Cahuide
Cahuide, benetako izenez Titu Cusi Huallpa Pedro Pizarro kronistaren arabera, Sacsayhuamaneko guduan parte hartu zuen gerlari inka bat izan zen, eta porrota une batetik bestera gertatuko zenez, bere burua Sacsayhuamaneko hiru dorreetako baten tontorretik bota zuen, Muyucmarcatik (kitxuaz "toki borobila" esan nahi duena) espainiar etsaien eskuetan ez erortzeko.
| Cahuide | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Herrialdea |  Inka Inperioa |
| Heriotza | 1536 (egutegi gregorianoa) |
| Heriotza modua | suizidioa |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | kitxua |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | gudaria |
| Zerbitzu militarra | |
| Parte hartutako gatazkak | Sacsayhuamango gudua |
Izena aldatu
Kronistaren batzuk Quispe Tito deitzen dute, beste batzuk Culla eta beste batzuk Surihuaman. Oraindik ez da ezagutzen bere izen zehatza, baina modu herrikoian Cahuide bezala ezagutzen da, kitxuazko kawiri hitzetik datorrena eta zaintzailea edo dorre buruzagia esan nahi duena.
Biografia aldatu
Buruzagi belarrihandi aldatu
Cahuide inka erregetzako "buruzagi belarrihandia" izan zen. Berari buruz aldarte berezi eta izaera borrokarikoa zela esaten da, ausardia nekaezinez eta ereduzko kemenez borrokatu zuena inka armadan. Espainiarrak iristean, Manco Incak hasitako matxinadara batu zen.
Sacsayhuamanen defentsa eta heriotza aldatu
1536an, Cuscoren setioari amaiera emateko, espainiarrek Sacsayhuamaneko gotorlekuko harresiak asaltuan hartzea erabakitzen dute, toki estrategikoa, nondik Manco Incaren tropek hiriaren aurkako erasoak zuzentzen zituen. Borroka gogor baten ondoren, espainiarrak eta euren aliatu indigenak gotorlekuko harresi eta dorreak irabazten joan ziren. Pedro Pizarrok hala deskribatzen du guduaren amaieran gertatutakoa:
| « | eta beste dorrera iritsitakoan, belarrihandi bat zuen hain kapitain ausartzat berari buruz zenbait erromatarri buruzko gauza bera idatzi ahal izango litzatekeela. Belarrihandi honek adarga bat zekarren besoan eta ezpata bat eskuan, eta mazo bat adargaren esku berean, baita morrioi bat ere buruan. Arma hauek bideetan hil ziren espainiarren artean egon ziren, eta indiarrek eurekin zituzten beste zenbait. Beraz, belarrihandi hau kuboaren edo dorrearen alde batetik bestera lehoi baten antzera zebilen, tontorrean, eskailerekin igo nahi zuten espainiarrak oztopatuz eta errenditzen zitzaizkien indiarrak hilez. Bere kideek espainiarren bat nonbaitetik igotzen ari zela abisatzen bazioten, hau sastakatzen zuen lehoi baten antzera eskuan ezpata eta besoan adarga zituela... Eta Hernando Pizarrok igotzen ziren espainiarrei indiar hau ez hiltzeko agindu zien, baizik eta bizirik harrapatzeko... Belarrihandi honek dorrea irabazi ziotela ikustean, eta gotorlekua bi edo hiru aldetatik hartu ziotela, armak jaurtiz burua eta aurpegia mantuarekin estali zituen eta bere burua bota zuen... Hernando Pizarrok asko sentitu zuen bizirik harrapatu ez izana. | » |
—Pedro Pizarroren kronika | ||
