Nano beltz: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xabitxu (eztabaida | ekarpenak)
Orrialde berria: '''Nano beltzak''' nano zuri baten energia termiko guztia agortu ondoren sortuko litzatekeen balizko astro bat da. Gorputz hotz bat izango litzateke, eta ikusezina espazioan. Us...
 
No edit summary
1. lerroa:
'''Nano beltzak''' [[nano zuri]] baten energia termiko guztia agortu ondoren sortuko litzatekeen balizko astro bat da. Gorputz hotz bat izango litzateke, eta ikusezina espazioan. Uste denez, [[unibertso]]ak ez du halako gorputz bat izateko haina adin, ber adina 13700 milioi urtekoa bait dabaita. Mota honetako izar bat aurkitzea oso zaila da, ez bait dubaitu [[argi]]rik igortzen, eta bere energia igorpena detektaezina da. Modu bat, bere grabitate eremua detektatzea izango litzateke.
 
Nano zuri bat masa txiki edo ertaineko [[izar]] baten hondakina da, behin bere [[hidrogeno]] guztia agortua edo kanporatua izan denean. Hondakin hau [[materia endekatu]]zko gorputz dentso bat da, oso poliki hozten eta kristalizatzen dena bero erradiazio igorpenaren bidez, azkenik nano beltz bihurtuko litzatekeena.
 
Nano zurien eboluzioa kontu fisikoen araberakoa denez, [[materia ilun]]aren izaera eta [[protoi ebaporaziolurrunketa]]aren aukera bezala, sekula behatu ez dena eta fenomeno honen izeaeraizaera ulertzen ez delarik, ez dago xehetasunez zehazterik nano zuri batek nano beltz bihurtzeko beharko lukeen denbora. Barrow eta Tiplerrek nano zuri batek 5 Kelvineko tenperaturaraino hozteko 1000 bilioi urte beharko lituzkelalituzkeela estimatzen dute; alabaina, elkarreragin ahuleko partikula masiboak ([[WIMP]] bezala ezagutzen direnak) existituko balira, litekeena da elkarreragin horiek nano zuriak beroago mantentzea ahalbidetzea, gutxi gora behera 10 kuatrilioikoatrilioi urtetan zehar. Protoia egonkorra ez bada, nano zuriak bero askoz denbora gehiagoan mantenduko lirateke protoien ebaporazioaklurrunketak sortutako energiagatik, ustez 10 sextilioi urtetan zehar. Adams eta Laughlinek protoi ebaporazioaklurrunketak nano zuriaren azaleko tenperatura 0,06 kelvinetan gehituko zuela kalkulatu zuten. Hotza den arren, [[hondoko mikrouhin erradiazioa]]k denbora hori barru izango duen tenperatura baino beroagoa da.
 
Nano beltz izena hidrogenoaren fusio nuklearra mantentzeko behar den adina masa (gutxi gora behera 0,08 eguzki masa) ez duten objektuizar-azpiko azpizartarreiobjektuei ere eman zaie. Objektu hauek [[nano marroi]] deituak dira, [[1970]]ean sartutako izen bat. Nano beltzak ez dira [[zulo beltz]]ekin edo [[neutroi-izar]]rekin nahastu behar.
 
[[bg:Черно джудже]]