Orti Gartzeitz: berrikuspenen arteko aldeak

| hildata = [[circa|c.]] [[922]]

| hillekua =

| senideak =

| semeak =

[[Gartzea Eneko|Gartzea I.a]] erregea eta [[Urraka Gimenez|Urraka Aragoikoa]] erreginaren seme nagusia izan zen. Gartzea Enekok aitaren politika aldatu eta [[Banu Qasi]]ekin zuen aliantza ukatu eta [[Asturiasko Erresuma]]ra so egin zuen. Honen ondorioz, musulmanen erasoak jasan zituzten iruindarren eremuetan.<ref name= "Mar"/>

 

 

870ean, Gartzea Enekok [[Amrus ibn Yusuf|Amrus ibn Jusuf]] musulman matxinoarekin bat egin zuen, honek Huescako ''wali''a zen [[Musa ibn Galind]] bere iloba erail bazuen ere. Hurrengo urtean, antza denez, aritzatarrek berriro Mūsā ibn Mūsāren semeekin bat egin zuten, hauek berriro Kordobaren aurkako matxinada berri bat egiten ari zela.

Adituek Gartzea Enekoren heriotzaren dataz eztabaidatu dute, bere erreinaldiaren azken urteei buruzko iturririk ez daudelako. Batzuen ustez, 870. urtetik 880. urtera (Orti Gartzezen itzulia), [[Gartzea Semenez]], [[Semeno Gartzez]] semea ([[Semeno leinua]]), Iruñeko erregeordea zela ematen du. Hala ere, ez daude hau egiaztatzen duen iturririk. Sánchez Albornozek, berriz, semea jaioterrira itzuli zenean oraindik bizirik zegoela zioen.<ref name= "SanchezAlbornoz">{{erreferentzia|egile1-lotura=Claudio Sánchez Albornoz|abizena= Sánchez Albornoz |izena= Claudio |izenburua=Problemas de la historia Navarra del siglo IX |aldizkaria= Vianako Printze erakundea |alea= 20 |orrialdea= 5-62 |urtea= 1959}}</ref> Teoria hau jarraituz, litekeena da Balpardak aipaturiko tradizioa fidagarria izatea: Gartzeak Umar ibn Hafsunekin batera [[Oibar]] aldean 882 borrokatu eta iruindar buruzagia bertan hil zen (nahiz eta bere adina, 84 urte, neurriz gainekoa izan).<ref name="Menendez">{{erreferentzia|abizena1 = Menéndez Pidal|izena1 = Ramón|egile1-lotura = Ramón Menéndez Pidal|bilduma = Historia de España |liburukia= VII |alea= 2 |izenburua= La España Cristiana de los Siglos VIII al IX (718 - 1035). Los Núcleos Pireneicos, Navarra, Aragón, Cataluña |urtea = 1999|lekua = Madri| argitaletxea= Editorial Espasa-Calpe S.A.|isbn= 84-239-8913-5| orrialdea= 104-105}}</ref> Tradizio honen arabera, Banu Qasitarren familia buruzagietako batek, [[Mohamed ibn Lope|Muhammad ibn Lubb]]ek, bere familiaren aurka oldartu eta [[Zaragoza]], [[Valtierra]], [[Tutera]] eta Deioko Donezteberaino handitu zituen bere jabetzak. Iruindarren eremuetan sartu eta Gartzea Eneko erregearen aurka borrokatu zen. 882. urtean, Oibarko gaztelua suntsitu egin zuen, eta gaur egun gotorlekutik ezer ez da geratzen, gaztelua zegoen lekuari "inguraketa" deritzo.

 

 

Bere erreinaldiari buruz apenas ez dugu ezer ezagutzen baina litekeena da bai Kordobako emirren armadaren razziek bai [[Banu Qasi]] familiak Iruñea zenbait aldiz erasotzea. Erregeak oso gustukoa omen zuen [[Leire]]ra joatea eta monasterioari [[dohaintza]] asko egin zituen. Orduan Eneko Gartzez aritu zen erregeorde.<ref>{{erreferentzia|abizena = Clavería Arza|izena = Carlos|izenburua = Historia del Reino de Navarra|urtea = 1971|lekua = Iruñea|argitaletxea= Editorial Gómez|oclc = 2003168 |orrialdea= 43}}</ref>

 

== Ezkontza eta seme-alabak ==

* Aznar Orti. Ez zuen ondorengo ezagunik.

* Belasko Orti. Rodako kodexaren arabera hiru seme-alaba izan zituen: Semena [[Gartzea Semenez]]en semea zen Eneko Gartzez, 900. urte inguruan Iruñeko gobernadorea izan zena<ref name="Menendez"/> Tota Belaskez, Eneko Manzones ezkondu zuena; eta Antsa Belaskez, Garindo Semenez ezkondu zuena.

|abizena = Vilar y Pascual|izena = Luis|izenburua = Diccionario Histórico Genealógico y Heráldico de las Familias Ilustres de la Monarquía Española |liburukia= VII|urtea = 1864|argitaletxea = Miguel Guijarro|lekua= Madril|oclc =17632485 |orrialdea= 471-472}}

</ref>

 

== Erreferentziak ==