Ingalaterra XV. mendean: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Joxemai wikilariak «Ingalaterra XV. mendean» orria «Bi Arrosen Gerra» izenera aldatu du |
Orrialde berria: Ambizioa, gudua eta saldukeria. Hiru izenondo guzti hauek laburtzen dute Ingalaterrako gerra. Gudu honek, Ingalaterra odolostu zuten hogeita hamar urte inguru. Lancaster familiak... |
||
1. lerroa:
Ambizioa, gudua eta saldukeria. Hiru izenondo guzti hauek laburtzen dute Ingalaterrako gerra. Gudu honek, Ingalaterra odolostu zuten hogeita hamar urte inguru. Lancaster familiako kideek eta York etxearen arteko borroka bat egon zen Ingalaterrako tronua lortzeko, eta Erdi Aroko liskar handienetariko bat izan zen. Gudu honetan etxe garrantzitsuenetarikoak parte hartu zuten. Gudu hau hobeto ulertzeko, laburpen bat egin behar dugu gertaera garrantzituei. Eta ez da erraza izango. Gudu honek izen berezi bat zuen “Arrosen Gerra”.
==Zergatik deitzen zen horrela?==
Etxe bakoitza ikur bat zeukan, lehena Etxea Lancaster (arrosa gorria), eta, bestetik, York Ganberako (arrosa zuria).
==Etxeak==
===Lancaster etxea: Arrosa Gorria===
Bere kide nabarmenena Enrrike VI. Izan zen. Errege honek ezintasun mental batekin gobernatu zuen; honek gobernatu zuen etapan, krisi ekonomiko eta politikoa zegoen. Berarekin Frantzian zeuden azken lurraldeak galdu ziren. Erresuma osoan anarkia piztu zen, protesta olatu bat eragin zuena. Ezegonkortasuna noblezia rebelde batez sustatuta zegoen, noblezia horrek aprobetxatu egiten zuen edozein aitzakia monarkari esateko beraiek noblezian autoritatea zeukatela. Enrrike VI. Margarita de Anjourekin ezkonduta zegoen, jatorri Frantsesa zeukana.
===York etxea: Arrosa Zuria===
Lankaster etxearen koroa kentzeko prest zeuden. Pertsona nabarmenena Rikardo Plantagenet zen, Yorkeko dukea. Bere semearekin Eduardo IV eta lobarekin Warwickeko kondea. Pertsonaia hau “Kingmarker” edo “Errege egilea” azpizena zuen. Erregearen atzetik Ingalaterrako pertsonarik aberatsena zen. Eta aberats hori erabili zuen talde baten edo bestearen alde zegoen bere arabera nolakoa zen kontuan hartuta.
==Zeintzuk izan ziren guduak? Eta,zer gertatu zen guduetan?==
===San Albano bataila(1455)===
York etxea eraso bat bidali zuen, Enrrike VI.ren aginpidea txarto zegoenean. Rikardo de York zuzentzen zuen lautada garaipen handia lortu zuen, garaipen honek eragin zuen Rikardo de Yorkek bere titulua berreskuratzea. Titulu honek baimena amaten zion errege bat bezala gobernatzeko eta lehenengo postuan jartzeko Ingalaterrako tronua oinordetzan hartzeko. Bere asmoa, semea errege izendatzea zen, horaindik 18 urte ez zituena, Eduardo de Westminster, baina bere benetako asmoa zen, tronua berarentzat izatea. Pentsatzen zuenez opozizioa ez zuela aurkituko; bere ideiak edo asmoak Parlamentuari proposatu zizkien. Azkenean akta sinatu egin zen (1460). Akta horretan bere ideiak onartu egiten ziren.
===Wakefield bataila(1460)===
Margarita de Anjouri ez zitzaion ideia ona iruditu, orduan bere semeari oinordetzaren kanpoan utzi zituen. Laguntza bilatzera joan zen Yorken herrietara eta bataila honetan erasotzen die. Guztien ustekaberako Rikardori eta bere semeari Edmundo bizitza kostatu zitzaien.
Esaten dute Lankaster etxekoak beraien buruak ipini zituztela paperezko korona batekin gazteluko harresian.
Baina Yorkentzat ez zegoen guztia amaituta, monarka jarraitzen zuen erotazun erasoak edukitzen, eta erresumaren ezegonkortasuna mantendu zen hainbat urtez.
===Towton bataila===
Garai honetako liskar odoltsuena izan zen, bataila horretan 75.000 soldadu hartu zuten parte. Esaten dute; bataila horretan, egun batean Ingalaterrako historian baino soldadu gehiago hil zirela. Ez dakigu egia den baina suposatzen da garaipen garrantzitsua izan zela Yorkentzat. Garaipena ahalbidetzen du Eduardo IV. Yorkoa tronura igotzea, gobernatuko duena Warwikeko kondearen aginpidean.
Eduardo IV. ezkonduko da sekretuan Isabel Woodvillerekin, ezkontza honek emaztearen familiarentzat ona izango da. Zergatik? Warwikeko kondea akordu bat zeukan familia horrekin erregea Isabelekin ezkontzeko eta familiarentzat ona izango dena da; Ingalaterra Frantziarekin kontaktu guztiak galduko zituen.
Erregearen jarrera oso txarra zenez, Warwik erregearen kontra hasi zen ezkutuan baina oso azkar arrapatu zioten eta atzerrira bidali zioten. Ingalaterratik kanpo ez ziren lasaitzen, Margarita erreginarekin hasi zen kontaktazen eta bien hartean planifikaru zuten eraso bat tronua Lankasterrek berriro eukitzeko.
===Barnet bataila(1471)===
Garaipen erraz bat espero zutenez, bataila honetan erasotu zuten iragarpen guztien kontra, Warwik kondea hil egiten da bataila horretan eta Eduardo atxilotu egiten dute Londreseko dorrean, geroago bertan hil egiten dute. Porrot honek eragiten du korona Yorken eskuetan geratzea, gutxienez 14 urtez, baina Eduardo IV. Yorkekoa hiltzen denean gauzak korapilatu egiten dira berriro. Baina hurrengo oinordekoak horaindik umeak ziren. Eduardo V. eta Rikardo de York txikia, Gloukester kondearen eskueta geratzen dira; hau da, bere osaba Rikardo. Rikardo, lehenengo tronu oinordekoa izan nahi zuen. Horretarako, bere printzeak baztertu behar zituen; lehen sasiko deitu zituenak. Printzeak Londreseko dorrean itxi zituen. Geroago hiltzea bidali zituenak.
Oztoporik gabe eta Parlamentuaren euskarri guztiarekin Rikardo, erregea izatea lortu zuen eta Rikardo III. izenarekin koronatu zuten. Horrekin batera Arrosen arteko Gerra amaitzean zegoen, Lankaster etxea galdu zuela ematen zuen, baina ez zen horrela, hil zuten erregeen familiarrek tronua berreskuratzea eskatzen zuten eta denboraldi horretan, dinastia talde berri bat sortu zen “Tudorrrak”.
Familia honek, erail zuten Enrike IV. erregearen familiarrak ziren. Beraien ordezkari nagusiena Enrrike Tudor zen, Enrrike tronou berreskuratzea eskatzen zion Rikardo III.ari.
===Bosworth bataila===
Bi taldeak aurre egin ziren bata besteari, baina Yorkisten noble batzuek saldu egin ziren beste taldeari eta Rikardo hil egin zen. Bere gorputza talde irabazleari eman zioten eta bere gorputza lurperatu zuten Leizester Katedralean. Bitartean Enrrike errege izendatu zuten, “Enrrike VIII. Tudor” izenarekin. Enrrike VIII. eta Isabel Yorkekoa ezkondu zirenean, Lankaster etxea eta York etxea batu egin ziren eta horrela Arrosen arteko Gerra amaitu egin zen. Bi etxeen ezkutua Tudor familiarena izango zen.
==Tudorrak==
Erail zuten Enrrike IV.ren familiarrak ziren eta tronua berreskuratu nahi zuten.
| |||