Lehen gerra sakratua (K.a. 595-K.a. 585) Delfoseko Anfiktionia eta Krisako hiriaren artean gertatu zen. Gatazka, krisatarrek, Delfosera zihoazen erromesei egiten zien lapurreta eta tratu txarrengatik piztu zen, krisatarrek, Delfoseko lurretan egiten zituzten sarpenez gain. Gerra, Krisaren porrot eta suntsipenarekin amaitu zen. Gerra honen ezaugarri garrantzitsu bat, Krisaren setioan arma kimikoak erabili izana da, adibidez, otsababa, hiriko ur horniketa pozoitzeko erabili zena.

Lehen gerra sakratua
DataK.a. 595-K.a. 585
Lekua Grezia
EmaitzaKrisaren desagerpena
Gudulariak
Delfoseko Anfiktionia Krisa
Buruzagiak

Gerraren arrazoiak aldatu

Antzinako Grezian, Krisa Korintoko Golkotik Delfoserako sarrera kontrolatzen zuen gotortutako hiri handi bat zen. Krisak, bere kokapenaren abantaila, Delfoseko Orakulura zihoazen erromesei tratu txarra emateko eta hauei lapurtzeko, zergak ordainarazi, eta Delfoseko lurretan sarpenak egiteko probestu zuen, Apolori sagaratua zegoen lurra. Jokaera honek beste greziar hiri batzuk, Anfiktionia eratzera eraman zituen, xede bakar bezala, Delfos babestea zuen aliantza militar bat, K.a. 600. urte inguruan eratutakoa. Anfiktioniak, orakulua kontsultatu zuen, Krisaren kontuari buruzko laguntza bilatu nahian, eta, erantzuna, erabateko gerrarako dei bat izan zen. Ligako partaideek, orduan, Krisa suntsitu eta inguruko tokietan hondamena eragingo zutela zin egin zuten. Horri, Apoloren izenean eginiko madarikazio bat gehitu zitzaion: lurrak ez zuen inongo laborerik emango, euren abereak eta euren emazteen seme-alabak desitxuratuak izango ziren, eta hirian bizi zen etnia osoa, suntsitua izango zen.

Krisako setioa aldatu

Erasoaren buruzagia, Sizioneko Klistenes tiranoa izan zen, bere uretako armada boteretsua hiriko portua ixteko erabili zuena, bere aliatuen armadak Krisa setiatu baino lehen. Ondoren gertatutakoa, eztabaidagaia da. Lehena,eta, beraz, fidagarriena, Tesalo idazle eta medikuak idatzitakoa da. Berak, K.a. V. mendean, erasotzaileek, hiriko ur hodi nagusia, hau zaldi baten hatz batek kaltetua izan ondoren aurkitu zutela idatzi zuen. Nebros izeneko mediku batek, aliatuei, ura otsababarekin pozoitzeko aholkatu zien. Otsababak, laster eragin zien beherakoa defentsariei. Honek, hainbeste ahuldu zituzten krisatarrak, setioari aurre egiten ezin izan zutela jarraitu. Krisa hartua izan zen eta bertako biztanleria guztia hila. Nebros Hipokratesen arbaso bat zen, eta beraz, istorio honek, askori, bere arbasoak pozoia erabili izan hau, Hipokrates, bere zinegite hipokratiko ospetsua ezartzera eramango zuen arrazoia izango ez ote zen pentsarazten die.

Historialari berantiarrek, istorio ezberdinak dituzte. Frontinoren arabera, I. mendean idatzi zuena, hodia aurkitu ondoren, aliatuek moztu egin zuten, hiri barruan, egarri handia sorraraziz. Denbora baten ondoren, hodia konpondu zuten, ura hirirantz joan zedin ahalbidetuz. Etsimendutako krisatarrak, lehenbailehen ura edaten hasi ziren, Klistenesek otsababarekin pozoitu zuela jakin gabe. Polienoren arabera, II. mendeko idazle bat, hodia aurkitua izan ondoren, erasotzaileek, urari, otsababa udaberrian gehitu zioten, krisatarrak urik gabe utzi gabe. Polienok, sinesgarritzat jotzen du ez Klistenesen estrategia, baizik eta Euriloko jeneralarena. Honetaz, bere aliatuak, Antizirako otsababa mordo bat batzea aholkatu zituela dio, bertan, Antiziran, oso ugaria baitzen. Frontino eta Polienoren bi istorioek, Tesaloren istorioaren emaitza berbera zuten: Krisaren erorketa.

Setioaren istorio berri bat eman zuen azken historialari handia Pausanias izan zen, II. mendekoa. Gertaeren bere bertsioaren arabera, Atenaseko Solonek Pleistos ibaiaren ibilbidea desbideratu zuen, Krisara hel ez zedin. Solonek, horrela, krisatarrak egarriz garaitzeko itxaropena zuen, baina etsaia, ura, bere putzuetatik eta euritik lortzeko gai izan zen. Solonek, otsababa kopuru handi bat gehitu zion Pleistos ibaiaren urari, eta Krisarantz jarraitzen utzi zuen. Pozoiketak, orduan, aliatuei hiria suntsitzea ahalbidetu zien.

Kanpo estekak aldatu