Jane Squire
Jane Squire (York, Ingalaterra, 1686 – Londres, 1743) zientzialaria, matematikaria eta idazlea izan zen. XVIII. mendeko itsasoaren luzera zehazteko eztabaidetan parte hartu zuen ingeles emakume bakarra izan zen (bigarren emakumeak, Elizabeth Johnsonek, era anonimoan hartu baitzuen parte). Longitude Batzorde delakoari proposamenak bidali zizkion, saria lortzeko. Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea izan zen.
| Jane Squire | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | York, 1686 |
| Heriotza | Londres, 1743 (56/57 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea |
Biografia aldatu
Jane Yorken jaio eta bataiatu zuten 1868an eta Londresen hil zen 1743an.[1] Haren gurasoak, Priscilla eta Robert Squire, aberats eta eragin handikoak ziren.[2] Squire Londresera joan zen 1720an. Han, auzietan sartuta egon arren eta bere zorren ondorioz hiru urtez preso egon bazen ere, bere eraginak erabili zituen gai erlijiosoetan oinarritzen zen luzera zehazteko proiektua jarraitzeko, eta bere liburuaren zirkulazioan, A Proposal to Determinour Longitude (bi edizio, 1742 eta 1743) kopiak Erromara ere bidali zituen.[3][4]
Squire inoiz ez zen ezkondu. Emakumea izan arren, ahotsa izatea eta entzuna izatea nahi zuen. Bere liburuan Sir Thomas Hanmerri 1733an idatzitako gutun bat sartu zuen, honako hau zioena:
"Ez dut gogoan tresna matematiko bat iruditzen ez zaidan jostailurik; ezta jostailu bat iruditzen ez zaidan tresna matematikorik ere: ez dut ikusten, beraz, ez dut ikusten zergatik mugatu beharko nituzkeen orratzak, kartak eta dadoak".
Hanmer Longitude Batzordeko mandatarietako bat zen, eta haren erantzunak, Squireren liburuan ere jasota daudenak, honako hau zioen:
"sexuagatik aurreiritziren bat egon dadin itxaron behar da".
Bere proposamena ezinezkoa zen arren, eragin handiko pertsonen arreta erakartzea lortu zuen, Hans Sloane eta Abraham de Moivre barne. Bere lanagatik saria merezi zuela sinetsita egon zen azken egunetara arte.[1] Daily Post egunkariko obituario batek hauxe esan zuen:
"astronomian, filosofian eta gorteko literaturan bikain moldatutako emakumea".[2]
Itsasoko luzera zehazteko proposamena aldatu
Itsasoko luzera zehazteko Squireren proposamena astronomiaren ezagutza garaikideetan oinarritzen zen, eta erlijioaren mundu-ikuskeran ere oinarritzen zen. Hauxe proposatzen zuen: zerua milioi bat segmentutan baino gehiagotan zatitzea eta erloju siderala Jaiotzako Izarraren posizioan finkatzea, Jesus jaio zen unean.[5] Motibazio erlijiosoa zuten proposamenak, ohikoak ziren garai hartan.[2] Asmoa zen erlojuak elizetako kanpandorreetatik ordua iragartzeko aukera ematea, eta, horrekin batera, itsas buiak erabiltzea (itsas izaki artifizial gisa deskribatuta) mapak egiteko lana errazteko.[2]
Benedikto XIV.ak Squireren liburua jaso zuenean, Accademia delle Scienze dell'Istituto di Bolognari eman zion azter zezan. Haien erantzuna ez zen positiboa izan, baina adierazi zuten emakumeek laguntza izan behar zutela matematika ikasi ahal izateko.[6] Squireren lana ez zen aintzat hartu Longitude Juntaren bileretan, eta XX. mendean atzera bota zuten, garai hartan zeuden zentzurik gabeko beste irtenbide asko bezala.[7][8] Berrikiago, akademikoak beren ekarpena eta garaikideen erantzunak serioago aztertzen hasi dira, garaiko kultura zientifiko eta erlijiosoak ulertzeko, eta generoak eta klase sozialak eztabaida horietan parte hartzeko izan zuten garrantzia ulertzeko.[1][9]
Ikus, gainera aldatu
- Taylor, E.G.R.. (1962). «Four Steps to Longitude» Journal of Navigation 15 (3): 257–261. doi:..
- Dunn, Richard; Higgitt, Rebekah (2014). Finding longitude: how clocks and stars helped solve the longitude problem. Collins. ISBN 978-0007525867.
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c Baker, Alexi. «Essay on 'A proposal to determine our longitude '» Cambridge Digital Library.
- ↑ a b c d Bunton, Alex. The Lady of the Longitude: Jane Squire. University of Cambridge.
- ↑ Baker, Alexi. «Jane Squire, an outspoken early modern woman» Board of Longitude Project Blog (National Maritime Museum).
- ↑ «Squire, Jane (1743). A Proposal to Determine Our Longitude - Bilatu» www.bing.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-17).
- ↑ Kuhn, Albert J.. (1984). «Dr. Johnson, Zachariah Williams, and the Eighteenth-Century Search for the Longitude» Modern Philology 82 (1): 44. doi:..
- ↑ [Esteka hautsia]
- ↑ «Confirmed Minutes of the Board of Longitude, 1737-1779» Cambridge Digital Library.
- ↑ Gingerich, Owen. (1996). «Cranks and opportunists: "Nutty" solutions to the longitude problem» The Quest for Longitude: The Proceedings of the Longitude Symposium: 134–148..
- ↑ Gutiérrez, Samuel Doble. (2004). «¿Gigantes o molinos? La particular cruzada de Jane Squire contra el Consejo de la longitude.» Actas del IV Congreso de la Sociedad de Lógica, Metodología y Filosofía de la Ciencia en España: 338–341..
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q19874628
