Txakur: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
10. lerroa:
Gizakien eta txakurren arteko lotura luzeak txakurren portaera sakonki aldatu du, gizakien behar ezberdinetara egokitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Gregory S.|abizena=Berns|izenburua=Functional MRI in Awake Unrestrained Dogs|orrialdeak=e38027|hizkuntza=en|abizena2=Brooks|abizena3=Spivak|izena2=Andrew M.|izena3=Mark|data=2012-05-11|url=http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0038027|aldizkaria=PLOS ONE|alea=5|zenbakia=7|issn=1932-6203|pmid=22606363|pmc=PMC3350478|doi=10.1371/journal.pone.0038027|sartze-data=2018-05-29}}</ref>. Txakurrak ere [[almidoi]] handia duen dieta batera egokitu dira, beste [[Canidae|kanidoak]] ez bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Erik|abizena=Axelsson|izenburua=The genomic signature of dog domestication reveals adaptation to a starch-rich diet|orrialdeak=360–364|hizkuntza=En|abizena2=Ratnakumar|abizena3=Arendt|abizena4=Maqbool|abizena5=Webster|abizena6=Perloski|abizena7=Liberg|abizena8=Arnemo|abizena9=Hedhammar|izena2=Abhirami|izena3=Maja-Louise|izena4=Khurram|izena5=Matthew T.|izena6=Michele|izena7=Olof|izena8=Jon M.|izena9=Åke|data=2013-01-23|url=https://doi.org/10.1038/nature11837|aldizkaria=Nature|alea=7441|zenbakia=495|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature11837|sartze-data=2018-05-29}}</ref>. Ikerketen arabera, gizakiengan soziabilitatea handitu eta inteligentzia erlatiboki jaisten duten eremu genetikoetan [[Mutazio|mutazioak]] dituzte txakurrek<ref>{{Erreferentzia|izena=Bridgett M.|abizena=vonHoldt|izenburua=Structural variants in genes associated with human Williams-Beuren syndrome underlie stereotypical hypersociability in domestic dogs|orrialdeak=e1700398|hizkuntza=en|abizena2=Shuldiner|abizena3=Koch|abizena4=Kartzinel|abizena5=Hogan|abizena6=Brubaker|abizena7=Wanser|abizena8=Stahler|abizena9=Wynne|izena2=Emily|izena3=Ilana Janowitz|izena4=Rebecca Y.|izena5=Andrew|izena6=Lauren|izena7=Shelby|izena8=Daniel|izena9=Clive D. L.|data=2017-07-01|url=http://advances.sciencemag.org/content/3/7/e1700398|aldizkaria=Science Advances|alea=7|zenbakia=3|issn=2375-2548|doi=10.1126/sciadv.1700398|sartze-data=2018-05-29}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Mira|abizena=Abed|izenburua=Scientists find key 'friendliness' genes that distinguish dogs from wolves|url=http://www.latimes.com/science/sciencenow/la-sci-sn-dog-friendliness-genes-20170719-story.html|aldizkaria=latimes.com|sartze-data=2018-05-29}}</ref>. Txakurrek bariazio handia izan dute tamainan, kolorean eta forman<ref>{{Erreferentzia|izena=Nikhil|abizena=Swaminathan|izenburua=Why are different breeds of dogs all considered the same species?|hizkuntza=en|url=http://www.scientificamerican.com/article/different-dog-breeds-same-species/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2018-05-29}}</ref>. Txakurrek paper oso ezberdinak dituzte gizakien ondoan; [[Ehiza-txakur|ehiza]], [[Artzain txakur|abeltzaintza]], [[Lera-txakur|leretatik tiratzea]], [[Zaintza-txakur|zaintza]], [[Polizia-txakur|poliziak laguntzea]], [[Maskota|adiskidetasuna]] edo [[Zerbitzu-txakur|ezgaituak laguntzea]] dira lan horietako batzuk. Duen papera dela eta, askotan "''gizakiaren lagunik onena''" etiketa eman zaio.
==
{{Cladogram|title=Otsoaren dibergentzia denbora|caption=Genoma osoaren [[analisi filogenetiko]]arekin osatutako zuhaitz honetan gaur egungo otso eta txakur populazio ezberdinak agertzen dira, bi mutazio denbora ezberdin kontuan hartuz, <span style="color: blue">Lindblad-Toh</span> (1x10<sup>−8</sup>)<ref name=lindblad2005/> edo <span style="color: green">[Skoglund]</span> (0.4x10<sup>−8</sup>).<ref name=skoglund2015/> Txakurra azpiespezie [[dibergentzia genetiko|genetikoki dibergentea]] da otsoarekiko, baina txakurren arteko dibergentziak txakurrek eta otsoek dutenaren ia parekoak dira; ziurrenik, antzinako nahasketa genetiko eta otso-geneen prebalentzia handiagoaren ondorio izango da.<ref name=fan2016/>
|cladogram={{clade |style=font-size:75%; line-height:100%;width:600px;
|label1=otso/txakur arbasoa
|1={{clade
|label1=Mundu berriko kladoa |sublabel1= (<span style="color: blue">12.500</span> <span style="color: green">[31.000]</span> urte)
|1={{clade
|label1=<span style="color: blue">5.400</span> <span style="color: green">[13.000]</span> urte
|1=Mexiko [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate IV) C. l. baileyi mod.jpg|50 px]]
|2=Ipar Amerika/Hokkaido [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate V).jpg|50 px]]
}}
|label2=Mundu zaharreko kladoa
|2={{clade
|label2=Txakur anzestrala |sublabel2= (<span style="color: blue">11.700</span> <span style="color: green">[29.000]</span> urte)
|2={{clade
|label1=<span style="color: blue">10.300</span> <span style="color: green">[25.700]</span> urte
|1=Txakurrak [[File:Tibetan mastiff (white background).jpg|50 px]]
|2=Dingoak [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate XXXVII).jpg|50 px]]
|3=Basenjiak [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate XXXVII).jpg|50 px]]
}}
|label1=Mundu zaharreko otsoak
|1={{clade
|label1=<span style="color: blue">11.000</span> <span style="color: green">[27.500]</span> urte
|1={{clade
|1=Asiako goi-ordokiak [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate III).jpg|50 px]]
|2=Asiako behe-ordokiak [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate IV).jpg|50 px]]
}}
|2={{clade
|1=Ekialde Hurbila [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate IV) C. l. arabs mod.jpg|40 px]]
|2=Europa [[File:Dogs, jackals, wolves, and foxes (Plate I).jpg|50 px]]
}}
}}
}}
}}
}}
}}
== Etologia ==
Txakurrak hamar hilabete betetzen dituenean bere [[eskola]]ratze adina heldu dela esan daiteke. Momentu horretan, bere kume aroa bukatzear dago eta heldua den garairako prestatu behar du gizakiak. Eskolaratze hau, oso garrantzitsua da bere [[bizi]]tza era egoki batean garatzeko. Prozesu hau hasi baino lehen, bere eguneroko bizitzan bizi izandako esperientzia positibo nahiz negatiboak premia handikoak izango dira, bere ikasketa prozesu hau errazteko edota sailkatzeko. Ordura arte, animalia ez da inoiz derrigortu ezer egitera, hau da, bakean utzi zaio eta jolasaren truke ez zaio ezer eman.
| |||