Iliada: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 150.241.162.239 wikilariaren aldaketak ezabatuz, HakanIST wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
Informazioa aberastu egin da, elementu berriekin artikulua osoagoa utziz |
||
30. lerroa:
}}
'''Iliada''' ([[antzinako greziera]]z: Ἰλιάς, ''Iliás'') [[Antzinako Grezia|greziar]] epopeia da, [[K. a. IX. mende]] inguruan idatzia. Betidanik [[Homero]]k idatzia dela uste izan bada ere, teoria asko dira ''Iliada''-ren egileari buruz. Dena dela, mendeetan zehar ahoz aho gordetako kontakizuna izan zen, Homerok jaso zuena; Homeroren garaiaren aurreko esapide eta hitz ugari daudenez, teoria hori onartua izan da. 15.537 bertsoz dago osatua, hexametro daktilikotan onduak, eta 24 rapsodatan banatua. Lanaren izena [[Troia]]ren izen [[greziera|grekotik]] eratorria da: ''Ilion''.
Iliada eta Odisea Antzinako Greziako obrarik garrantzitsuenak dira. Homero izan zen greziar kantuak bildu zituena. Kantu horiek, abesteko eta ez irakurtzeko idatziak izan ziren. Homerok epopeiak instrumentu musikal baten laguntzaz kantatzen zituen.
Iliada eta Odisea Antzinako Greziako obrarik garrantzitsuenak dira. Kantu gisa agertzen zaizkigu eta Homero izan omen zen kantuon biltzailea. Kantuak izaki, abesteko eta ez irakurtzeko testuak ziren. Izan ere, Homerok epopeiak instrumentu musikal baten laguntzaz kantatzen zituela ere badirudi.
== Hel egitea ==
49 ⟶ 53 lerroa:
|}
== Gertakizuna ==
''Iliada''-k [[Troiako gerra|Troiako gerrako]]
Greziarren artean, Fenix, Ayax, Odiseo eta bi heraldo (iragarleak) bidaliak dira Nestorren partetik, Akilesi barkamena eskatzeko. Akilesi borrokara bueltatzeko eskatzen diote baina aukera horri uko egiten dio. Eguzkia ateratzerakoan guda berriro hasi egiten da. Agamenon zauritua da eta guda uzten du.
== Eragina ==▼
Hector troiarraren eta Ayaxen artean liskarrak daude. Borroka honetan hil diren pertsonak mendekatzeko. Ayaxek Hector zauritzen du eta Hector gudatik ateratzen da. Geroago, Hectorrek su ematen dio greziarren nabe bati eta Patroklo, Akilesen laguna, hiltzen du. Menelaok Euforbo hil eta Patrokloren gorpua babesten du eta nabeetara eramaten du. [[Patroklo]] hiltzean Akilesen haserrea areagotu eta gudu-lekura itzultzea erabakitzen du. Honela, Akiles gudara bueltatzen da Patrokloren ohorez. Akiles eta Agamemnon adiskidetu egiten dira. Akilesek Hektor hiltzen du eta gero Patrokloren hilketaren ohorez joku batzuk egiten dira. Priamok hamaika egun eskatzen ditu Hektorren hilketarengatik. Hamabigarren egunean, troiarrek guda berriro hasten dute. Iliadak ez du bukaera borobilik; izan ere, Troiaren konkista ez da liburu honetan kontatzen.
Jainkoen eta gizonen ekintzak nahasten dira narrazioan. Izan ere, jainkoek etengabe parte hartzen dute Iliadaren gertaeretan, adibidez, Aresek eta Apolok troiarrak lagunduz eta Atenea eta Herak greziarren alde eginez.
== Gaiak ==
Gai ugari agertzen dira poema epiko honetan zehar: adiskidetasuna, ohorea, itzulera, borroka eta garaipena, errespetua ... Baten bat nabarmentzekotan ohorea aipatu daiteke: Akiles da ideia hau hoberen haragitzen duen pertsonaia. Iliadaren ikuspegian, gerran eta borrokan ausardia eta kemena erakustea da ohorea lortzeko bidea. Narrazio konplexua da, jainko ugarik parte hartzen baitute ekintzetan eta konfliktoak etengabeak direlako, ez soilik gerran etsai direnen artean, greziarren edo troiarren beraien artean ere bai.
== Estiloa ==
Bi elementu nabari daitezke estiloan:
- Hizkeraren izaera espezifikoa (hizkuntza poetiko oso garatua)
- Ahozkoari oso lotuta dagoen estiloa du Iliadak: baliabide poetiko eta erritmikoak erabiltzen ditu epopeia garatzeko.
== Transmisio testuala ==
K.a. II. mendeko Iliadaren kopiak papiroetan kontserbatu izan dira, baina zaharrena K.a. 520. urtean aurkitutakoa da. Testu hau Atenaseko festetan Atenearen ohorez errezitatzen zen.
Aro klasikoko greziarrek eta ondorengo belaunaldiek Homeroren ''Iliada'' eta ''[[Odisea]]'' [[Antzinako Grezia]]ko literatura-iturri nagusitzat hartu eta greziar pedagogiaren oinarri gisa erabiliak izan ziren. Gerora ere, ''Odisea'' eta ''Iliada'' literatura unibertsaleko abiapuntutzat jo eta historia osoko literatura-lan garrantzitsuenetan kokatu dira, egun ere indarrean dauden errukia, maitasuna eta beste zenbait baloreren berri emanez. Herra, mendekua, nostalgia, patua eta ospea dira olerkian agertzen diren beste zenbait kontzeptu. Bestalde, garrantzi historiko handikoa da, [[Mizenastar zibilizazioa]]ren ezaugarri asko ezagutzera ematen baititu.
Inpaktu kultural handiko obra da. Izan ere, ''Iliada'' prosara, bertsora, antzerkira, zinemara, telebistara eta istorioetara pasatu da eta Mendebaldeko kulturaren elementu funtsezkoetako bat da.
[[Salbador Barandiaran]]ek itzuli zuen euskarara, eta 1956an argitaratu zen, ''Iliasena'' izenburuarekin<ref name="iliasena"></ref>.
| |||