarekiko, eroalearen ezaugarri fisiko bat baita.
Ohmen legeak, ia material eroale elektriko ororen portaera zehaztasun handiarekin deskribatzea lortzen du. Hala ere, badaude zenbait material eroale Ohmen legea jarraitzen ez dutenak. Horiei material [[eroale ez ohmiko]]ak deritze. Legeak izena [[George Ohm]] fisikari alemaniarrari zor zaio, 1827. urtean, [[zirkuitu elektriko]] sinpleetan ematen ziren korronte eta tentsioak deskribatu zituen. Horretarako, gaur egun ezagutzen dugun formula baino formula konplexuago bat erabili zuen. [[Fisika]]n, Ohmen legearen kontzeptua arlo elektrikoa ez den beste hainbat esparrutan erabili izan da. Legearen forma bektoriala esaterako, [[elektromagnetismo]]an eta zientzia materialean erabiltzen da.
:<math>\mathbf{J} = \sigma \mathbf{E}</math>
Non <math>J</math> materialean zehar darion korronte dentsitatea, <math>E</math> ingurunearen [[eremu
▲Non J materialean zehar darion korronte dentsitatea, E ingurunearen eremu elektrikoa den eta σ (sigma) materialaren araberakoa den parametroa den, konduktibitatea deiturikoa. Ohm-en legearen birformulazio hau, Gustav Kirchhoffek egina da.
== Historia ==
[[Fitxategi:Georg Simon Ohm3.jpg|thumb|George Ohm]]
:<math>x = \frac{a}{b + l}</math>
Non x galvanometroaren irakurketa, l saiakuntzako eroalearen luzera, a termoparearen loturaren tenperatura eta b konstante bat diren. Formula honen bitartez, Ohm-ek bere legea zehaztu zuen eta bere emaitzak argitaratu zituen. Hala ere, gaur egun formula hori modu honetan idatziko genuke:
:<math> I = \frac {\mathcal E}{r+R}</math>
Non ε termoparearen tentsio ezberdintasuna, r termoparearen barne erresistentzia eta R saiakuntzako eroalearen erresistentzia den. Kablearen (eroalearen) luzerarekiko idazten bada, honela geratuko litzateke:
:<math> I = \frac {\mathcal E}{r+\mathcal R l}</math>
Kasu honetan, R eroalearen erresistentzia luzera unitateko den. Beraz, Ohm-en koefizienteak honakoak izango dira:
▲:<math> a = \frac {\mathcal E}{\mathcal R} \quad \text{ ; }\quad b = \frac {\mathcal r}{\mathcal R} </math>
Ohm-en legea da seguruenik elektrizitatearen fisikaren deskribapen kuantitatiboaren lege garrantzitsuena. Nahiz eta gaur egun ia nabaritzat jo, liburua argitaratzerakoan, garaiko kritikoak areriotasunez erreakzionatu zuten Ohm-ek gaiari egindako tratamenduari. Hain txarto ikusia izan zen non irakaskuntza-ministro alemaniarrak esan zuen halako heresiak predikatzen zituen irakaslea ez zela duina zientzia irakasteko. Kritika hauek eragin zuten, 1840. urtera arte Ohm-en lana guztiz onartua ez izatea. Hala ere, Ohm-ek zientziari emandako ekarpenengatik onarpen bat izan zuen hil baino askoz arinago.
▲1850-ko hamarkadan, Ohm-en legea oso onartua zegoen eta beraz, beste aukera batzuk ezeztatu ziren. Barlow-en legea esaterako. 1897. urtean, J.J. Thomson-ek elektroia aurkitu zuen eta berehala konturatu zen hau zela korronte elektrikoa garraiatzen zuen partikula. 1900. urtean, eroapen elektrikoaren lehenengo modeloa proposatu zen, Paul Drude-ren modeloa. Honekin, Ohm-en legeari azalpen zientifiko bat eman zitzaion.
1920-ko hamarkadan, praktikan erresistentzia batean zehar doan korronte batek fluktuazio estatistiko batzuk dituela aurkitu zen, nahiz eta tentsio eta erresistentzia konstanteak izan. Fluktuazio hauek tenperaturaren araberakoak dira eta gaur egun Johnson-Nyquist-en zarata moduan ezagutzen dira. Hala ere, Ohm-en legea onargarria izaten jarraitzen du batezbesteko korrontea kalkulatzeko material erresistibo puruetan.
== Irismena ==
Ohm-en legea lege enpiriko bat da, hau da, esperimentu askoren generalizazio bat. Honek, korrontea eremu elektrikoari ia proportzionala dela frogatu du ia material gehienetan. Hala ere, ez da Maxwell-en ekuazioak bezain fundamentala eta ez da beti betetzen. Izan ere, edozein material, eremu elektriko nahiko fuerte baten menpean jarriz gero, deskonposatu egingo da. Gainera, badaude ingeniaritza elektrikorako oso interesgarriak diren zenbait material ez ohmiko, eremu elektriko ahuletan ere deskonposatuko direnak.
77 ⟶ 44 lerroa:
== Zirkuituen analisia ==
Zirkuituen analisia egiteko, hiru ekuazio baliokide daude Ohm-en legea adierazteko:
[[Fitxategi:Triángulo de Ohm.png|thumb|Ohmen triangelua]]
88 ⟶ 54 lerroa:
=== Zirkuitu erresistiboak ===
Erresistentziak Ohm-en legea jarraituz karga elektrikoaren zirkulazioa eragozten duten elementuak dira eta erresistentzia balio jakin bat (R) izateko diseinaturik egon ohi dira. Zirkuituen sisteman, erresistentzia sigi-saga itxurako sinbolo batez irudikatzen da.
Ohm-en legea jarraitzen duen elementuei dispositibo ohmikoa deritze, izan ere, hauen R balio finkoa ezaguturik eta Ohm-en legea soilik erabiliz, hauen portaera deskriba daiteke.
Ohm-en legea elementu erresistiboak soilik dituen ( ez elementu induktibo ez kapazitiborik) zirkuituetan erabiltzen da, korrontea edozein izanda ere. Hau da, berdin du korronte zuzeneko (CC) edo korronte alternoko (CA) zirkuitua den.
104 ⟶ 63 lerroa:
=== Zirkuitu erreaktiboak ===
Elementu erreaktiboak ( induktibo edo kapazitibo) korronte alterno aldakorra aplikatzen zaion zirkuitu baten badaude, intentsitatearen eta tentsioaren arteko erlazioa ekuazio diferentzial bat bihurtzen da. Beraz, Ohm-en legea ez da zuzenean ezartzen.
Korronte alterno finko bat aplikatzen baldin bazaio berriz, Ohm-en legea aplikatu diezaiokegu. Aldakorra baldin bada ordea, aldagaiak zenbaki konplexuetara orokortzen dira.
Erresistentziaren generalizazio konplexuari inpedantzia deritzo eta Z letraz adierazten da. Inpedantziak bere parte erreala (R) eta bere parte erreaktiboa du (X) eta beraz:
<math>Z = R+jX\,</math> non <math>j = \sqrt{-1}\,</math>den
Beraz, erresistentzia baten inpedantziak, soilik alde erresistiboa izango luke (Z=R). Bestetik, baten eta kapazitantzia baten inpedantziak honakoak dira urrunez urren:
:<math>Z = sL\,</math> ; <math>Z = \frac{1}{sC}</math>
Beraz, behin inpedantziak izanda, Ohm-en legea modu honetan aplika dezakegu:
:<math>\boldsymbol{V} = \boldsymbol{I} \cdot \boldsymbol{Z}</math>
Non V eta I tentsioaren eta korrontearen balio eskalarrak diren hurrenez hurren. Formularen aldaera honek, hasierakoa baino jeneralagoa da eta kasu gehiago aztertzea ahalbidetzen digu.
146 ⟶ 89 lerroa:
* [[Inpedantzia elektriko]]a
== Kanpo loturak ==
{{commonskat}}
| |||