Leonor I.a Nafarroakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
7. lerroa:
| aurrekoa = [[Zuria II.a Nafarroakoa]]
| ondorengoa = [[Frantzisko I.a Nafarroakoa]]
| kargua2 = [[Foix-koFoixko kondeenkonde-kondesen zerrenda|Foixko kondesa]]
| hasiera2 = [[1462]]
| bukaera2 = [[1479]]
25. lerroa:
 
== Bizitza ==
[[Erriberriko Nafarroako Erregeen Jauregia]]n jaioa, [[Joanes II.a Aragoikoa|Joan II.a Trastamarakoaren]] eta [[Zuria I.a Nafarroakoa]]ren alaba izan zen, eta, beraz, [[Karlos IV.a Nafarroakoa|Karlos IV.]] [[Vianako Printzea|Bianako printzeaprintzearen]]ren arreba eta [[Zuria II.a Nafarroakoa|Zuria II.aren]] ahizpa. Joana ahizpa nagusia 1425eko abuztuaren 22an hil zitzaion eta [[Karlos III.a Nafarroakoa|Karlos III.a Noblea]] irailaren 8an. Beraz, ama Nafarroako erregina bilakatu zen.
 
Aitaren begikoa, honi esker [[Nafarroako Gorteak|Nafarroako Gorteek]] Iruñean [[1427]]ko [[abuztuaren 9]]an bere lekua ondorengotza-ordenan zin egin zuten, beti ere neba-ahizpen eskubideak errespetatuz.<ref name="Leonor I">{{erreferentzia|url=http://www.euskomedia.org/aunamendi/80474 |izenburua=Leonor I de Navarra| egilea= [[Auñamendi Eusko Entziklopedia]]}}</ref>
 
1434ko abenduaren 22an aitak [[Gaston IV.a Foixkoa|Gaston IV.a]] [[Foix-koFoixko kondeenkonde-kondesen zerrenda|Foixko kondeari]] ezkontzeko hitz eman<ref>{{erreferentzia|izenburua= Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de France |liburukia= 3 |orrialdea= 374 |izena= Anselme de |abizena= Sainte-Marie}}</ref> eta bi urte geroago, [[1436]]ko [[uztailaren 30]]an, akordioa berrestu zuen<ref name="LeonorNavarra">{{erreferentzia|url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=16174 |izena= Eloísa |abizena= Ramírez Vaquero |izenburua= La reina Blanca y Navarra}}</ref><ref>[http://fmg.ac/Projects/MedLands/NAVARRE.htm#LeonorIdied1479B Charles Cawley: Foundation of Medieval Genealogy] {{en}} </ref><ref>[http://genealogy.euweb.cz/ivrea/ivrea8.html#QL Trastámara leinuaren genealogia] {{en}}</ref>. Ezkonsaria 50.000 [[aragoiar florin]] izan ziren, [[Miranda Arga]], [[Larraga]] eta [[Faltzes]] hiribilduak fidantza izanik. Ezkontza formala amaren heriotza eta gero egin zuten, 1442an hain zuzen ere. Harrezkero, Leonor [[Bearno]]ra bizi zen.<ref name="Leonor I" /><ref name="LeonorNavarra" />
 
Joanes II.a eta Karlos IV.a aita-semeen artean izandako tirabiren ondoren, Leonorrek [[Nafarroako erresumaErresuma|Nafarroako erresumako]]ko ondorengotza-eskubidea eskuratu zuen, Karlos [[Vianako Printzea]]ren eta bere ahizpa zaharragoa zen Zuria II.aren eskubideen gainetik.<ref>{{erreferentzia|url=http://books.google.es/books?id=LT1RaZEqhR8C&lpg=PA90&dq=&pg=PA91#v=onepage&q=&f=false |izenburua= Historia breve de Navarra| izena= Jesús María |abizena= Usunáriz Garayoa|orrialdea=91|argitaletxea=Silex|urtea=2006| isbn= 8477371474}}</ref> Karlos IV.a hil ([[1461]]) eta Zuria giltzaperatu zutenean, Leonor eta Gaston IV. Foixkoa, Vianako printze eta erregetzarako ondorengo izendatu zituzten. Leonor eta bere aita Joan II.aren artean gatazka sortu eta [[Nafarroako Gerra Zibila|Gerra Zibila]] piztu zen; [[beaumontar|beaumondarrak]] printzearen alde eta [[agaramontar]]rak Joan II.aren alde jarri ziren, anaia arteko borrokak piztu ziren.
 
Gerra Zibilaren urteetan erresuma gobernaezin bilakatu zen eta agaramontarren buruzagiak ziren [[Martin Peraltakoa I.a|Martin]] eta [[Pierres Peralta eta Ezpeletakoa|Pierres Peraltakoa]] benetako agintariak izan ziren. [[1462]]ko [[apirilaren 12]]an Joanes II.ak, alaba eta suhiarekin batera, [[Erriberriko Ituna]] sinatu zuen. Itun honen arabera, Joanes errege moduan onartzen zuten, Leonor legezko oinordekoa izanik. Horretarako, Zuria ahizparen desagerpena beharrezko bilakatu zen. Leonor eta Gaston Foixkoa bere senarrak Zuria atxilotu eta [[Montcada dorrea]]n, Orthezen, espetxeratu zuten. Zuria preso zegoela hil zen 1464ko abenduaren 2an. Historialari batzuek ahizpak eraila zela esaten dute, besteek, aitak.<ref name="Blanca II">{{erreferentzia|url= http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee22028 |artikulua= Nafarroako Blanka II | entziklopedia= [[Auñamendi Eusko Entziklopedia]]}}</ref>
 
Hurrengo urtean, Leonorrek [[beaumondarbeaumontar|beaumondarrekin]]rekin tregoa sinatu zuen eta Leonor eta bere senarraren arteko tirabirak hasi ziren tronua izateko. Leonorrek beaumondarren laguntza izan zuen, senarrak, berriz, agaramontarrena. 1468an hil zuten agaramontarrek [[Nikolas Etxabarri]] [[Iruñea|Iruñeko]] apezpiku eta Leonorren aholkularia. Ondorioz Joanes II.ak Leonorren seme [[Gaston I.a Nafarroakoa(Vianako printzea)|Gaston Vianako Printzea]], bere alaba erabat bazter utzita, izendatu zuen Nafarroako gobernari (1469). Gaston Vianako Printzea hil zenean (1470), Leonorrek agaramontarren laguntza eskatu zuen; [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.a]] [[InkisizioInkisizioa|Inkisiziokoak]]koak, ordea, [[beaumondarrakbeaumontar|beaumondarren]] laguntza lortu zuen. Leonor bere aitaren ordez agindu zuen Nafarroan (1464-1479). Joanes II.ak [[Aragoi]]ko koroari uko eginarazi zion 1471an. Hurrengo urteko uztailaren 10ean senarra hil zitzaionean bere eskubideen aurkako erasoak areagotu zituzten baina, Nafarroako benetako erregina izatea Tuteran [[1479]]ko [[urtarrilaren 28]]an lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena= Anthony |abizena= Raoul |izenburua= Identification et Etude des Ossements des Rois de Navarre inhumés dans la Cathédrale de Lescar|lekua= Paris |argitaletxea= Masson |urtea= 1931}}</ref>, aita hil ondoren (1479-I-19); erregetzan hamabost egun baino ez zituen egin, hil egin baitzen (1479-II-12).
 
Testamentuan, amaren testamentua aldarrikatuz, Karlos IV.a Vianako printzea nebaren titulu guztiak eskatu zituen bere ondorengotzat eta biloba [[Frantzisko I.a Nafarroakoa|Frantzisko I.a ''Febus''i]] utzi zion Nafarroako erreinua. Azken aholku batean esaten zion [[Luis XI.a Frantziakoa|Luis XI.a Frantziako]] erregearengana jotzeko, laguntza behar izanez gero.
44. lerroa:
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Aragon Sicile.svg|35px]] [[Fernando I.a Aragoikoa|Fernando I.a]]<br /> [[Aragoi]]ko errege<br />[[Sizilia]]ko errege
|width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Arms of Sancho of Castile (son of Alfonso XI el Justiciero).svg|35px]] [[Albukerkeko Leonor|Leonor<br />Albukerkekoa]]
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Navarre Evreux.png|35px]] [[Karlos III.a Nafarroakoa|Karlos III.a]]<br /> [[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako errege]]
| width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Blason Castille Léon.svg|35px]] [[Leonor GaztelakoaTrastamarakoa|Leonor<br />Gaztelakoa]]
|-
| colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Fitxategi:Armoiries Aragon Sicile.svg|35px]] [[Joanes II.a Aragoikoa|Joanes II.a]]<br /> [[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako errege]]<br />[[Aragoi]]ko eta [[Sizilia]]ko errege
| colspan="2" align="center"| '''Ama'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Navarre Evreux.png|35px]] [[Zuria I.a Nafarroakoa|Zuria I.a]]<br />[[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregina]]
|-
| colspan="4" align="center"| [[Fitxategi:Armoiries Aragon Navarre.png|35px]] Leonor I.a<br />[[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregina]]
|}
 
57. lerroa:
Haur aunitz izan zituen.
 
* '''[[Gaston I.a Nafarroakoa(Vianako printzea)|Gaston]]''' ([[1444]]-[[1470]]), [[Vianako Printzea]], [[Frantzisko I.a Nafarroakoa|Frantzisko I.a]] [[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregearen]] eta [[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina I.a]] [[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako erreginaren]] aita
* '''[[Joanes Foixkoa (1450-1500)|Joanes]]''' ([[1446]]-[[1500]]), [[Étampes]]ko kondea, [[Germana Foixkoa]] [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko]] eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako]] erreginaren ([[1488]]-[[1538]]) aita
* '''[[Petri Foixkoa|Petri]]''' ([[1449]]-[[1490]]), kardinala
77. lerroa:
| ondorengoa = [[Frantzisko I.a Nafarroakoa|Frantzisko I.a]]
| epea = (1479)
| titulua = [[Fitxategi:Blason_Navarre.png|50px]]<br />'''Leonor I.a'''<br />[[Nafarroako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregina]]
}}