Energia iturri: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 83.213.246.180 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Joxemai wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
|||
3. lerroa:
'''Energia iturriak''' [[energia]] eskuratu daitekeen fenomeno eta [[baliabide (argipena)|baliabideen]] multzoa dira. Besteak beste, eguzkia, haizea, ura, petrolioa, ikatza eta baita gizakiaren eta animalien mugimendua ere dira energia iturri.
Energia lana sortzeko gaitasunarekin lotuta dago. Gizakiaren edozein ekintzak energiaren beharra dauka, baina helburu bakoitzerako, baliabide-mota jakin bat erabiltzen da. Gizakiak hainbat energia-mota tradizional erabili izan ditu (giza indarra, animalien indarra, egurra, ura eta haizea). Energia-iturri modernoak historian zehar aldatuz joan dira, besteak beste, honako faktore hauen eraginez:
• Baliabide jakin baten garestitzea.
• Energia batzuk besteak baino eraginkorragoak izatea.
• Baliabide berriak aurkitzea.
• Energia-iturriak agortzea.
• Ingurumenari kalte gutxiago egitea.
Duela ia milioi bat urte gizakia sua erabiltzen hasi zen eta naturak emandako energia erabili du. Aitzinean, gure arbasoek, uraren, haizearen eta animalien indarrak erabiltzen ikasi zuten. XVIII. mendearen amaierara arte, egurra zen bero-energia iturri nagusia.
Esaterako, erdi aroan haize errotak eraikitzen zituzten garia ehotzeko eta geroago, aro modernotik aurrera, energia elektrikoa sortu dugu. Horri esker energia iturri berriak aurkitu ditugu gure eguneroko bizitzarako baliogarriak direnak.
XIX. Mendean, lurrun-makina agertzean, ikatza energia-iturri nagusia bilakatu zen. XIX. mendearen azkenaldian argindarra eta petrolioa ageri ziren, eta XX. Mendearen erdialdean energia nuklearra. Denbora pasa energia-iturri garbiagoak sustatu dira; gas naturala. Energiaren kontsumoa gora egin du. Honi esker, industrien premiak handitu eta gizarte industrialen bizi-maila hobetu egin da. Normalean, energia gehien kontsumitzen duten lurraldeak eta produzitzen dutenak ez dira berdinak. Gobernuek, errekurtsoen kudeatzaile gisa, eta gizarte osoak duten kezka nagusiak honako hauek dira: baliabideak agortzea, energia alferrik erabiltzea eta energia-produzioak ingurumenari egiten dion kaltea.
Garrantzitsuenak erregai fosilak izan dira; alde batetik ikatza, lantegietako lurrun-makinak eta etxebizitzetan erabili ahal izateko, eta beste aldetik, petrolioa eta bere deribatuak industrian eta garraioetan (autoak bereziki). Energia eolikoa, hidraulikoa eta biomasa ere izan dira oso garrantzitsuak baina ez hainbeste. Baina gaur egun esaten da baliabide fosilak desagertzeko sorian daudela eta ezin izango ditugula berriro izan, eratzeko milioika urte pasa behar baitira.
== Energia agortezinak ==
| |||