Wikipedia

Frankoak: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
RedBot (eztabaida | ekarpenak)
37.315 edits
t r2.7.2) (robota Erantsia: ka, lmo, mk Aldatua: th
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Franks expansion.gif|thumb|300px|right|Garai ezberdinetan zeharbakoitzean frankoen mende egon diren lurraldeak.]]
 
'''Frankoak''' edo '''Herriherri frankoak''' mendebaldeko germaniarrengermaniar [[tribu]]en konfederazio aldakorra izan zen. Antzinako iturrietan, [[Franko saliarrak|Saliarraksaliarrak]], Sicambri''sicambri, Chamavichamavi, Tencteritencteri, Chattuariichattuarii, Bructeribructeri, Usipetes,usipetes'' Ampsivariieta ''ampsivarii'' dira aipatutakofranko tribu frankohaietako batzuk. Azkenean, Saliarraksaliarrak beste tribuen arteangainetik nabarmendu ziren.
 
Euren hizkuntza antzinako behe-frankoniarra zen, zeinek egungo [[nederlandera]] eragin duen. Herri gehien hauek [[Rhin]]eko iparraldeko ertz aldean bizi ziren. [[Latin]]ez ''Francia'' deitu zitzaion eskualde horri. [[Antzinako Erroma]]ko mugen gainean egundoko presioa egin zuen, baina Erromako armadan ere paper garrantzitsua jokatu zuten. [[Arbogastes]]en garaian armadako postu altuenetan egon ziren. Pixkanaka [[bataviarrak|bataviar tribuak]] ordezkatu zituzten bere bizilekuan, eta [[Erromatar Inperio]]ko lurrak okupatu zituzten. Klodio eta Txilderikoen inbasioekin, [[Tournai]] inguruan kokatu ziren, beste franko batzuek babestutako erromatar armada garaituta.
10. lerroa:
Frankoen errege titulua (''rex Francorum'') eraman zuen lehendabiziko buruzagi frankoa [[Klovis I.a]] izan zen, [[509]]an. [[Siagrio]] jeneral erromatarraren [[Soissons]]ko lurraldea konkistatua zeukan, eta [[bisigodo]]ak [[Galia]]ko hegoaldetik uxatu zituen [[Vouilléko bataila]]n. Beraz, Frankoen hegemonia Galia osora hedatu zuen, [[Borgoina]]ra, [[Proventza]]ra eta [[Britainia]]ra izan ezik.
 
Klovisek bere menpeko lurraldeak semeen artean banandu zituen, bere semeek biloben artean egingo zuten moduan. Klovisen semeek bat egin zuten Borgoina menderatekomenderatzeko ([[534]]). Baina [[Sigeberto I.a]] eta [[Txilperiko I.a]] erregeen garaiatik aurrera, erresumak hiru zonalde garbitan bereizi ziren: [[Austrasia]], [[Neustria]] eta Borgoina. Horietako bakoitza bere kabuz garatu zen, eta normalean beste erresumaren gainean kontrola ezartzen saiatzen ziren.
 
Frankoen lurraldea [[Klotar II.a]]ren aginpeanagintepean batu zen berriro [[613]]an. [[Parisko Ediktua]] eman zien nobleei, ustelkeria murriztu nahian eta lurralde erraldoi hori bere aginpean egon zedin. [[Dagoberto I.a]] seme eta ondorengoaren erregealdi militarki arrakastatsuaren ostean, autoritateak behera egin zuen. [[687]]rako, esan daiteke jauregiko nagusia, horren aurretik erregearen etxeko ofizial nagusia, benetako erregea zela. Azkenean, [[751]]n, [[Aita Santu]]aren eta nobleziaren baiezkoa lortuta, [[Pipin Motza]]k [[Txilderiko III.a]] azken merovingiar erregea postutik kendu zuen, eta bere burua izendatu zuen errege. Honela, karolingiarren leinua sortu zen.
 
== [[Karolingiar leinua|Karolingiarrak]] ==
30. lerroa:
== Frankoak Euskal Herrian ==
 
'''Franko''' zeritzen —nahiz eta etniaz frankoak ez izan— [[XI. mende]] bukaeratik aurrera Nafarroan eta IberiakoIberiar penintsulako beste lurralde batzuetan finkatu ziren europarrei. eman zitzaienIzan deitura daere, gehienak frankoen erresumakoak, gaskoi okzitaniarrakziren, baitzirenokzitaniar gehienakgaskoiak.
 
Oro har, [[Donejakue bide]]tik iristen ziren franko horiekhaiek eta, Nafarroako erregeek emaniko lehentasunez baliatuz (merkataritzarako askatasuna, foru bereziak, eskubide pertsonalak, soldadutzarik ez...), indar handiko ekonomia talde bat osatu zuten Berant Erdi Aroan.
 
[[Iruñea]], [[Zangotza]], [[Gares]] eta [[Lizarra]]ko hirietan eraiki ziren Nafarroako auzo franko nagusiak, baina Nafarroako eremu guztietara zabaldu ziren. Guztiz ugaldu ziren frankoak Nafarroan [[XIV. mende]]a arte (biztanleen % 20 izatera iritsi ziren), merkataritza eta artisautza lanetan ari izan ziren bereziki eta jatorrizko hizkuntza, [[okzitaniera]], gorde zuten XIV. mendea arte.
38. lerroa:
Istilu larriak izan ziren nafar euskaldunen eta frankoen artean ([[Nafarreriako gerra]], 1276-1277; Lizarrako istiluak, 1322).
 
{{commonskat|Frankish people}}▼
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/-12/-27}}
 
▲{{commonskat|Frankish people}}
 
[[Kategoria:Frankoak]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Frankoak"(e)tik eskuratuta