José Victorino Lastarria
José Victorino Lastarria Santander (Rancagua, 1817ko martxoaren 22a – Santiago, 1888ko ekainaren 14a) abokatu, idazle, irakasle, intelektual, diplomazialari, politikari eta idazle txiletarra izan zen. [1] Diputatu izan zen zazpi alditan, 1843 eta 1870 artean, eta senatari bi aldi jarraian, 1876 eta 1885 artean [2] Ogasun eta Barne ministro ere izan zen José Joaquín Pérez eta Aníbal Pintoren lehendakaritzapean.
| José Victorino Lastarria | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
1876ko irailaren 18a - 1877ko urriaren 27a ← Pedro Eulogio Altamirano Aracena - Vicente Reyes (en)  →
1862ko uztailaren 9a - 1863ko urtarrilaren 18a ← Manuel Rengifo Vial (en) - Domingo Santa María (en) →
| |||||||||
| Bizitza | |||||||||
| Jaiotza | Rancagua, 1817ko martxoaren 23a | ||||||||
| Herrialdea |  Txile | ||||||||
| Heriotza | Santiago, 1888ko ekainaren 14a (71 urte) | ||||||||
| Familia | |||||||||
| Seme-alabak | ikusi
| ||||||||
| Hezkuntza | |||||||||
| Heziketa | Real Universidad de San Felipe (en) Instituto Nacional General José Miguel Carrera (en) | ||||||||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||||||||
| Jarduerak | |||||||||
| Jarduerak | politikaria, idazlea eta historialaria | ||||||||
| Lantokia(k) | Santiago | ||||||||
| Enplegatzailea(k) | Txileko Unibertsitatea | ||||||||
| Sinesmenak eta ideologia | |||||||||
| Alderdi politikoa |  hola q hace partido (en) | ||||||||
 | |||||||||
Gainera, Txileko enbaxadorea izan zen Perun eta Brasilen, Santiagoko Apelazio Auzitegiko eta Auzitegi Goreneko ministroa eta Txileko Unibertsitateko Filosofia Fakultateko dekanoa, Estatuko hiru botereetan aritu baitzen.
Biografia aldatu
Francisco Lastarria y Cortés, bere enpresetan arrakastarik gabeko merkatari eta meatzariaren eta Carmen Santander Bozoren semea.
Bere jaioterrian ikasi zuen eta gero Santiagora joan zen bizitzera, Francisco Antonio Pintoren gobernuaren beka bat jasoz Txileko Lizeoan sartzeko, orduan José Joaquín de Morak zuzentzen zuena. Han zegoela 1829ko iraultza kontserbadorea gertatu zen, Lircayn garaile izan zena. Mora herrialdetik kanporatua izan zen, eta horrek bultzatu zuen Lastarria ezartzen ari zen diktadura botatzeko bide iraultzailea hartzera. [3] [4] [5]
1839ko ekainaren 8an, Jesús Julia Villarrealekin ezkondu zen, eta harekin 12 seme-alaba izan zituen. Bere seme-alaben artean Victorino Aurelio, Marcial Demetrio [6] eta Maria Luisa (1860-1930) margolari entzutetsuak nabarmendu ditzakegu.
Ikasketak aldatu
Andrés Belloren dizipulua izan zen 1834an. Institutu Nazionalean graduatu ondoren, hainbat karrera egin zituen, eta horri esker, San Felipe Unibertsitateak eta Lege eta Kanon Sakratuen Institutuak 1839an emandako Geografia eta Zuzenbide tituluak lortu zituen.
1842an, Institutu Nazionaleko ikasle talde batekin batera, 1842ko Literatur Elkartea sortu zuen, ideia liberalen zabalkunderako erakunde gisa sortua, garai hartan Manuel Bulnesen gobernuak debekatua. Gero, 1843an, Txileko Unibertsitatearen sorrerako fakultatea osatuko zuen. [7]
Ibilbide politikoa aldatu
Garai hartako gobernu kontserbadorearen errepresioa areagotu zenean, Lastarria Berdintasun Elkartean sartu zen, Bulnesen gobernuarekin eta 1833ko Konstituzioarekin amaitu nahi zuen talde iraultzailean. Urte berean, Revista de Santiago sortu zuen, herrialdeko lidergo politikoaren kritika. [8] 1850ean, gobernuak atxilotu zuen, eta Limara bidali zuten. 1851n, 1851ko Iraultzan parte hartu zuen, Manuel Montt garaile eman zuten hauteskundeak baliogabetu nahi izan zituena, gobernuaren ekintza kementsuagatik porrot egin zutenak. Lastarriak herrialdetik ihes egiten du Perura bueltan, " Txileko hamar gizon bilatuenetako bat" izatea leporatzen dioten bitartean. Bere anaia Manuel atxilotu zuen gobernuak. [9] [10]
Behin Txiletik kanpo, Lastarria beste erbesteratu batzuekin bat egin zuen nazioartean laguntza bila, herrialdeko gobernu kontserbadorea boteretik kentzeko. Francisco Bilbaoren aholkuz, 1853an Txilera itzuli zen, Valparaíson finkatuz, non gobernuaren aurkako mobilizazioak lagundu eta masonerian sartu zen, garai hartan Txilen aitortzen ez zen erakundea. [11]
1859an, Antonio Varas hautagaitza uztera behartu zuen herri altxamenduaren ostean, Lastarria 1861 eta 1871 bitartean José Joaquín Pérezen gobernupean gertatu zen gobernu liberalerako trantsizioko pertsonaia nagusietako bat bihurtu zen. Garai horretan, Txileko Unibertsitateko Filosofia Fakultateko dekano izateaz gain, Ogasun ministro izendatu zuten, non merkatu-ekonomia sozialaren ideiak inposatzen saiatu zen, arrakasta handirik gabe.
1860an eleberri fantastiko bat argitaratu zuen klabe politikoan, Don Guillermo izenekoa, hau da, Txilen idatzitako lehen eleberria, non gobernu kontserbadoreen gizarte-askatasunik eza salatzen duen, maputxeen mitologia eta kondairarekin lotzen duen alegoria baten bidez. Lan labur baina bizia da, eta arrakasta eta etsaitasuna eman zion Estatuko administrazioa kontserbadoretik korronte liberalera aldatu zen urte nahasi haietan.
1862an Limara itzuli zen, oraingoan enbaxadore gisa, eta han 1864an Peruren aurkako eraso espainiarrari aurre egin behar izan zion, Txile espainiarren aurkako gerra deklaratzera bultzatuko zuena.
1865. urtearen hasieran, Argentinara bidaiatu zuen misio diplomatiko baten gidaritzapean, bere helburu nagusia Espainiaren aurkako aliantza prestatzea zen, urte haietan kolonia ohiekiko oso oldarkorra zena. Horrez gain, Lastarria arduratu zen Patagoniaren jabegoa negoziatzeaz, Argentinari dagokion lurralde ia osoa utziko zuen akordioa proposatuz, Suaren Lurraldea eta inguruko beste zenbait zati izan ezik. Bere herrialdera itzultzean, gobernuak gaitzetsi egin zituen bere negoziazioak gehiegi azpimarratu gabe, eta horregatik hauek izan ziren geroago Argentinako agintariek Patagoniako gehiengo zabalaren kontrolaren ondoren erabili zuten argudioetako bat. Kontua da Lastarriak ez zuela uste Txilek lurralde haiek jabetzeko eskubiderik zuenik eta, bere uste amerikanistak ikusita, oso begi txarrez ikusten zuela haien aurkako gerran erortzea.
1876an Aníbal Pinto presidenteak Barne ministro izendatu zuen. Bere garaian Aldizkari Ofiziala sortu zen, gobernuaren buletin ofiziala bihurtu zena. 1879an, Ozeano Bareko Gerra zela eta, Lastarria Brasilera bidali zuten herrialde hori etsairen bati laguntzeko sartzea eragozteko, eta arrakastaz bete zuen zeregina.
Lastarria Apelazio Auzitegiko (1875) eta Auzitegi Goreneko (1883) ministro ere izan zen; diputatua hainbat legegintzalditan (1855ean Caldera eta Copiapó; 1858an Valparaíso; 1867an La Serena); Espainiako Errege Akademiako kidea 1870ean. [12] [13] [14]
Omenaldiak aldatu
1913ko ekainaren 1ean, Ramón Barros Luco presidenteak eta Domingo Amunátegui Solar Txileko Unibertsitateko errektoreak Jose Victorino Lastarria Lizeoa haren omenez inauguratu zuten
Erreferentziak aldatu
- ↑ «José Victorino Lastarria (1817-1888) - Memoria Chilena, Biblioteca Nacional de Chile» www.memoriachilena.cl.
- ↑ «Reseñas parlamentarias BCN; José Victorino Lastarria» Biblioteca del Congreso Nacional de Chile n/d..
- ↑ «Biografia de José Victorino Lastarria» www.biografiasyvidas.com.
- ↑ «José Victorino Lastarria y su familia, 1882 - Memoria Chilena, Biblioteca Nacional de Chile» www.memoriachilena.cl.
- ↑ Chile, Historia de Chile. Biografía de. «.:: Biografía de Chile ::. Historia de Chile - Biografías - José Victorino Lastarria Santander: 1817-1888 - El profesor de los jóvenes liberales.» www.biografiadechile.cl.
- ↑ José Victorino Lastarria. .
- ↑ «José Victorino Lastarria Santander - Universidad de Chile» www.uchile.cl.
- ↑ «Revista de Santiago» http://www.memoriachilena.cl.
- ↑ Reseñas Parlamentaria de José Victorino Lastarria Santander[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ «Reseña Biográfica Parlamentaria de José Victorino Lastarria» Historia Política Legislativa del Congreso Nacional de Chile.
- ↑ «Educarchile - Jose Victorino Lastarria (1817 - 1888)» www.educarchile.cl.
- ↑ «José Victorino Lastarria» Icarito 1 de diciembre de 2009.
- ↑ «Literatura Chilena - José Victorino Lastarria» literaturachilena.wikispaces.com.
- ↑ «Don José Victorino Lastarria: aniversario de su nacimiento» El Rancagüino 22 de marzo de 2016.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q5946038
Multimedia: José Victorino Lastarria / Q5946038
