Aspis sugegorri: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 95.16.205.199 wikilariaren aldaketak ezabatuz, TheklanBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
4. lerroa:
| authority = Linnaeus, 1758
}}
'''Aspis''' [[sugegorri]]a (''Vipera aspis'') , Mendebalde eta Erdialdeko [[Europa]]n aurki daitekeen sugea da. [[Espainia]]ko ipar-ekialdetik [[Frantzia]]n zehar(iparraldean izan ezik), ekialdetik [[Alemania]] hego-mendebalde, [[Suitza]] eta [[Italia]]ra,eta hegoaldetik [[Sizilia]]ra hedatzen da ; [[Elba]] eta [[Montecristo]]n ere badago. [[
''Aspis'' izenarekin beste hainbat sugegorri izendatzen dira modu orokorrean, nahiz eta egokia ez izan; batuzetan edozein [[suge]] [[
Suge honen burua definitua da eta [[begi]]ek begi-ninia zutika dute. Gorputzeko bizkar marka aldakorra da nahiz eta [[gaztaina|gaztain]] ilunetik [[beltz]]era doan zigi-zaga itxura izan ohi duen. Luzerari dagokionez 70 [[zentimetro|cm]] inguru neurtzen ditu ale heldu batek.
[[
[[Kleopatra VII.a|Kleopatra VII]], [[Egipto]]ko erregina bere buruaz beste egiteko aspis baten [[pozoi]]a erabili zuen.
Sugeek oro har eta sugegorriek bereziki duten fama txarrak asko zaildu die bizitza animalia hauei. Gizakiak egindako jazarpenak kalte ikaragarriak egin dizkie sugegorrien populazioei, leku askotan desagertzeraino. Jazarpen hori erabat bidegabea da halere, sugegorriak animalia lasaiak dira eta ahal duten heinean ihes egiten diote gizakiari. Lasai ibiltzen dira beren bizilekuetan sugandilak, [[
Euskal Herriko sugegorrietan handiena da aspis sugegorria; 80 cm-ko luzera gaindi dezake, baina, normalean, 60 - 65 cm-ko luzeera izaten du. Euskal Herrian, isurialde mediterraneoko mendietan aurkitzen da, Nafarroako [[Pirinioak]] eta [[Valderejo]]ren artean.
== Deskribapena ==
Aspis sugegorriaren ohiko luzera 60 cm-tik gorakoa da, baina, 80 cm gainditzera irits daiteke. Gorputz sendokoak dira, hala ere, arrak emeak baino argalagoak izan ohi dira eta [[sexu dimorfismo|dimorfismo
[[Begi-nini]]ak, sugegorri guztiak bezala, bertikalak ditu. Bizkarrean sigi-saga itxurako lerroa agertzen du. Koloreak oso aldakorrak dira, adina, urte sasoia, habitata eta sexuaren arabera; gorputzeko ezkatak grisak edo horiak, urre edo kobre-kolorekoak eta, orban beltz edo berdexkadunak, ertz beltzekin izan daitezke. Alde bentrala iluna, grisaxka edo zurixka izan daiteke eta orban meheak izan ditzake.
32. lerroa:
== Elikadura ==
Helduek oro har mikrougaztunak jaten dituzte, hala ere, [[
== Ugalketa eta ontogenia ==
Ugalketa udaberrian gertatzen da, aspis sugegorria [[hibernazio]]-sasoitik esnatu ostean, alegia. Espezie obobibiparoa izanik, emeak bataz besteko 15 sugegorri kume garraiatzen ditu bere baitan. Kume kopurua 5 eta 25 artekoa izaten da eta, horiek estaltzetik 2 - 3 hilabetera jaiotzen dira.
Arrek [[sexu heldutasun|heldutasun
== Bizimodua ==
43. lerroa:
== Espezieen arteko elkarrekintzak ==
Aspis sugegorriaren [[harraparitza|harrapari]] naturalak hegaztiak eta ''[[Coronella]]'' generoko sugeak dira.
Sugegorriek oso ondo banatuta dute eremua. Narrastien artean ez dugu aurkituko eremua horren zehaztasun handiz eta hain modu eraginkorrez partitzen duen beste animaliarik. Inguruko beste sugegorri-espezieen lehia saihestearren egiten dute. Portaera hori, gainera, ohikoa da Europako gainerako sugegorri-espezieen artean ere. Izan ere, guztiek jarraitu duten lerro ebolutiboa dela eta, berdintsuak dira espezie batzuen eta besteen beharrizanak, elikadura, gordelekuak eta, oro har, ohiturak<ref>{{erreferentzia|egilea= Gosá A., Rubio X. |urtea= 2006 |izenburua= Sugegorriak: animaliak baino ez |aldizkaria= [[Elhuyar zientzia eta teknologia]]| alea= 222 |orrialdeak = 22-25}}</ref>.
49. lerroa:
=== Antzeko espezieak ===
* [[Lataste sugegorri]]a (''Vipera latastei''): Muturra oso altxatua du lataste sugegorriak, aspis sugegorriak baino nabarmen gehiago.
* [[Kantauriar sugegorri|Sugegorri kantabriar]] (''Vipera seoanei''): Mutur biribiluda du eta ez gorantza altxatua.
* [[
== Kontserbazioa ==
Espezie honen arazo nagusia habitat galera da [[nekazaritza]]ren intensifikazioagatik eta, neurri apalago batean turismorako egituren eta urbanizazioen garapenagatik. Jendeak aktiboki jazartzen du beste sugegorriak bezala eta, [[maskota]] moduan saltzeko harrapatzen da. Zenbait populaziok arazoak dituzte errepidetako heriotza-tasa altuengatik<ref>{{erreferentzia|egilea= [[Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Erakundea|IUCN]]| izenburua= www.iucnredlist.org |url= http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/61591/0 |data= 2011/02/21}}</ref>
== Erreferentziak ==
| |||