Gares: berrikuspenen arteko aldeak

'''Gares'''<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf Nafarroako Udal Izendegia] (155. araua)</ref> ([[gaztelania]]z ''Puente la Reina'') [[Nafarroa Garai]]ko erdialdeko [[udalerri]]a bat da, 2.835 biztanlekoa, [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldarenerroldan, arabera2.835 biztanle ditu. [[Izarbeibar]]rean kokaturik, 39.7&nbsp;km²ko azalera du, eta batez beste, 344 metroko garaiera, nahiz eta Ekoien izeneko gailurra 923 metrora ere iritsi. Robo ibaia [[Arga]]ra isurtzen da Garesen. Herriak [[Mañeru]], [[Artazu]] eta [[Girgilao]] ditu muga mendebaldean, [[Mendigorria]] hegoaldean, [[Obanos]] eta [[Legarda]] ekialdean eta [[Belaskoain]], [[Arraiza]] eta Erreniega mendia iparraldean.

Garesen, itsasoaren mailatik 348 metrora, [[Nafarroa]]koNafarroako gobernuakForu [[1928Erkidegoko Gobernua]]ank 1928an jarritako [[estazio meteorologikoameteorologiko]]a dago.<ref>[http://meteo.navarra.es/estaciones/estacion_detalle.cfm?idestacion=199 Nafarroako Foru Erkidegoko Meteorologi Agentziaren webgunea.]</ref>

* '''Sarriako jaurerria''' [[Gendulain]]go kondeen eskumeneko jabetza izan zen, eta jaurerriak legez bertan behera geratzean, etxalde pribatu bihurtu zen. Etxaldean, jauregi bat, hiru etxe, eta inguruko lau herrixka txiki zeuden, Errota, Sotes, Aos eta Ekoien. Izarbeibarreko udalerria [[XIX. mendea]]ren erdialdean desagertzean Sarria, Gares udalerriaren menpe geratu zen. Felix Duarte Goñik erosi zuen etxaldea, eta horren oinordekoek [[Nafarroa]]koNafarroako Aurrezki KutxariKutxa]]ri saldu zioten Sarriako upategia [[1980ko hamarkada]]ren hasieran.

* ''' Iriberriko jaurerria''' Izarbeibarko herrietako bat izan zen [[XIX. mende]] erdialdeko erreforma administratiboa egin zen arte. [[1407]]an Carlos III.a erregeak [[Muruzabal]] konderrira batu zuen Iriberri. [[XVI. mendea]]ren hasieratik herri hustua izan zen, baina [[XIX. mendea]]ren hasieran etxebizitza bat bazen herrian. Doneztebe omentzen zuen eliza bat izan zen herrian.

Udalerriari izena emango zion [[Arga ibai]]aren gaineko [[Garesko zubi erromanikoa]]ren ondoan, eta erromesek [[Santiago Compostelakoa]]ra egiten zuten [[Donejakue Bidea]]n, bazen [[XII. mendea]]ren amaieran, "biztanle libreek" osatutako herrixka bat. Alfontso I.a erregeak, herriaren mugak zehaztu eta [[Lizarra]]ko forua eman zien [[1122]]an. [[Iratxeko monasterioa|Iratxe]] eta [[Leireko monasterioa]]k hainbat jabetza izan zituzten Garesen [[Erdi Aro]] osoan zehar. Erregeak "hiribildu on" izendatu ostean, jarlekua izan zuen [[NafarroaNafarroako Gorte]]ko gorteetanetan. Katalina eta Juan III.a erregeek, urteroko azoka eta asteroko merkatua antolatzeko eskubidea eman zioten herriari [[1498]]an.

[[Nafarroa Garai]]ko udalerri gehienek bezala, [[XVIII. mende]] eta [[XIX. mende]]etako gerrak jasan behar izan zituen, eta Independentzia GerraGerrako tanahiz [[Karlistada|KarlistadenKarlistaldi]] kasuan,etako gudetako batzuk, udalerriaren mugetan gertatu ziren. [[XIX. mende]]an, azokarenazoka ospatze-dataeguna aldatu zen berriro ere, [[irailaren 26]]tik [[irailaren 30]]era. [[XX. mendea]]ren hasieran, bi eskola publiko, eta beste bi ikastetxe pribatu zeuden Garesen. Horrez gain, irina ekoizten zuten bi errota, zazpi txokolate- lantegi, abarketak egiten zituzten bi tailer, bi olio-prentsa, [[Goardia Zibil]]aren koartela, eta udal ospitalea zeuden. [[1891]]n herriko gazteenen hezkuntza hobetzeko asmoarekin Juan de Mena y Goldaratz fundazioa sortu zen.

[[2008]]ko erroldaren arabera, 324 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %12,17 ([[Nafarroa Garai]]ko batezbestekoaren gainetik).

Garesko udalerriaren ipar-ekialdean, [[Erreniega]] mendizerran, [[NafarroaNafarroako Foru Erkidegoko Gobernua]]kok gobernuak eraikitako "Hiriberri" izeneko parke eolikoa dago. Parkeak duen potentzia 19,80 [[megawatt]]ekoa da. Parkearen jabea [[Acciona]] da gaur egun.

* Jabeagoaren Jauregia, Kale Nagusian dagoen estilo [[italia]]reko jauregia da. KonptoenNafarroako Kamerarenerrege-erreginen [[NafarroaComptos Ganbera]]ko erregearen ondarea defendatzen zuen fiskalaren bizitoki izandakoa.

Antzinako udaletxea [[1927]]. eta [[1929]]. urteen artean eraiki zen eta Emilio Arrieta kalean zegoen. Fatxada nagusiak Foruen Plazara ematen zuen, eta bertan herriko jaietan hainbat ekitaldi antolatzen ziren. Eraikin berria [[1987]]ko [[maiatz]]ean zabaldu zen, plaza berean; beheko solairua eta honen gainean eraikitako beste bi solairu dituen eraikina da. Udaletxe berria zaharberrituriko eraikin zahar batean kokatu zen. Lanek 41 milioi pezetako aurrekontua izan zuten eta horietatik 31 milioi [[NafarroaNafarroako Foru Erkidegoko Gobernua]]ko gobernuakk ordaindu zituen.

* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=531 Garesi buruzko informazioa Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.]