Halikarnaso: berrikuspenen arteko aldeak

'''Halikarnaso''' ([[greziera]]z Ἀλικαρνᾱσσός, Halikarnassos, [[latin]]ez ''Halicarnassus'', gaur egun [[Bodrum]], [[Turkia]]) antzinako greziar hiri bat da, Asia Txikiko [[Karia]]ren hegomendebaldeko kostaldean kokatua, [[Egeo Itsasoa]]n, [[Zeramiko golkoa]] eta [[Kos (uhartea)|KosKoseko]]eko golkoaren arteko kokapen pribilegiatu batean. Jatorrian kostaldetik gertu zegoen uharte txiki bat baino ez zuen hartzen, gaur egun [[Bodrumgo gaztelua]] dagoen toki berean.

[[K. a. V. mendea]]ren hasieran, joniar matxinadarekin, independizatu egin zen, baina berriz Pertsiaren mende geratu behar izan zuen [[K. a. 494]]an, bere barne autonomia, oparotasuna eta indarra mantendu bazituen ere. Urte hauetan [[Sardes]] edo [[Lidia]]ko satraparen agintepean zegoen. [[Ligdamis]]ek tirautza hartu zuen K. a. 494an, bere alarguna (edo alaba) zen [[Artemisia I.a]]k [[Xerxes II.a]]ren aldean borrokatu zuen [[Salaminako gudua]]n. Ligdamis [[Karia]]ko satrapa izendatua izan zen (batzuetan independentea eta beste batzuetan Lidiaren azpisatrapia zen satrapia) eta bere ondorengoek Karia guztia gobernatu zuten, Pertsiarengandik nolabaiteko independentziaz [[K. a. 386]]an pertsiarrek domeinu zuzenago bat hartu zuten arte. Satraparik ezagunena [[Mausolo]] izan zen, hiriburua [[Milas]]etik Halikarnasora pasa zuena, honen arreba eta emaztea zen [[Artemisia II.a]]k eraikin hauei bere handitasunagatik izena eman dien hil monumentu bat eraiki ziolarik ([[Halikarnasoko Mausoleoa]] bezala ezagutu zena eta Antzinako [[Munduko Zazpi Mirariak|Munduko Zazpi MirariMirarietako]]etako bat izan zena.

Kariasko greziar dinastia, [[aro helenistikoa|helenismohelenismoa]]a eta greziar hizkuntza inposatu zituen arren, pertsiarrei leial mantendu zen. [[Alexandro Handia]] iritsi zenean bazegoen erregina bat, [[Ada]] izenekoa, Alindan pertsiarren aldeko alderdiari eusten ziona, bere anaia [[Pixodoro]] buru zuena, Adarekin, honen senarra zen [[Idreo]] ([[K. a. 344]]an edo [[K. a. 343]]an hil zena) hil eta bi urtera ezkondu zena, eta boterean jarraitzen zuena [[Orontobates]] satraparen agindupean, Pixodororen suhia zen pertsiar noble bat. Adak Alexandro hartu zuen, eta semetzat hartu nahi izan zuen. Mazedoniarrek Orontobates garaitu zuten, eta ondoren honen ondorengoa izan zen [[Memnon Rodasekoa]], Pertsiaren zerbitzura zegoen greziar bat, eta Ada berezarri zuten erregina bezala ([[K. a. 333]]) [[K. a. 326]] arte. Halikarnaso setiatua eta suntsitua izan zen, eta bertako biztanleak Salmaziseko [[akropoli]]an babestu ziren, errea izan zena. Hiria ez zen suntsipen honetatik oneratu. Hemendik aurrera, soilik mausoleoarekin zuen harremanagatik aipatua izan zen.

[[K. a. 189]]an, [[Apamea (Siria)|ApameaApameako]]ko hitzarmenaren bidez, [[Erroma]]ra pasa zen, honen subirautzapean hiri askea eta ondoren erromatar kolonia izan zelarik. [[K. a. 88]]an [[Mitridates VI.a]] Eupator [[Pontoko Erresuma|PontoPontoko]]ko erregeak okupatu zuen denbora laburrez. Ondoren Erromaren eta Bizantzioren eskuetan jarraitu zuen [[1071]] arte, turkiar [[seliuzidar dinastia|seliuziden]] esku erori zenean. Mehmet sultanak [[Maltako Ordena]]ko zaldunei hiria okupatzea baimendu zien, eta gaztelu bat eraiki zen (San Pedro gaztelua, oraindik han mantentzen dena ber dorreekin, egungo Bodrum herriko ikurra da).