Biologia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.7.3) (robota Aldatua: tl:Biyolohiya |
tNo edit summary |
||
33. lerroa:
Ikerlari hauen lanek bidea ireki zieten XIX. mendeko zientzialariei, gaur egungo zientzia biologikoen oinarriak finkatu zituztenei: [[Jean-Baptiste Lamarck]] frantziarrari, eboluzio biologikoaren lehenengo teoria formulatu zuenari; [[Claude Bernard]]-i, fisiologia modernoaren oinarriak ezarri zituenari; [[Gregor Mendel]]-i, [[genetika]]ren aitzindariari; [[Louis Pasteur]]-i, [[mikrobiologia]] zientifikoa garatu zuenari; [[Charles Darwin]]-i, bere ''Espezieen jatorriaz'' (1859) liburuan [[eboluzio]]a eta [[hautespen naturala]]ren teoria iraultzailea frogatu zuenari... Ikerlari hauek guztiak biologiaren erraldoiak izan ziren, nor bere eremuan, kategoria zientifikoa eman baitzioten ordura arte heldugabe zegoen diziplina horri.
XX. mendean zehar, teknologiaren garapenari esker, ikerketa biologikoak ugaritu, hobetu eta emaitza oparoak eman zituzten. [[Mikroskopio|Mikroskopia]] elektronikoak eta [[X izpi]]ek, esaterako, bizidunen egitura txikienak eta bizi-molekulen konformazioa ([[proteina]] eta [[azido nukleiko]]enak, adibidez) argitu zituzten. [[Elektroforesi]]a, [[isotopo]] erradioaktiboen erabilpena, [[kromatografia]], [[espektroskopia]], [[PCR]]-a... [[biokimika]], [[genetika]] edo [[immunologia]] arloetan burutu diren ikerketak ahalbidetu dituzten teknikak dira, gaur egungo ikerketa-laborategietan ezinbestekoak direnak. Aurrerapen teknologiko hauek biologiaren arlorik berrien eta zirraragarriena sortzen lagundu dute: biologia molekularrarena, hain zuzen, [[
== Biologiaren adarrak ==
49. lerroa:
* [[Genetika]]: [[gene]]ak eta herentziaren legeak aztergai hartzen dituena
* [[Biokimika]]: bizidunen [[molekula]]k eta haien ezaugarriak aztertzen dituena
* [[Biologia molekular]]ra: bizidunen azido nukleikoen ([[
* [[Paleontologia]]: [[fosil]]ak ikasgai hartzen dituena
* [[Ekologia]]: izaki bizidunak haien artean eta ingurunearekin ezartzen dituzten harremanak ikertzen dituena
98. lerroa:
* biokimika bera dute, bizidunen kimika delakoa: bizi-molekula berdinak ([[gluzido]]ak, [[lipido]]ak, [[proteina]]k, [[nukleotido]]ak, etab.) eta antzeko prozesu metabolikoak ([[glukolisi]]a, [[Krebs zikloa]], [[beta oxidazio|beta-oxidazioa]]...)
* bizidun guztiek herentziazko ezaugarriak material genetiko berean gordetzen dituzte, [[
* bilakaera enbrionarioak antzeko urratsak jarraitzen ditu [[metazoo]] guztiengan.
116. lerroa:
=== Aniztasuna: bizidunen barietatea ===
[[Fitxategi:Phylogenetic_tree.svg|thumb|340px|Bizidunen zuhaitz filogenetikoa, haien
Funtsezko ezaugarri batzuk partekatu arren, izaki bizidunek, morfologia eta egiturari dagokionez, aniztasun handia dute. Hori ordenan jartzeko biologoek bizidunen sailkapena egiten dute, sistematika eta taxonomiaren bidez. Taxonomiak organismoak [[taxon]] izeneko taldeetan kokatzen ditu, eta sistematikak organismoen arteko harremanak aztertzen ditu.
| |||