17:54, 17 azaroa 2012ko berrikusketa aldatu BetoñoBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 12.090 edits t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-Ximena leinu +Semeno leinu) ← Aurreko ezberdintasuna		17:45, 16 abendua 2012ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.324 edits t →‎Historia Hurrengo ezberdintasuna →
39. lerroa: [[Karolingiar]] inperioak behin baino gehiagotan erakutsi zuen lurraldeaz jabetzeko nahia, baina ez dago batere argi eragina zenbaterainokoa izan zen, [[Iruñea]]n ere ez, garaiko hiri handiena zena. Ezaguna da [[778]]ko [[abuztuaren 15]]ean gertatutakoa, [[Karlomagno]]k Iruñeko harresiak eraitsi ondoren, euskal tribuek armadaren atzealdea ezdeustu zuten [[Orreagako gudua]]n. [[806]] eta [[812]] urteetan, badirudi Iruñea [[~~franko~~frankoak\|frankoen]]en menpean zegoela, eta [[Hispaniako marka]] osatzen zuten [[konderri]]etako bat zela. Hala ere, enperadore frankoek ezin zuten inperioz haraindiko lurraldeak behar bezala zaindu, etxean zuten arazoak zirela-eta. Horrela, apurka-apurka eskualdea inperioaren eraginetik ateratzen joan zen eta bertako dinastia indartzen. [[824]]. urtean, [[Eneko Aritza]] buruzagia bertako errege izendatua izan zen<ref name = "Collins">166. orr.</ref>, Iruñeko errege-erreginen aitzindari. Oinordekoa [[Gartzia I.a Eneko Nafarroakoa\|Gartzia Eneko]] (851-882) izan zuen<ref>Barrau-Dihigo, Lucien. ''"Les origines du royaume de Navarre d'apres une théorie récente"''. ''Revue Hispanique''. 7: 141-222. orr. (1900)</ref>. Honek [[Kordobako emirerria]]k preso izan zituen urte asko eta litekeena da [[Semeno leinua\|Semeno leinuko]] [[Gartzia Ximenez Iruñekoa]] erregeorde edo erregekidea izatea<ref>Lakarra de Miguel, José María. ''"Textos navarros del Códice de Roda"''. ''Estudios de Edad Media de la Corona de Aragon''. 1:194-283 (1945).</ref>. 68. lerroa: Hurrengoa [[Petri I.a Nafarroakoa]] (1094 - 1104) izan zen. [[Aragoi]] aldean bere lurraldeak zabaldu zituen [[Huesca]], [[Barbastro]] eta [[Sariñena]] konkistatuz<ref name="Ubieto">Ubieto Arteta, Antonio, [http://www.derechoaragones.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1457&forma=&presentacion=pagina&forma=&posicion=220&accion_ir=Ir ''"Creación y desarrollo de la Corona de Aragón"''], [[Zaragoza]]: Anubar, [[1987]]. ISBN 84-7013-227-X.</ref>. [[Aragoiko Erresuma\|Aragoiekin]] batera zuen azken erregea [[Alfontso I.a Nafarroakoa\|Alfontso ~~«Batailatzailea»~~''Borrokalaria'']] (1104 – 1134). Hau borrokalari sutsua omen zen bere lurraldeak bikoiztu egin zituelako, batez ere [[1118]]an [[Zaragoza]] konkistatu zuelako<ref>Lakarra de Miguel, José María, ''"Alfonso el Batallador"'', [[Zaragoza]], Guara, [[1978]]. ISBN 84-85303-05-9.</ref>. Bere kanpainetan [[Kordoba]], [[Granada]] edo [[Valentzia]]ko ateak jo zituen<ref name="Ubieto"/>. [[Urraka Gaztelakoa]] emakumea zuenez, [[Gaztelako Erresuma\|Gaztela]] eta [[Leongo Erresuma\|Leongo erresumetan]] erregeordea ere izan zen. Hala ere, hil zenean, eta polemika sortuz, [[ordena militar]]rei utzi zien bere erresuma. Nobleziak onartu ez eta nafarrek [[Gartzia V.a Nafarroakoa\|Gartzia Ramirez «Berrezarlea»]] (1134-1150) aukeratu zuten errege<ref>Lourie, Elena. "[http://links.jstor.org/sici?sici=0038-7134%28197510%2950%3A4%3C635%3ATWOAI%22%3E2.0.CO%3B2-G ''"The Will of Alfonso I, 'El Batallador,' King of Aragon and Navarre: A Reassessment]"'' ''Speculum'', 50. Liburukia, 4. zbk ([[1975]]eko urria), 635–651. orr.</ref>. Honek ez zen [[Aulki Santu]]aren gustukoa eta erregea deitzeko ''Dux Pampilonensium'' edo ''Dux Navarrorum'' esamoldeak erabili zituen. Gainera [[Alfontso VII.a Gaztelakoa]] enperadoreak [[basailu]]tzat hartu zituen bai Gartzia bai [[Antso VI.a Nafarroakoa\|Antso «Jakituna»]] (1150 - 1194) bere semea<ref>Grassotti, H. ([[1964]]) ''"Homenaje de García Ramírez a Alfonso VII."'' Vianako Printze Erakundea. 94–95. orr.</ref>. [[1157]]an enperadorea hil eta Antsok bere menpekotza berritu zuen [[Antso III.a Gaztelakoa]]rekin urte hartako [[azaroaren 11]]n. Baina, Antso III.a ez zuen luzaroan iraun [[1158]]an hil baitzen, tronua hiru urteko [[Alfontso VIII.a Gaztelakoa\|Alfontso VIII.aren]] eskuetan utzita. Errege umearen tutoretza lortzeko borrokak [[Gaztelako Erresuma]] ezegonkortu eta ahuldu zuen eta [[Antso VI.a Nafarroakoa\|Antso «Jakitunak»]] menpekotzatik ateratzea lortu zuen<ref>Angel J. Martín Duque ''"Sancho VI el Sabio y el Fuero de Vitoria"'', (Vianako Printze erakundea, 63. urtea, 227. zbk, [[2002]])</ref>. Gaztelaren aurkako kanpaina hasi baino lehen, aldaketa nabarmena izan zen: Antsok ''Pampilonensium Rex'' titulua erabiltzeari utzi eta ''Rex Navarre'' titulua aldarrikatu zuen. Horrela [[Nafarroako Erresuma]] sortu zen.

Iruñeko Erresuma: berrikuspenen arteko aldeak