Matematikan, biderketa bi zenbakiren arteko eragiketa aritmetikoa da eta ixa ( ) edo ( ) ikurrekin adierazten da.
Adibidez:
edo
Biderketa guztietan elementu hauek izango ditugu:
- Biderkagaiak:
- Biderkakizuna; biderkatzailea zenbat aldiz (bider) batu behar den adierazten duen zenbakia da.
- Biderkatzailea; biderkakizunak adierazten duen adina aldiz batu behar den zenbakia da.
- Biderkadura; biderketaren emaitza da.
Nola biderkatzen da?
aldatuBiderketa baten emaitza kalkulatzeko bigarren zenbakia lehenengo zenbakiak adierazten duen adina aldiz batu behar da. Hasieran jarritako adibidea ikus dezagun;
Hortaz, biderketa honen emaitza lortzeko 5 zenbakia 3 aldiz ( bider) batu beharko da:
Beste modu batera esanda, batuketa bateko batugai guztiak zenbaki edo balio bera dutenean, batuketa luze batean adierazi eta kalkulatu beharrean, biderketak modu laburrean adierazi eta kalkulatzeko aukera ematen du. Adibidez:
Azaldutakoaren arabera, biderketa hau honela kalkulatzen da;
Batuketa luze hauetan kontua galtzeko arriskua dago. Hori ekiditeko garrantzitsua da hurrengo puntua.
Biderketa taulak
aldatuBiderketak egiteko garrantzitsua da 0-10 bitarteko zenbakian arteko biderkatzeko-taulak buruz ikastea. Biderkagaien balioa handia denean, egin beharreko batuketa luzeegia edo zailegia bihur baitaiteke. Biderkatzeko-taulak buruz jakiteak 0-10 bitarteko zenbakien arteko biderketak bapatekotasunez kalkulatzen laguntzen du. Modu honetan, batuketa luzeak ekidin eta biderkagai handiagoak dituzten biderketak kalkulatzeko ahalmena eskuratzen da.
Biderketaren propietateak
aldatuBiderketak hainbat honako propietateak betetzen ditu:
- Propietate trukakorra edo trukakortasuna: Bi zenbaki biderkatzerakoan, biderkagaien ordena aldatuz gero, emaitza ez da aldatzen.
- Propietate elkarkorra edo elkarkotasuna: Biderkagaiak era batera edo bestera elkartu arren, biderkadura ez da aldatzen. Adibidez:
- Elementu neutroa: Edozein zenbaki 1 zenbakiaz biderkatuz gero, emaitza hasierako zenbaki bera da. Adibidez:
25 x 1 = 25
- Banatze propietatea: Zenbaki bat batura edo kendura batez biderkatuz lortzen den emaitza, eta batuketa edo kenketako gaiak zenbaki berberaz biderkatuz eta emaitzak batuz edo kenduz lortzen dena berdinak dira. Adibidez:
Biderketak egiteko modu ezberdinak
aldatuZenbaki konplexuekin biderketak egiteko modu ezberdinak aurkezten dira hurrengo bideoan:
Biderketa eguneroko bizitzan
aldatuBiderketa askotan erabiltzen da eguneroko bizitzan. Hemen adibide batzuk:
Gelan, aulkiak mugitzen ditugun bakoitzean sortzen dugun zarata ekiditeko asmoz, aulki bakoitzaren 4 oinak teniseko pilotekin babestea erabaki dugu. Aulki bakoitzeko 4 pilota beharko ditugu, beraz. 16 aulki egonik gelan, zenbat teniseko pilota beharko ditugu aulkietako oin guztiak babesteko?
Beste adibide bat: Demagun zure urtebetetzea dela eta gelako kide bakoitzari 3 goxoki eman nahi dizkiozula zure eguna ospatzeko. Gelan, 26 kide zarete. Nola jakin zenbat gozoki eraman behar dituzun lagun guztiei 3 eman ahal izateko?
26 x 3 = 78 goxoki eraman beharko dituzu bakoitzari hiruna goxoki emateko.
Nola irakurtzen dira biderketak?
aldatuModu bat baino gehiago dago biderketa bat irakurtzeko. Hona hemen hiru modu:
5 x 3 = 15
Bost bider hiru berdin hamabost.
Bost bider hiru hamabost da.
Bost bider hiru, hamabost.