Kafe: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t →‎Ekoizpena: clean up, replaced: {{VNM}} → {{banderaikur|Vietnam}} using AWB
Gorkaazk (eztabaida | ekarpenak)
t →‎Biologia: + arabika + robusta (< erref. Elikadura hiztegia)
8. lerroa:
 
== Biologia ==
Kafea ekoizteko ''Coffea'' generoko zenbait espezie erabiltzen dira. Garrantzitsuenak bi dira<ref name=ico>[http://www.ico.org/botanical.asp "Botanical Aspects".] London: International Coffee Organization</ref> erabiltzen dira. Bi barietate kontsumitzen dira gehien: '''[[arabika]]''' (delikatu eta aromatikoa) eta '''[[Robusta kafe|robusta]]''' (mikatzagoa eta kafeina gehiago duena) <ref>[http://www.azkuefundazioa.eus/baliabideak/hiztegiak/elikadura-hiztegia Edorta Agirre, ''Elikadura hiztegia'']</ref>:
 
* [[''Coffea arabica'', [[arabika kafe]]a, jatorriz [[Etiopia]]ko hegomendebaldekoahego-mendebaldekoa eta [[Sudan]]go hegoekialdekoahego-ekialdekoa, izan zen lehendabizi landu zen espeziea. Klima fresko samarra behar duenez gero, 900 eta 2.000 metro arteko garaieran produzitzen da. Oso ahogozagarria eta urrintsua da. Munduko ekoizpenaren % 70a da.
* [[''Coffea canephora'']], eskuarki "[[Robusta kafe|robusta]]" deitua, jatorriz [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongokoa]] da. ArabicaArabika baino errazago lantzen da eta uzta handiagoak ematen ditu. Dasta bortitz eta garratza du eta dezente kafeina gehiago. Batez ere [[istanteko kafe]]ak egiteko eta nahasketetan erabiltzen da.
 
Askoz gutxiago erabiltzen dira beste espezie batzuk: ''C. liberica'', ''C. excelsa'', ''C. stenophylla'', ''C. mauritiana'' eta ''C. racemosa''.
30. lerroa:
 
== Laborantza ==
Kafea ereiteko ohiko era euri sasoiaren hasieran zulo bakoitzean 20 ale botatzea da. Ale erdiak modu naturalean galduko dira. Brasilen landare txikiak 6-12 hilabetez [[Mintegi (nekazaritza)|mintegietan]] atxikitzen dira, sailetan landatu aitzinean. Lehenbiziko urteeetanurteetan, askotan, kafe-landareekin beste labore batzuk tartekatzen dira, hala nola, [[arto]]a, [[babarrun]]ak eta [[arroz]]a<ref>Duke, James A (1983).[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/duke_energy/Coffea_arabica.html#Ecology "Coffea arabica L."] Purdue University.</ref>. 3-4 urte dituenean hasten da fruituak ematen eta zenbait hamarkadaz jarrai dezake. Adaburua kimatzen da gehiegi handitu ez dadin.
 
== Ekoizpena ==