Geometria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t barne lotura zuzenketa: espazio euklideo |
t barne lotura zuzenketa |
||
2. lerroa:
'''Geometria''' ([[greziera]]z γεωμετρία, geo = lurra, metria = neurtu) gorputzen tamaina, forma eta posizio erlatibo eta espazioaren propietateez arduratzen den [[matematika]]ren ataletako bat da. Geometria zientziarik zaharrenetariko bat da. Hasiera batean luzera, azalera eta bolumenaren inguruan kezkatzen zen, baina [[K. a. III. mendea|K. a. III. mendetik]] aurrera [[Euklides]]ek [[axioma]] ezberdinak proposatu zituenetik mendetan zehar estandar hauetan oinarritu da. [[Astronomia]]k eman zuen hurrengo milurteko eta erdian buruhauste geometriko nagusia.
[[René Descartes|Rene Descartesek]] [[koordenatu sistema|koordenatuak]] sartu zituenetik, [[aljebra]]ren garapenarekin batera, geometria beste garai batean sartu zen. [[Gainazal kurbo]]ak [[geometria analitiko]]a erabiliz deskribatu ahal ziren, adibidez, [[funtzio (argipena)|funtzio]] eta [[ekuazio]]ak erabiliz. Honek paper garrantzitsua jokatu zuen [[kalkulu (argipena)|kalkuluaren]] sorreran [[XVII. mendea]]n. Are eta gehiago, [[perspektiba]]ren teoriak argi utzi zuen geometria badela gorputzen eta formen propietate metrikoak baino zerbait gehiago. Geometriaren gaiak oraindik aberatsago egin ziren hainbat gorputz geometrikoren berezko egitura ikertuz, eta alor honetan [[Leonhard Euler|Euler]] eta [[Carl Friedrich Gauss|Gaussek]] eginiko lanek [[topologia]] eta [[geometria
[[XIX. mendea]]n [[geometria ez-euklidear]]ra aurkitu zenean [[espazio]]ren kontzeptuak aldaketa izugarria jasan zuen. Gaur egungo geometriak tolesak eta lokarriak ere aintzat hartzen ditu, [[espazio euklideo|Euklidear espazio]]a baino abstraktuagoak diren objektuak, eta eskala txikietan baina geometria klasikoaren itxura duten objektuak ere ikertzen ditu. Gaur egungo geometriak harreman handia du [[fisika]]rekin, batez ere [[geometria Riemanniar]]ra eta [[erlatibitate orokor]]raren artean. Fisikaren teoriarik berrienetako bat ere, [[korden teoria]], oso geometrikoa da azken finean.
Geometria irudi bidez adierazgarria izateak matematikaren beste atalak baino ulergarriagoa egiten du, batez ere [[aljebra]] edo [[zenbakien teoria]]rekin alderatuta. Hala ere, hizkera geometrikoa normalean ohituak gauden esparruetatik at ere mugitzen da, adibidez [[fraktal|geometria fraktal]]ean eta batez ere [[geometria aljebraiko]]an.
== Geometriaren historia ==
| |||