William James: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
4. lerroa:
== Biografia ==
William James [[New York]]en jaio zen, [[AEB]]etan, [[1842]]ko [[urtarrilaren 11]]n. Aita Swedenborgeko teologo nabarmen bat izan zen Henry James Sr. izan zuen, garaiko elite literario eta intelektualak ondo ezagutzen zituena eta ama, berriz, Mary Robertson Walsh izan zen. Lau senide izan zituen: Henry (idazlea), Garth Wilkinson, Robertson eta Alice. Dizdira intelektual nabarmena zuten familiako kide batek baino gehiagok.
William Jamesek alemaniera eta frantsesa hitz egiten zituen eta kosmopolitismoa sustatu zuen. Haurra zenean, familiak bidaia pare bat egin zuen [[Europa]]ra eta horrek bizitzan zehar beste 13 bidaia egiteko bide eman zion.
16. lerroa:
Ez zuen sekula medikuntza praktikatu eta filosofia eta psikologiarantz biratu zuen bere interesak.
[[1878]]
* Henry ([[1878]]ko [[maiatzaren 18]]an)
* William ([[1882]]ko [[ekainaren 17]]an)
* Herman ([[1884]]an jaio zen eta haurtzaroan hil zen)
* Margaret ([[1887]]ko martxoan)
* Alexander (artista) ([[1890]]eko [[abenduaren 22]]an).
[[Chocorua]]n hil zen, [[New Hampshire]]n, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]etan, [[1910]]eko [[abuztuaren 26]]an.
Harvardeko unibertsitatean [[medikuntza]]-ikasketak egin zituen eta hango irakasle izan zen 1885etik aurrera. [[Fisiologia]] eta psikologia landu zituen bereziki, eta psikologia zientzia natural eta positibo bihurtzen saiatu zen. Fisiologia-ikerketak egin zituen gertaera psikikoen eta [[nerbio-sistema|nerbio sistemaren]] arteko lotura azaldu nahiz. [[Carl Lange]]rekin batera eratu zuen [[sentsazio|sentipenen]] teoria periferikoa, sentipenen jatorri fisiologikoa argitzen duena.▼
▲[[Harvardeko
Pragmatismoak emandako filosofo nagusietakoa izan zen, [[Charles Sanders Peirce]] filosofoaren jarraitzailea. Errealitatea ezagutzeko bide bakarra [[indukzio (argipena)|indukzio]] metodoa dela zioen, eta horri buruzko ikuspegi mugikorra eta anitza eman zuen filosofia [[arrazionalismo|arrazionalistaren]] eta [[apriorismo|aprioristaren]] aurka.▼
▲
Gogamenaren prozesu subliminal eta fenomeno paranormalen ikertzaile sutsua, garaiko zientzialariak eskandalizatu zituen ''healers'' (kuranderoak edo karrerarik gabeko sendagileak) deritzonen lana defendatu zuenean.
[[1904]]an, ''Ba ote da gogamenik?'' argitaratu zuen ''Journal of Philosophy, Psychology, and Scientific Methods'' aldizkarian, gero, [[1912]]an, ''Essays in Radical Empiricism'' barnean aterako zena. Subjektu eta objektuaren artean dagoen dualismoa barrera latza zela [[epistemologia]]rentzat frogatu nahi zuen eta autokontzientzia -mundu materialari kontrajartzen zitzaion entitate bezala ulertua- baztertzeko garaia zen<ref>https://psicologiaymente.net/biografias/william-james-padre-psicologia-america</ref>.
[[1907]]an, ''Pragmatism: A New Name for Old Ways of Thinking'' aurkeztu zuen , ''Pragmatismoa: izen berri bat pentsamenduaren bide zaharrentzat''. [[Pragmatismo]]a da ika-mika metafisikoak baretzen lagunduko duen metodoa, bestela, bukaezinak direnak. Mundua bakarra da ala bat baino gehiago daude? Askea da ala ez? Materiala ala espirituala? Metodo pragmatikoak nozio bakoitza interpretatzera eramaten gaitu eta dagokion ondorio praktikoak ateratzera. Ba ote dago alderik bata ala bestea aukeratzean? Ez balego, bi alternatibak gauza berbera lirateke eta ika-mika bertan behera geratu beharko luke. Jamesek pragmatismoa metodoa dela puntualizatzen du eta, horregatik, bere liburuak ez du emaitza konkreturik ematen, munduari aurre egiteko modu bat baita.
Bizitza osoan jarraitu zion [[depresio]]ak eta bere burua ''bizitzera behartu zuela'' zioen.
Egiaren kontzeptua ere landu zuen. Egiaztatzea da beharrezkoa eta, horretarako, ideiak kateatu behar dira, bata bestearen atzetik, harmonian eta oinarrizko funtzioa bete behar dute: norbanakoarentzako tresna garrantzitsuak dira, aukera ezberdinen artean gidatuko dutenak, errealitatera ondo egokituz. Egia horiek lortzea ez da helburu bat, beste behar batzuk aseko dituen bitarteko bat baizik. Egia dena baliozkoa da eta gordetzeak merezi du.
== Obra nagusiak ==
* ''The Principles of Psychology'' ([[1890]], ''Psikologiaren printzipioak'')
* ''Psychology (Briefer Course)'' ([[1892]])
* ''The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy'' ([[1897]])
* ''Human Immortality: Two Supposed Objections to the Doctrine'', [[1897]])
* ''Varieties of Religious Experience'' ([[1902]], ''Erlijio esperientziaren agerraldiak'')
* ''Talks to Teachers on Psychology: and to Students on Some of Life's Ideals'' ([[1899]])
* ''The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature'' ([[1902]])
* ''Pragmatism: A New Name for Old Ways of Thinking''([[1907]], ''Pragmatismoa: izen berri bat pentsamenduaren bide zaharrentzat'')
* ''A Pluralistic Universe'' ([[1909]])
* ''The Meaning of Truth: A Sequel to "Pragmatism"'' ([[1909]])
* ''Some Problems of Philosophy: A Beginning of an Introduction to Philosophy'' ([[1911]])
* ''Memories and Studies'' ([[1911]])
* ''Essays in Radical Empiricism'' ([[1912]])
* ''Letters of William James'' ([[1920]])
* ''Collected Essays and Reviews'' ([[1920]])
* Ralph Barton Perry, ''The Thought and Character of William James'' ([[1935]]) (500 gutun, William Jamesenak)
* ''The Will to Believe, Human Immortality'' ([[1956]])
* ''William James on Psychical Research'' ([[1960]])
* ''The Correspondence of William James'' ([[1992]]–[[2004]])
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{ lur | data=2011/12/27}}
| |||