Amperemetro: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Ammeter.png|200px|thumbnail|eskuinera|AnperemetroarenAmperemetroaren [[ikur elektroniko]]a.]]

[[Fitxategi:381070-A.jpg|200px|thumbnail|eskuinera|[[Korronte zuzen]]a eta [[korronte alterno]]a neurtu ditzakeen anperemetroaamperemetroa.]]

'''AnperemetroaAmperemetroa''' [[zirkuitu elektriko]] bateko puntu batetik igarotzen den korronte edo [[intentsitate elektriko]]a neurtzen duen gailu bat da. Izena intentsitate elektrikoa neurtzen duen [[Neurri-unitate|unitatetik]] -[[Anpere|Ampere]]a- datorkio. Korronte txikiagoak neurtzen dituzten gailuak, milianperemiliampere edo mikroanperemikroampere mailakoak, '''milianperemetromiliamperemetro''' eta '''mikroanperemetromikroamperemetro''' izenak harten dituzte, hurrenez hurren.

Funtsean, '''anperemetro analogiko''' bat [[galbanometro]] bat da -korronte txikiak neurtzen dituen gailua-, neurketa maila egokitzeko [[shunt erresistentzia]] bat [[paraleloko zirkuitu|paraleloan]] daukana. Hainbat ''shunt'' erresistentzia erabiliz, hainbat neurketa maila dituen anperemetroaamperemetroa lortzen da.

'''AnperemetroAmperemetro digitaletan''' neurtu beharreko korrontea [[Erresistentzia (osagaia)|erresistentzia]] batetik pasatzen da, eta

Neurketa egiteko korronteak anperemetroaamperemetroa zeharkatu behar du. Beraz anperemetroaamperemetroa korrontea neurtu nahi den zirkuituko puntuan [[Serieko zirkuitua|seriean]] konektatzen da. Ondorioz, anperemetroekamperemetroek barne-erresistentzia oso txikia daukate, [[ohm]] bat baino gutxiagokoa, zirkuitu baten konektatzerakoan korronte neurgailuak berak ez dezan korrontea txikiagotu.

Korrontea neurtu beharreko zirkuitua ezin denean eten, neurketa egiteko [[pintza anperemetriko|pintza amperemetriko]]ak erabiltzen dira. Gailu hauek korrontea neurtzeko beronek sortzen duen [[eremu magnetiko]]a neurtzen dute.

== AnperemetroAmperemetro motak ==

=== BobinaHaril mugikorrekoak ===

[[Fitxategi:Amperemeter hg.jpg|220px|thumbnail|eskuinera|Demostraziorako burdinaburdin mugikordun anperemetroaamperemetroa]]

[[Fitxategi:Ammeter from New York Terminal Service Plant, 250 West Thirty-first Street 351263pv.jpg|220px|thumbnail|eskuinera|AnperemetroAmperemetro zahar bat]]

[[Fitxategi:Zero-Center Ammeter.JPG|220px|thumbnail|Erdiko-zerodun anperemetroaamperemetroa]]

[[Fitxategi:AmmeterPC.jpg|220px|thumbnail|BurdinaBurdin mugikorreko anperemetroamperemetro zahar bat]]

D'Arsonval-en [[galbanometro]]a '''bobinaharil mugikorreko''' anperemetroaamperemetroa da. Deflexio [[Magnetismo|magnetikoa]] erabiltzen du: [[eremu magnetiko]] baten barnean dagoen bobinaharil batetik korronte elektriko bat pasatzean bobinaharil hori mugitu egiten da. Tresna honen bertsio modernoa [[Edward Weston]]ek garatu zuen, eta malguki kiribildu bi erabiltzen ditu indar berreskuratzailea lortzeko. Burdinazko nukleo eta iman polo permanenteen artean dagoen aire tarte uniformeagatik deflexioa korrontearekiko linealki proportzionala da. Neurgailu hauek eskala linealak dituzte. Neurgailuaren mugimendu basikoek 25 mikroanperetakomikroamperetako korronteetatik hasita 10 milianperetakomiliamperetako korronteetarainko eskala-osoa eduki dezakete.<ref name="Spitzer72">{{en}} Frank Spitzer and Barry Howarth, Principles of Modern Instrumentation, Holt, Rinehart and Winston, New York, 1972, ISBN 0-03-080208-3 chapter 11</ref>

Eremu magnetikoa polarizatua izaterakoan, neurgailuaren orratza kontrako norantzetan mugitzen da korrontearen norabide bakoitzean. Beraz korronte zuzeneko anperemetroaamperemetroa nola konektatzen den kontutan hartu behar da. Gehinak terminale positiboa markatuta daukate, baina batzuk erdiko-zero mekanismoak dituzte (hauetan orratza eskalaren erdian dago eta malgukiek norantza bietan egin dezaketa lan), eta norantza bietako korronteak neurtu ditzakete. BobinaHaril mugikorreko neurgailuak bertatik igarotzen den batazbesteko korrontea neurtzen du (korrontearen frekuentzia anperemetroarenamperemetroaren erantzuna baino azkarragoa bada), zeina korronte alternoan zero den. Arrazoi honegatik bobinaharil mugikorreko neurgailuek korronte zuzenerako bakarrik balio dute.

Neurgailuaren mugimendu mota hau oso arrunta da bai anperemetroetanamperemetroetan zein bere eratorrietan, [[voltmetro]] eta [[ohmmetro]]etan. Azken hamarkadetan hauen erabilpena gutxiagotu egin den arren, oinarrizko mugimendu mota hau bere garaian estandarra izan zen makinariamakineria elektrikoarekin zerikusia daukan edozein bistaratze analogikotan.

Iman mugikorreko anperemetroekamperemetroek bobinaharil mugikorrekoen printzipio berberarekin funtzionatzen dute oinarrian, aldea bobinaharila kaxan muntatuta dagoela, eta orratza iman mugikorrarekin batera mugitzen dela da. Iman mugikorreko anperemetroekamperemetroek bobinaharil mugikorrekoek baino korronte haundiagoakhandiagoak jasan ditzakete, askotan hainbat hamarka anpereampere, bobinaharila hari sendoagoarekin egin daitekeelako eta korrontea ez delako malgukietatik pasatu behar. Izan ere, mota honetako anperemetroamperemetro batzuek ez dute malgukirik, berreskuratze indarra iman egonkor finko baten bidez lortzen dutelarik.

=== AnperemetroAmperemetro elektrodinamikoak ===

AnperemetroAmperemetro elektrodinamikoek [[elektroiman]] bat erabiltzen dute d'Arsonval motakoek erabiltzen duten iman finkoaren ordez. Hau da, bobinaharil bi dituzte, bat finkoa eta beste mugikorra. Gailu hauek bai korronte [[Korronte zuzen|zuzen]] eta [[korronte alterno|alterno]]arekin funtzionatu dezakete, <ref name="Spitzer72"/> eta korronte alternoan [[korronte efikaz]]a erakusten dute.

=== BurdinaBurdin mugikorrekoak ===

BurdinaBurdin mugikorreko anperemetroekamperemetroek bobinaharil finko batek sortutako indar elektromagnetikoaren eraginez mugitzen den [[burdina|burdin]] zati bat erabiltzen dute. BobinaHaril mugirrekoen aldean, zeinak korronte zuzena bakarrik neurtzen dituten, neurgailu hauek bai korronte [[Korronte zuzen|zuzenzuzenarekin]] etazein [[korronte alterno|alterno]]arekin funtzionatu dezakete.

BurdinazkoBurdinezko elementuak orratz mugikor bat dauka, eta orratz finko bat, bobinaharil batekin inguratua. Korronte zuzen edo alternoak bobinaharila iragan eta orratz bietan eremu magnetikoa sortzerakoan, orratz mugikorra malguki helikoidalen indar berreskuratzailea gaindituz mugitu egiten da.<ref name=Spitzer72/> BurdinaBurdin mugikorreko orratzaren deflexioa korrontearen balioaren karratuarekiko proportzionala da. Ondorioz neurgailu hauek eskala ez-lineala izango lukete, baina orokorrean burdinazkoburdinezko parteen forma eskala ia lineala lortzeko eran aldatzen da. BurdinaBurdin mugikorreko neurgailuek [[korronte efikaz]]a neurtzen dute edozein uhin formarekin.

BobinaHaril mugikorreko anperemetroaamperemetroa [[Friedrich Drexler]] ingeniari [[Austria]]rrak asmatu zuen 1884an.

Hari berozko anperemetroetanamperemetroetan korrontea hari batetik pasatzen da, zeina berotzen den neurrian zabaldu egiten den. Neurgailu hauek erantzun geldoa eta zehaztasun txikia daukaten arren, batzutan irrati-maiztasuneko korronteak neurtzeko erabili ziren.<ref name=Spitzer72/> Hauek ere korronte alternoan [[balio efikaz]]a neurtzen dute.

=== AnperemetroAmperemetro digitalak ===

AnperemetroAmperemetro analogikoa beste neurgailu batzuen oinarritzat erabili izan zen era berean -tartean [[voltmetro]] eta [[ohmmetro]]ak-, anperemetroamperemetro digitalaren oinarria voltmetro digitala da, eta beste neurgailu digital batzuk ere voltmetro digitalean oinarritzen dira.

AnperemetroAmperemetro digitalek shunt erresistentzia bat erabiltzen dute korronte fluxuaren tentsio proportzional bat lortzeko. Tentsio hau voltmetro digital batekin neurtzen da, [[bihurgailu analogiko/digital]] (ADC) baten bitartez. Gailu hauek orokorrean [[korronte efikaz]]a uhin [[sinusoide|sinusoidaletan]] bakarrik kalkulatzeko kalibratuak daude.

'''AnperemetroAmperemetro integratzaile''' izena duten gailu sorta bat ere badago.<ref>http://www-project.slac.stanford.edu/lc/local/notes/dr/Wiggler/Wigrad_BK.pdf</ref><ref>http://dit.upc.es/lpdntt/biblio/BREUS/LEE97a.pdf</ref> AnperemetroAmperemetro hauetan denboran zehar korronteen batuketa egiten da, emaitzatzat korronte eta denboraren biderketa lortzen delarik, zeina korronte horrekin emandako energiaren proportzionala den. Hauek energia kopuru neurgailuetan (watt-ordu neurgailuak) edo [[bateria]] edo [[Kondentsadore elektriko|kondentsadore]]en karga estimatzeko erabili daitezke.

== BobinaHaril mugikorreko anperemetroarenamperemetroaren oinarri teorikoa ==

[[Fitxategi:CircuitoAmperimetro.png|200px|thumbnail|AnperemetroarenAmperemetroaren [[Zirkuitu-diagrama|eskema]].]]

Neurtu beharreko korronte maila [[galbanometro]]aren neurri mailara egokitzeko, <math>{R_S}</math> [[shunt erresistentzia]] galbanometroarekin [[Paraleloko zirkuitu|paraleloan]] konektatzen da. <math>{R_S}</math>-ren balioa, orratzak eskala-fondora heltzeko behar duen hautatutako [[anpere|ampere]] kopuruaren araberakoa izango da.

Neurketa maila desberdinak -eskala-fondo desberdinak- lortzeko ''shunt'' erresistentzia bi edo gehiago erabiltzen dira. AnperemetroakAmperemetroak [[Kommutadore (elektrizitatea)|kommutadore]] bat izango du neurketa-maila bakoitzarentzat, dagokion <math>{R_S}</math> erresistentzia hautatuko duena. Adibidez, 10 milianperemiliampere, 100 milianperemiliampere eta 1 anperekoampereko eskalak dituen anperemetroakamperemetroak balio egokidun hiru <math>{R_S}</math> erresistentzien hartean hautatzeko konmutagailua izango du. Korronte haundietarako -10 anpereampere edo haundiagoak adibidez- anperemetroakamperemetroak [[Borne (elektroteknia)|borne]] independienteak izaten ditu, [[fusible]] batekin babestuta.

Ekuazio honekin, kanpoko zirkuituan <math>I</math> milianperekomiliampereko korrontea dagoenean, galbanometrotik <math>I_i</math> milianperekomiliampereko korrontea pasatzeko behar den <math>R_s</math> balioa kalkulatzen da.

[[Fitxategi:Amperímetro.png|220px|thumbnail|eskuinera|AnperemetroAmperemetro baten konexioa [[zirkuitu elektriko|zirkuitu]] baten]]

'''AnperemetroAmperemetro''' gehienak neurtu nahi den korrontea daraman zirkuituan [[Serieko zirkuitu|serie]]an konektatzen dira -korronte txikiak neurtu behar dituztenean-, edo shunt erresistentziarekin batera zirkuituan seriean konektatzen dira -shunt erresistentzia eta anperemetroaamperemetroa [[paraleloko zirkuitu|paralelo]]an, bi hauek zirkuitu barruan seriean, ikus irudia-. Kasu bietan, korrontea neurgailutik edo (gehienbat) bere shunt erresistentziatik igarotzen da. AnperemetroakAmperemetroak ez dira zuzenean [[tentsio iturri]] batera konektatu behar, barne-erresistentzia oso txikia bait dute eta korronte haundiegia igaroko litzateke. AnperemetroakAmperemetroak bere terminaletan tentsio-jauskera txikiak edukitzeko diseinatuak daude, volt bat baino asko txikiagoak; anperemetroakamperemetroak zirkuituan sortzen duen galerari bere zirkuituko "karga" (''"burden"'') deitzen zaio.

'''Weston-motako anperemetroekamperemetroek''' milianpereakmiliampereak bakarrik neurtu ditzakete asko jota, malguki eta bobinek korronte mugatuak bakarrik eraman ditzaketelako. Korronte haundiagoak neurtzeko, [[Shunt erresistentzia|shunt]] izeneko [[Erresistentzia elektriko|erresistentzia]] bat anperemetroarekinamperemetroarekin paraleloan jartzen da. Shuntaren erresistentziaren balioa zenbaki osoetatik miliohmen tartean egon daiteke. Ia korronte osoa shuntetik igarotzen da, eta parte txiki bat bakarrik neurgailutik. Honela neurgailuarekin korronte haundiak neurtu daitezke. Tradizionalki, shunt batekin erabiltzen den neurgailuak 50&nbsp;mV-eko eskala osoko deflexioa izan du, eta ondorioz shuntak eskala-osoan 50 mV-eko tentsio-jauskera edukitzeko kalkulatzen dira.

'''Erdiko-zerodun anperemetroakamperemetroak''' polaritate bietako korronteak neurtu behar direnean erabiltzen dira, ekipamendu industrial eta zientifkoetan ohiko beharrizanak. Erdiko-zerodun anperemetroakamperemetroak [[bateria|bateriekin]] ere serien jartzen dira. Erabilpen honetan, bateria kargatzerakoan orratza alde baterantz mugitzen da -normalean eskuinera-, eta deskargatzerakoan beste alderantz. Automobil eta kamioietan korrontea neurtzen duen erdiko-zerodun anperemetroamperemetro mota berezi batek orratza mugitzen duen iman mugikor bat dauka, eta beste iman finko bat korronterik ez dagoenean orratza erdian mantentzeko. Korrontea daraman hariaren inguruko eremu magnetikoak iman mugikorraren deflexioa sortzen du.

AnperemetroarenAmperemetroaren shuntak erresistentzia balio oso txikia duenez, hanka-sartzez anperemetroaamperemetroa tentsio iturri batekin paraleloan konektatzeak [[zirkuitu-labur|zirkuitulabur]]ra sortuko du, kasurik onenean fusible erreko delarik, neurgailua eta hariak kaltetu daitezkeelarik, eta erabiltzailea ere zauritu daitekeelarik.

Korronte alternoko zirkuituetan, korronte transformadore batek [[eroale elektriko|eroale]] baten inguruko eremu magnetikoa korronte alterno txiki baten bihurtuko du, tipikoki 1&nbsp;A edo 5&nbsp;A eskalako korronte maximorako, zeina neurgailuak errez neurtuko duen. Era berean, KA/KZ kontaktu gabeko anperemetroamperemetro zehatzak [[Hall efektu]]ko eremu magnetikoko sentsoreak erabiliz fabrikatu dira. [[Pintza anperemetriko|Pintza amperemetriko]] eramangarria ohiko tresna bat da ekipamendu industrial eta komertzial elektrikoaren mantenimendu lanetan. Tresna honen pintza momentu baten hari baten inguruan ezartzen da korrontea neurtzeko. Mota berri batzuk zunda magnetiko paralelo pare bat dituzte, eroalearen alde bietan jartzen direlarik.