Beatriz Bernal

Beatriz Bernal
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Beatriz Bernal
Jaiotza	Valladolid, ezezaguna
Herrialdea	Espainia
Lehen hizkuntza	gaztelania
Heriotza	Valladolid, ezezaguna ( urte)
Hobiratze lekua	Church of San Pablo, Valladolid (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	idazlea
Lan nabarmenak	ikusi Cristalián de España (en) ;
Izengoitia(k)	Una señora de Valladolid

Beatriz Bernal (Valladolid, 1501/1504 — ibidem, 1562/1586) Espainiako lehen emakume idazlea izan zen, 1545ean argitaratzeko literatur lan bat idazten ari zen kontzientziarekin, baina modu anonimoan egin zuen, eta Cristalián de España izeneko zaldun-liburua lehen edizioa 'Una señora de Valladolid' gisa sinatu zuen.

Biografia

Beatriz Bernal 1501-1504 bitartean jaio zen, Donatella Gagliardik atera eta interpretatutako dokumentazioaren arabera. Bernal familiakoa izan zitekeen, Valladolideko familia ospetsua. Bere biografiaren xehetasun pertsonal asko ez dira ezagutzen, baina gauza jakina da 1528an bere lehen senarra, Cristobal de Luzón, Valladolideko eskribau publikoa, alargun geratu zela. Hiru urte geroago, 1533-34 urte inguruan, bigarren aldiz ezkondu zen Juan Torres de Gatos batxilerrarekin, Valladolideko Errege Auzitegiko kontalari eta familia ospetsuaren ondorengo batekin. Senar-emazteek 3 urte inguru iraun zuten eta 1536an alargun geratu zen berriro. Senar-emazte horietatik jaio zen Juana de Gatos alaba. Ez dakigu noiz hil zen, baina 1562an testamentua egin zuen eta 1586 baino lehen hil zen. Valladolideko San Pablo elizan lurperatu zuten.

Beatriz Bernalen eta bere alaba Juana de Gatosen ezkontzek erakusten dute haien gizarte-mundua Valladolideko Audientziako abokatuena zela, hirirako erakarpen-iturri garrantzitsuenetarikoa. Agian, bera antzeko giro bateko familia batekoa zen eta aita unibertsitate-ikasketaduna, eta horrek azal lezake hezkuntza formal letratua jaso izana. Alabaren ondasunen inbentarioan 60 liburu baino gehiagoko liburutegia egoteak, garai hartan handikotzat jo daitekeena, erakusten du alabak maila kultural handia zuela.^[1] Cristalián de España zaldun-liburuaren bigarren ediziorako lizentzia-eskaeran (Valladolid, 1586) esaten da Juana de Gatosek inprimatze-pribilegioa eskatu zuela (obraren argitalpenean esklusibotasuna aldi baterako), eta "estábades pobre y padecíades necesidad" "pobreak eta beharrean zeuden" direla justifikatzen da.^[2] Hori konbentzio gisa interpretatu behar da, alargun gisa antzeko ekimena hartuko zuela justifikatzeko; izan ere, dokumentuen errealitateak erakusten du bera eta ama emakume aberatsak eta ongi bizitzeko errentadunak izan zirela. Agian ez zen aberatsa izan, baina Beatriz Bernalek bizitza lasaia izan behar zuen, etxe eta gelen alokairuagatik dirua jasoz. Horietako batzuk Errege Audientziako langileak ziren.

Lana

Beatriz Bernalek Cristalián de España izeneko zalduntza-liburua argitaratu zuen 1545ean (Valladolid: Juan de Villaquiran). Lehen edizioak hauxe dio azalean: Don Cristalián de España, Trapisondako printzea, eta bere anaia Luzescanio infantearen, Lindedel de Trapisonda enperadore ospetsuaren semeen, historia hasten da. Munduan zehar ibiliz, abenturak bilatuz, armetan egindako gertaera handi eta balentriatsuak kontatzen ditu. Valladolideko hiribildu noble eta leialeneko andre batek zuzendu zuen antzinako jatorrietatik. Don Phelippe jaun handi eta ahaltsuari zuzendua, Gaztelako printzea, gure jauna. M.D.XlV. [1545] Pribilegio inperialarekin. Idazlanaren inongo lekutan ez da egilearen izena identifikatzen, inprimatze-lizentzia ere ez baitzuen eskatu bere izenean. Simancaseko Artxibo Nagusian dagoen dokumentuan, Milagros Rivera Garretasek editatua, "Monsieur de Anthouen, gentilhombre de Cámara de vuestra majestad (Monsieur de Anthouen, zuen maiestatearen ganbera-jentilgizona)" da eskatzailea. Ez da identifikatu, eta ez dakigu zer harreman izan zuen Beatriz andrearekin.^[3]

Egitura

Obraren hitzaurrea Beatriz Bernalek idazle gisa zuen posizioaren erakusgarri ona da, eta, batez ere, literatura-bokazioa zuten emakumeek zituzten zailtasunen erakusgarri, are gehiago argitaratu nahi bazuten.^[4] Hasteko, bere izena aipatu gabe utzi zuen, baina bere nortasun femeninoa agerian utzi nahi izan zuen, eta azalean "Valladolideko hiribildu noble eta leialeneko andre natural" gisa agertu zen. Zalduntza-liburuetako beste autore batzuek bezala, bere lanaren iturri gisa aurkitutako liburu zaharraren topikora jo zuen, baina abentura emakumeen giltzarrietan garatu zen: elizetara joaten den bitartean lortzen du originala, non antzinako hilobi bati buruzko jakin-mina duen, eta han ausartze-ekintza bat duen, "ikusi nuen ehortziaren oinetan bolumen handiko liburu bat zegoela, zeina, sakrilegioa bazen ere, niretzat aplikatu nuen". Autore gizonek ez bezala, beste hizkuntza arkaiko bateko jatorrizkoa itzultzeaz hitz egiten baitute, Beatriz Bernalek esan zuen liburua antzinako gaztelaniaz zegoela, eta, beraz, haren lana transkripzio garbia zen. Gainera, Felipe Printzeari eskaintzean, apaltasunaren eta ezagutza faltaren topikoak azpimarratu zituen.

Argumentua, oso konplexua, ehun eta hogeita hemezortzi kapitulutan luzatzen da. Pertsonaia nagusi bat dago, Don Cristalián. Haren historia bigarren mailako pertsonaien errepertorioarekin nahasten da. Atal bakoitzak eskema bera jarraitzen du, lehenengo zatian heroia edo heroina —Beatriz Bernal-en ekarpen handia— leku baztertu batean agertzen da; bigarren zatian, berriz, gloriara eraman duten abenturekin topo egin du, atal horren azken zatian.

Lana 1586an berrinprimatu zen (Alcalá de Henares: Juan Íñiguez de Lequerica, Diego de Xaramillo liburu-saltzailearen kontura), Juana de Gatos alabaren ekimenez, hark eskatu baitzuen inprimatzeko pribilegioa. Garaiko praktikei jarraituz, ziurrenik Joanak, pribilegioa lortuta, Diego Jaramillori salduko zion, eta hark,editore gisa jardun zuen inprimaketa ordainduta.

Emakumezkoen pertsonaiak

Liburu horretan garrantzi handia dute emakumezkoen pertsonaiak. Horien artean, 'Virgo Bellatrix'^[5] nabarmentzen da, maiz erabiltzen den Minerva gerra-dontzeilaren topiko literarioa. Bera ez da, beste emakume-pertsonaia oso ezagun batzuk bezala, maiteari jarraitzeagatik gizonez janzten den emakumea, abentura-gogoa duen dontzeila bat baizik. Hala, protagonistaren abentura-lagun bihurtuko da.

Protofeminismoagatik nabarmentzen den beste pertsonaia bat 'Membrina magoa' da, lehen kapituluan agertzen dena. Honelaxe dio: Izan zen intsula bat, Mirariena deitua, arteetan oso jakituna zen dontzeila bat zuena. Bere jakintza hain izan zen handia, ez baitzuen inoiz senarrik hartu nahi izan, inork ez baitzuen haren gaineko aginte eta nagusitasunik.

Ideia hori XVIII. kapituluan errepikatu zen 'Danalia infantarekin': Printze horren aitak dontzeila eder bat zuen, Danalia infanta izena zuena: oso jakintsua zen arteetan, eta, hain jakintsua izanik, ez zen inoiz ezkondu nahi izan.

Lehen kapituluan 'Nicóstrata' ere aipatzen du, emakume legendarioa, auctoritak bezala Historiak dioenez, Nicóstrata, Troiako gerra guztiak idatzi zituen emakume bikaina...

Garrantzia

Obrak ospea izan zuen (Gagliardi, or. 254-269). Kristalian zalduna printze eta zaldunen ispiluaren hirugarren zatian (Alcalá de Henares, 1587) eta Francisco Barahonaren Flor de caballerías (1599) aipatzen da, baita Tomás Tamayo de Vargasek ere, eta Gongoraren soneto bat dago, don Cristaliani erreferentzia egiten diona. Italierara itzulitako lana izan zen: La famosa et degna historia degli invti cavalieri don Cristaliano di Spagna et Lucescanio suo fratello, fligliuoli del l’imperatore di Trapisonda, Venezia, Michele Tramezzino, 1558; Lucio Spinedak berrinprimatu zuen 1609an.^[6] Itzulpen horretan ez zaio Beatriz Bernal-i bakarrik egozten, baizik eta erabat desagertzen da emakumeen autoretza baten aztarna, ez baita ezer esaten.

Erreferentziak

↑ Rojo Vega, Anastasio. (1997). «Libros y bibliotecas en Valladolid (1530-1660)» Bulletin Hispanique (99): 193-210..
↑ Mª Carmen Marín Pina. «Cristalián de España, Alcalá de Henares, 1586» www.bieses.net.
↑ Rivera Garretas, María Milagros. (2003). «La licencia de impresión de Don Cristalián de España, de Beatriz Bernal (ss. XV-XVI)» Acta historica et archaeologica mediaevalia, 25.
↑ Mª Carmen Marín Pina. «Cristalián de España, Valladolid, 1545, Paratextos» www.bieses.net.
↑ María del Carmen Marìn Pina. Aproximación a la "virgo Bellatrix" en los libros de caballerías españoles. .
↑ Gagliardi, Donatella. (2004). «Ediciones e impresores del "Don Cristalián de España" (con una nota sobre la difusión de los libros de caballerías en Italia)» Atti della Accademia Nazionale dei Lincei, serie IX, vol. XV, fasc. 4: 695-734..

Bibliografia

Gagliardi, Donatella. (2010). Quid puellae cum armis?": una aproximación a Doña Beatriz Bernal y a su "Cristalián de España. .
Growitz, Jodi. (2014). «Beatriz Bernal’s Cristalián de España: A Study and Transcription» Juan de la Cuesta Hispanic Monographs.
Piera, Montserrat. (2010). «Minerva y la reformulación de la masculinidad en "Cristalián de España" de Beatriz Bernal» Tirant (13): 73-88. ISSN 1579-7422..

Kanpo estekak

Cristalián de España, Valladolid: Juan de Villaquiran, 1545, sarbidea Cervantes Virtual bidez
BIESES, Espainiako Idazleen Bibliografia, Beatriz Bernal Archivado, , .

Datuak: Q27301962

[1] Rojo Vega, Anastasio. (1997). «Libros y bibliotecas en Valladolid (1530-1660)» Bulletin Hispanique (99): 193-210..

[2] Mª Carmen Marín Pina. «Cristalián de España, Alcalá de Henares, 1586» www.bieses.net.

[3] Rivera Garretas, María Milagros. (2003). «La licencia de impresión de Don Cristalián de España, de Beatriz Bernal (ss. XV-XVI)» Acta historica et archaeologica mediaevalia, 25.

[4] Mª Carmen Marín Pina. «Cristalián de España, Valladolid, 1545, Paratextos» www.bieses.net.

[5] María del Carmen Marìn Pina. Aproximación a la "virgo Bellatrix" en los libros de caballerías españoles. .

[6] Gagliardi, Donatella. (2004). «Ediciones e impresores del "Don Cristalián de España" (con una nota sobre la difusión de los libros de caballerías en Italia)» Atti della Accademia Nazionale dei Lincei, serie IX, vol. XV, fasc. 4: 695-734..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]