Emakumeak ingeniaritzan: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Orri berria: «=== Sarrera === '''Ingeniaritza<nowiki/>k''' funtsezko zeregina bete du gizateriaren historian, inguratzen gaituen munduari buruzko informazioa eman baitu, baita etapa zailet...» |
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
1. lerroa:
'''[[Ingeniaritza]]<nowiki/>k''' funtsezko zeregina bete du gizateriaren historian, inguratzen gaituen munduari buruzko informazioa eman baitu, baita etapa zailetan bizimodua hobetzeko aukera ere. Ingeniaritzaren garapenarekin batera, esterotipo sozialen edo kulturalen sorrera gertatu zen, eta horrela gizonezkoek adar teknikoetan espezializatzeko ohitura izan ohi zuten; '''emakumezkoek''', aldiz, ikasketak dibertsifikatzen zituzten gizarte-zientzietan, osasun-zientzietan edo irakaskuntzan.▼
▲'''[[Ingeniaritza]]<nowiki/>k''' funtsezko zeregina bete du gizateriaren historian, inguratzen gaituen munduari buruzko informazioa eman baitu, baita etapa zailetan bizimodua hobetzeko aukera ere. Ingeniaritzaren garapenarekin batera, esterotipo sozialen edo kulturalen sorrera gertatu zen, eta horrela gizonezkoek adar teknikoetan espezializatzeko ohitura izan ohi zuten; emakumezkoek, aldiz, ikasketak dibertsifikatzen zituzten gizarte-zientzietan, osasun-zientzietan edo irakaskuntzan.
Azken urteotan, izugarrizko aldaketa gertatu da emakumezkoen eta gizonezkoen ikasketen aukeraketan, handituz joan baita emakumezkoek [[ikasketa]] teknikoak aukeratzeko tasa. Dena den, historian zehar hainbat emakumek lan izugarriak burutu dituzte ingeniaritza eta zientziaren arloan; baina haiek egindako aurkikuntzek edo lanek ez dute gizonezkoen aurkikuntzen oihartzun bera izan gizartean. Gaur egun oraindik ere, emakumeak gizonak baino gehiago ahalengindu behar dira lan-merkatuan sartzeko; baina oraindik, zoritxarrez, haiek baino aukera gutxiago dituzte. Ondorioz, berdintasun falta dago gizarte honetan, eta horrek muga bat ezartzen du bi generoen artean.
Historian zehar hainbat emakume ingeniarik egin dituzte lan eta aurkikuntza garrantzitsuak. Hona hemen horrelako batzuk:
'''Emakume zientzialari, filosofo''', neoplatoniko eta maisua izan zen [[Hipatia Alexandriakoa|Hipatia]], bere jakinduria eta ikasketekin matematika eta astronomiaren garapenean lagundu zuena.
Erlijioen historia, oratoria, filosofia eta irakaskuntzaren printzipioak ere ikasi zituen. Bere garaiko epaileek kontsultak egiten zizkioten sarri; hain zuzen, politikan eragin handia izan zuen, mekanika eta teknologiarekin ere interes handia baitzukan. Badakigu ura iragazteko makina, likidoen dentsitatea neurtzeko hidrometroa eta uraren maila neurtzeko aparatua asmatu zituela; alegia, ingeniaritzako lanak ere egin zituen.
'''[[Lillian Gilbreth|Lillian Moller Gilbreth]]''' estatubatuarra ingeniari eta kudeaketan aditua izan zen. Lanpostuko mugimenduen azterketa zientifikoa egin zuen, mikromugimenduak argazki-kamera bereziekin ikertuz.
21 ⟶ 20 lerroa:
Gilbreth-ek bere metodoak garatu zituen: langilearen nekeari buruzko ikerketak egin eta ergonomia-hobekuntzak bultzatu zituen, taylorismoaren aurka ikuspuntu gizatiarragoa aldeztuz. Ikerketa haiek gutxituen bizimodua hobetzeko teknikak garatzeko ere balio izan zuten.
'''[[Barbara Crawford|Barbara Crawford Johnson]]''' NASAren ingeniaritza-taldean Ilargira heltzeko lanetan parte hartutako emakume bakarra izan zen. Halaber, 1946an, lehen emakumea izan zen Illinois Unibertsitateko ingeniaritza orokorreko lizentziatura eskuratzen. Graduatu ondoren, Rockwell International Space Division-en sartu zen, eta hogeita hamasei urtez egin zuen lan ingeniaritza aeroespazialeko enpresa horretan.
28 ⟶ 27 lerroa:
Apollo misioetarako sarrera kontrolatzeko sistema diseinatu eta ebaluatu zuen. Hain zuzen, 1968an, Apollo Programan zuzendari izendatu zuten, misio eta ebaluazio-eskakizunak zaintzeko. Horixe izan zen lortu zuen posturik gorena.
'''[[Mary Winston Jackson]]''' bere bizitza osoan zehar NASAn lan egindako matematikari eta ingeniari estatubatuarra izan zen.
35 ⟶ 34 lerroa:
Mary hil ondoren, 2016an, Hidden Figures izeneko film ospetsua estreinatu zen arrakasta handiz mundu osoan. Bertan Jackson, Katherine Johnson eta Dorothy Vaughan-en bizitza kontatzen da eta bereziki horiek Mercury eta Apollo 11 proiektuetan egindako lana.
'''[[Edith Clarke]]''' lehenengo emakume ingeniari elektrikoa izan zen. Sare elektrikoaren analisian espezializatu zen, eta haren ikerkuntzaren aplikazioa gaur egungo haize-sorgailuen kontrolean erabiltzen da.
44 ⟶ 43 lerroa:
Geroago, 1918an, Massachusetts Institute of Technology-n ingeniaritza elektrikoko ikasketak hasi zituen, eta 1919an erakunde horretako lehen emakume ingeniari elektrikoa bilakatu zen.
'''Augusta Ada King, [[Ada Lovelace|Lovelace]]-ko kondesa''', historiako lehen programatzailetzat jotzen da. Ekuazio diferentzialak askatzeko gai zen Babbage-ren konputagailu mekaniko aitzindariaren deskripzioa idazteagatik da batez ere ezaguna.
53 ⟶ 52 lerroa:
Lehen pertsona izan zen konputagailuetarako programak egiten; halaber, Bernoulliren zenbakien balioak kalkulatzeko pausoak deskribatu zituen.
'''[[Elizabeth McGill|Elizabeth Muriel Gregory "Elsie" McGill]]''', munduko lehenengo hegazkin-diseinatzailea izan zen, eta Bigarren Mundu Gerran aeronautika-ingeniari gisa lan egin zuen. Hasieran, aeronautikako ingeniari laguntzaile gisa lan egin zuen, Montreal-go aeronautika-eragiketetan 1934. urtean. Geroago, 1938an, Kanadako Ingeniaritza Institutuan (EIC) onartu zuten. Ingeniaritza Aeronautiko arduraduna izan zen Canadian Car and Foundry (CanCar) enpresan; munduko lehen emakumea izan zen posizio horretara iristen.
Hogeigarren mendeko hirurogeiko hamarkadan, emakumeen eskubideen aldeko borrokan parte hartu zuen. McGill-ek 1967ko Kanadako Gobernuko Mendeurreneko Domina jaso zuen.
'''[[Ellen Swallow Richards|Ellen Henrietta Swallow Richards]]''' Amerikako kimikari eta ekologoa izan zen. "Ingurumenaren higienea" kontzeptuaren sortzaileetakoa izan zen, zientzia ekologikoaren aitzindari. Emakumeak zientzia naturaletako graduak ikas zezaten ahalegindu zen Ellen hamarkada oso batean.
65 ⟶ 64 lerroa:
Ellen Swollow 1870an graduatu zen Vassar College-n, eta geroago Massachusetts Institute of Technology-n (MIT). Bertan ikasitako lehenengo emakumea izan zen, Amerikako Estatu Batuetako zientzia-unibertsitate batean onartutako lehena. Graduatu ondoren, MITen jarraitu nahi izan zuen bere doktoretza lortzeko asmoz, baina ez zuten onartu. MITen doktoretza lortutako lehen emakumeak 1886 arte itxaron behar izan zuen.
'''[[Inma Hernaez]]''' Rioja Bilboko Ingeniaritza Eskolako irakasle katedraduna da.
| |||