Galitzia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
|||
28. lerroa:
}}
'''Galitzia'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0154.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2008-05-30|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> ({{lang-uk|Галичина,}} ''Halychyna''; {{lang-pl|Galicja}}; {{lang-cs|Halič}}; {{lang-de|Galizien}}; {{lang-hu|Galícia/Kaliz/Gácsország/Halics}}; {{lang-ro|Galiția/Halici}}; {{lang-ru|Галиция/Галичина}}, ''Galitsiya/Galichina''; {{lang-sk|Halič}}; {{lang-yi|גאַליציע}}, ''Galytsye'') [[Erdialdeko Europa]]ko [[eskualde]] historikoa da, gaur egun [[Polonia]]koak eta [[Ukraina]]koak diren lurraldeak hartzen dituena. 80.000
== Historia ==
Herrialde [[eslaviar]] hau hainbat gizatalderen igarobide eta pausalekua izan da historian zehar. Bestalde, toki estrategikoa izanik, banaketa politiko ugari izan ditu, [[Polonia]], [[Errusia]] eta [[Austria]]ren artean batez ere. [[IX. mende]]tik aurrera [[Kieveko Rusa]]ri loturik egon zen. Printzerri burujabe bihurtu zen [[1087]]an, eta indar handiko lurralde aberatsa izan zen ekialdeko Galitzia. [[1199]]an, Galitziako aitonen semeek aginpidea eskuratu eta Galitziako lurraldea eta [[Volinia]] batu zituzten. [[1349]]an, [[Kasimiro III.a Poloniakoa|Kasimiro III.a Handia]] [[Polonia]]ko erregeak bereganatu zuen Galitziako mendebaldea, eta Poloniaren esku egon zen [[XVIII. mende]]a arte. Ekialdea, berriz, [[Lituaniako Dukerri Handia]]ren barnean gelditu zen.
[[1772]]an, Poloniako lurraldeak bereizi zirenean,
XIX. mendetik aurrera, galitziar askok migratu behar izan zuen; jomuga nagusiak [[Argentina]], [[Brasil]], [[Kanada]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak]] izan ziren. [[XX. mende]] hasieran, Galitzian bizi ziren 800.000 [[judu]]etatik, 200.000 edo 300.000 joan ziren, gerra eta [[pogrom]]etatik ihesi. [[Lehen Mundu Gerra]]n, [[1914]]an, Errusiak Galitzia inbaditu eta Karpatoetako mendateak hartu zituen. [[1915]]ean, [[Alemania]] eta [[Austria]]ko armadak lurraldea berreskuratu zuen. [[1918]]an, [[Austria-Hungariako Inperioa]] desegin zenean, Polonia eta Ukrainaren arteko gatazka sortu zen, ekialdeko Galitzia eskuratzeko. [[Saint-Germaingo Ituna]]k ([[1919]]) Poloniari eman zion Galitzia osoa. [[1920]]an, [[Polonia-Sobietar Batasuna Gerra]]ren baitan, [[Galitziako Sobietar Errepublika Sozialista]] sortu zen, lau hilabete baino iraun ez zuena.▼
▲[[1772]]an, Poloniako lurraldeak bereizi zirenean, Galitzia ekialdekoa [[Austria]]ren esku geratu zen, Poloniaren ekialdeko beste lurralde batzuekin batera. [[1795]]ean [[Krakovia]], [[Sandomierz]] eta beste zenbait lurralde hartu zituen Austriak eta eta Galitziako probintzia osatu zuen, hiriburua [[Lviv]]en zuena. [[1809]]an, [[Napoleon]] [[Wagramgo gudua]]n nagusitu eta gero, Polonia ([[Varsoviako Dukerri Handia]]) eta [[Errusia]] jabetu ziren Galitziaz, [[Vienako Batzarra]]k ([[1815]]) Austriari itzuli zion arte. Poloniaren esku izandako Austriaren lurraldeak [[Galitzia eta Lodomeriako Erresuma]] izena hartu zuten ordutik aurrera. [[1867]]an esklabotasuna legez kanpo utzi zuen Austriak eta administrazio autonomia handia eman zion Galitziako erresumari. [[XIX. mende]]aren bukaeran, Galitzia ekialdeko biztanleek (ukrainarrek) poloniarren aginpidea murriztu nahi izan zuten eta ukrainarren abertzale mugimendua sortu zen.
[[1939]]an, [[Alemania]]ko armadak Polonia inbaditu, eta Galitzia [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|
▲[[Lehen Mundu Gerra]]n, [[1914]]an, Errusiak Galitzia inbaditu eta Karpatoetako mendateak hartu zituen. [[1915]]ean [[Alemania]] eta [[Austria]]ko armadak lurraldea berreskuratu zuen. [[1918]]an, [[Austria-Hungariako Inperioa]] desegin zenean, Polonia eta Ukrainaren arteko gatazka sortu zen, ekialdeko Galitzia eskuratzeko. [[Saint-Germaingo Ituna]]k ([[1919]]) Poloniari eman zion Galitzia osoa. [[1920]]an, [[Polonia-Sobietar Batasuna Gerra]]ren baitan, [[Galitziako Sobietar Errepublika Sozialista]] sortu zen, lau hilabete baino iraun ez zuena.
▲[[1939]]an [[Alemania]]ko armadak Polonia inbaditu, eta Galitzia [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobiet Batasunarekin]] banatu zuen. [[1941]]an, Alemania eta Sobiet Batasunaren arteko gerra hasi eta laster, Alemaniak Galitzia osoa okupatu zuenean, [[judu]] populazio handia bizi zen bertan. Berehala [[Schutzstaffel|SSek]] populazio juduaren suntsipenari ekin zioten. Horretarako, Lviven ondoan, [[Janowska]]ko [[kontzentrazio-esparru]]a eraiki zuten. Beste asko [[Belzec]] [[sarraski-esparru]]an hil zituzten.
== Hiri nagusiak ==
| |||