Oxigeno: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
82. lerroa:
=== Alotropoak ===
Oxigeno elementuaren [[Alotropia|alotropo]] ohikoena dioxigenoa (<math>O_2</math>) da. Dioxigenoa, izaki bizidunen [[arnasketa]] prozesuan erabiltzen da eta atmosferako konposizioan garrantzia handia dauka. Lotura ordena bi da, lotura distantzia 1,21 eta lotura energia 498kJ/mol-koa. Gas egoeran, kolorgea, usain gabekoa, paramagnetikoa, egonkorra eta uretan nahiko disolbaezina da (tenperatura handitu ahala [[Disolbagarritasun|disolbagarritasuna]] txikitzen da). Likido egoeran, kolore urdin argia du eta [[Lehergarri|lehergarria]] da. Solido egoeran, urdina da. Dioxigenoa lortzeko bi iturri natural daude, biotikoa eta abiotikoa. Iturri abiotikoan, eguzkiko argi [[Ultramore|ultramorearen]] bitartez <math>CO_2</math>ak jasaten duen [[Fotodisoziazioa|fotodisoziazioaren]] ondorioz sortzen da dioxigenoa eta iturri biotikoan, landareen fotosintesiaren bitartez sortzen da.<ref name=":8">C. E. Housecroft eta A.G. Sharpe “Inorganic Chemistry", 1. Ed., Prentice Hall, 2001</ref><ref name=":9">D. F. Shriver, P.W. Atkins. Inorganic chemistry. 3. ed., Oxford University Press,Oxford, 1999</ref><ref name=":10">D. F. Shriver, P.W. Atkins, C. H Langford. Química Inorgánica. Reverté, Barcelona, 1998</ref>
[[Fitxategi:Ozone-1,3-dipole.png|ezkerrera|thumb|Ozonoa Lurrean ohikoa ez den gasa da, bereziki [[Estratosfera|estratosferan]] aurkitzen da.]]
Trioxigenoa, (<math>O_3</math>), [[ozono]] bezala ezagutzen den eta oso toxikoa eta erreaktiboa den oxigeno elementuaren alotropoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Stwertka,|abizena=Albert.|izenburua=A guide to the elements|argitaletxea=Oxford University Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/33013451|isbn=0195080831|pmc=33013451|sartze-data=2018-11-07}}</ref>. Trioxigenoa estratosferan sortzen da dioxigenoa erradiazioa xurgatzearen ondorioz. Dioxigenoak [[Espektro elektromagnetiko|espektro elektromagnetikoaren]] [[erradiazio]] ultramorea xurgatzean, molekula disoziatu eta disoziatutako atomo bakoitzak beste dioxigeno batekin erreakzionatzen du ozono molekula sortuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elementary inorganic chemistry. By Dr. J. W. Mellor, F.R.S. Pp. x+229. London: Longmans, Green & Co., 1930. 3s. 6d|orrialdeak=361–361|data=1930-05-02|url=http://dx.doi.org/10.1002/jctb.5000491804|aldizkaria=Journal of the Society of Chemical Industry|alea=18|zenbakia=49|issn=0368-4075|doi=10.1002/jctb.5000491804|sartze-data=2018-11-07}}</ref>. Horrela, estratosferan metatzen den ozono geruzak erradiazio kaltegarriez babesten du planeta, erradiazio horiek xurgatzen dituztelako. Gas egoeran, urdin argi kolorekoa eta usain sakonekoa da, [[Diamagnetismo|diamagnetikoa]], ezegonkorra, uretan nahiko disolbaezina eta oso toxikoa. Likido egoeran, urdina eta lehergarria da. Solido egoeran, morea/beltza kolorea dauka.
207. lerroa:
<chem>2H2O (aq) -> 2H2 (g) + O2 (g)</chem>
Industria mailan [[Lurraren atmosfera|airea]]<nowiki/>ren [[Destilazio|destilazioa]] erabiltzen da oxigenoa lortzeko. Izan ere, gutxi gora behera airearen %21 oxigenoa da.<ref name=":8" /><ref name=":10" /><ref name=":9" />
== Erabilerak ==
228 ⟶ 229 lerroa:
<chem>SO3 </chem>eta <chem>H2SO4</chem>. Azken hau, [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoa]], [[Ongarri|ongarriak]] sortzeko erabiltzen da.
[[Likido]] egoeran dagoenean, ordea, beste aplikazio batzuk ditu. Adibidez: erregai bezala [[suziri]] eta [[Misil|misiletan]], medikuntzan arnasketa arazoentzako, [[Itsaspekaritza|urpekaritzan]], etab.<ref name=":8" /><ref name=":9" /><ref name=":10" />
== Segurtasun eta neurriak ==
| |||