Bloke-kate
Bloke-katea edo Blockchain gisa ezagutzen dena (BC, bloke-katea ingelesez) banatutako datu-base bat da, datu bat argitaratu ondoren hura ez aldatzeko diseinatutako bloke-kateek osatua. Blokeei aurreko katearen beste bloke bati buruzko metainformazioak gehitzen zaizkie denbora-lerro batean; horrela, teknika kriptografikoei esker, bloke batean dagoen informazioa errefusatu edo editatu ahal izateko, ondorengo bloke guztiak aldatzea beste biderik ez dago.[1][2][3][4]. Horregatik, bereziki egokia da denboran ordenatutako datuak modu inkrementalean biltegiratzeko, aldatzeko edo berrikusteko aukerarik gabe. Bloke-katean gordetako datuak normalean transakzioak izaten dira (adib.: Finantzak); horregatik, ohikoa da datuei transakzio deitzea. Hala ere, ez da beharrezkoa finantza arloko datuak izatea. Benetan pentsa genezake erregistratzen dena sistemaren egoeraren aldaketa atomikoak direla. Adibidez, bloke-kate bat dokumentuak estanpatzeko erabil daiteke, eta horiek segurtatu, alterazioen aurrean. Teknika 2000. urtean jada aplikatu zen jada Freenet sarearekin, baina lehenbiziko aldiz 2009. urtean Bitcoinek erabili zuen terminoa. [5][6]
Teknologia honek konfiantzaren arazoa konpontzeko balio du, helburu komunak lortzeko lankidetzaren bidez. Matematika aurreratuak, kriptografia, programazio-lengoaiak eta kontabilitate-liburu banatuaren teknologia (konputazio mota bat) erabiltzen ditu. [7]
Historia aldatu
David Chaum kriptografoak proposatu zuen lehen aldiz bloke-katearen antzeko protokolo bat 1982. urtean egindako “Computer Systems Established, Maintained, and Trusted by Mutually Suspicious Groups” izeneko disertazioan. 1991. urtean Stuart Haber eta W. Scott Storneta zientzialariek eraso kriptografikoengandik babestutako bloke-kate baten lehen deskribapena aurkeztu zuten dokumentu informatikoetan egindako denbora markak eraldaezinak izateko. Arrazoi honengatik “Blockchain” teknologiaren gurasotzat hartu zituzten.
Lehenengo blockchain ofiziala ez zen sortu 2008 urterarte, Satoshi Nakamotoren gidaritzapean ordurarteko diseinua hobetuz. Hurrengo urtean bitcoin kriptomonetaren sareko transakzioentzat kontabilitate liburu babestu bezala erabili zen.
Aplikazioak aldatu
Bloke-katearen kontzeptua ondoko eremuetan erabiltzen da:
- Kriptomoneten eremuan, bloke-katea transakzio-sistema osoaren notario publiko aldaezin gisa erabiltzen da, moneta bat bi aldiz gastatu ahal izatearen arazoa saihesteko. Adibidez, Bitcoin, Ethereum, Dogecoin eta Litecoin-en erabiltzen da, nahiz eta bakoitzak bere berezitasunak izan.
- Izenak erregistratzeko datu-baseen eremuan, bloke-katea izenak erregistratzeko notario-sistema gisa erabiltzen da, izen bat benetan erregistratuta duen objektua identifikatzeko soilik erabil dadin. DNS sistema tradizionalaren alternatiba bat da. Adibidez, Namecoin-en erabiltzen da modu honetan.
- Notario banatu gisa erabiltzea, transakzio mota desberdinetan, hauek seguruago, merkeago eta arakagarriago izan daitezen. Adibidez, ordainketa-sistemetarako, banku-transakzioetarako (diru- garbiketa zailduz), bidalketa-sortetarako, maileguetarako eta aktibo digitalak kudeatzeko sistemetarako erabil daiteke, helburu ezberdinekin.
- Plataforma deszentralizatuen oinarri gisa erabiltzen da, pareen arteko kontratu adimentsuko akordioen sorrera egin ahal izateko. Plataforma horien helburua da pareen sare bati erabiltzaileek sortutako kontratu adimendunak administratzeko aukera ematea. Lehenik, kontratu bat idazten da kode baten bidez, eta blokeen katera igotzen da transakzio baten bidez. Behin bloke-katean, kontratuak helbide bat du, eta, hortik, harekin elkarreragiteko aukera dago. Horrelako plataformen adibideak Ethereum eta Ripple dira.
- Bulletin Boards izeneko osagai kriptografikoaren inplementazioa, besteak beste, boto elektronikoko sistemetan, erregistroen sorreran, enkanteetan eta eztabaida foroetan erabilia.
Diseinua aldatu
Blokeo kate bat deszentralizatua, banatua eta askotan publikoa den erregistro-zerrenda digital bat da, blokeak deritzenak, ordenagailu askotan zehar transakzioak erregistratzeko erabiltzen dira, non bloke bakoitzaren aldaketa batek, ondorengo bloke guztien aldaketa dakarren. Honek, erabiltzaileei transakzioak modu independente eta merkean egiteko aukera ematen die. Blockchain datu-base bat modu autonomoan kudeatzen da "peer to peer" sare bat eta denboragailu-zerbitzari banatu bat erabiliz. Transakzioak erabiltzaile guztien arteko taldelan batean egiaztatzen dira. Diseinu honek lan-fluxu sendoa ematen du, non parte-hartzaileen ziurgabetasuna marjinala den datuen segurtasunari dagokionez. Bloke-kate bat erabiltzeak aktibo digital baten erreproduzigarritasun infinituaren ezaugarria ezabatzen du.
Blokeak aldatu
Blokeek baliozko transakzio-sortak gordetzen dituzte Merkleren zuhaitz batean zintzilikatu eta kodetuta. Bloke bakoitzak aurreko blokearen hash kriptografikoa du bloke-katean, eta biak lotzen ditu. Lotutako blokeek kate bat osatzen dute. Prozesu iteratibo horrek aurreko blokearen osotasuna berresten du, hasierako blokera arte, hots, genesi-blokera arte. Bloke baten osotasuna eta bertan dauden datuak bermatzeko, blokea digitalki sinatu ohi da.
Klasifikazioa aldatu
Bloke-kateen klasifikazioa lau zati nagusitan banatzen da:
Datuetarako sarbidearen arabera: aldatu
- Bloke-kateak sailkatzeko, bertan biltegiratutako datuetarako sarbidean oinarrituta, bi sailkapen aurki ditzazkegu:
- Bloke-kate publikoa: Edonork bloke-kateko datuak irakurtzeko eta bertan transakzioak bidaltzeko baimena du. Ez dira fidagarriak eta internet bezalako ingurune deszentralizatuak eraikitzeko paregabeak dira.
- Bloke-kate pribatua: Datuenganako sarbidea eta traksakzioaen bidalketa baimenak entitate kopuru batez osatutako lista batera mugatutako bloke-kateak dira.
Baimenen arabera: aldatu
- Bloke-kateak bertan blokeak sortzeko baimenetan oinarrituta sailka daitezke:
- Baimenik gabea: Erakundeek ez dute transakzioak prozesatu eta blokeak sortu ahal izateko mugarik. Sistema honen erabiltzaileak mantentzeko oinarrizko tokenak behar ditu, honen adibide izan daiteke bloke bat sortzerakoan lortzen diren bitcoin kriptomonetak.
- Baimenekin: Transakzioak prozesatu eta blokeak sortzeko baimena erabiltzaile identifikatu kopuru mugatu batek bakarrik dauka. Horregatik ez dute oinarrizko tokenen beharrik.
Sarbide eta baimen konbinazio posibleak: aldatu
- Aurreko bi klasifikazioen konbinazio posible batzuk hurrengoak dira:
- Baimenik gabeko bloke-kate publikoak.(Bitcoin)
- Bloke-kate publiko baimendunak.(Alboko kateak)
- Bloke-kate pribatu baimendunak. Aukera ezberdinak daude
- Transakzioak irakurtzeko aukera izatea, agian debeku batzuekin.
- Transakzio berriak proposatzeko ahalmena.
- Bloke berriak sortu eta bloke-katera gehitzeko ahalmena.
Egoera aldaketaren ereduaren arabera: aldatu
Bloke-kateak hauen datu basearen egoera aldaketak burutzeko erabilitako ereduetan ere sailka ditzakegu:
Alboko kateak aldatu
Alboko kate bat, ingelesez sidechain, bloke-kate bat da, eta nagusia deitzen zaion beste bloke-kate batetik balidatzen ditu datuak. Bere erabilgarritasun nagusia funtzionalitate berriak eman ahal izatea da, probaldian egon daitezkeenak, bloke-kate nagusiak eskainitako konfiantzan oinarrituta. Alboko kateek txanpon tradizionalek urrezko patroiarekin egiten zuten bezala funtzionatzen dute.
Alboko kateak erabiltzen dituen bloke-katearen adibide bat Lisk da. Bitcoinen ospearen eta bere sareak lan-proba bidezko adostasun-algoritmoaren bidez konfiantza emateko duen indar handiaren ondorioz, bloke-kate nagusi gisa aprobetxatu nahi da, eta horretan oinarritzen diren alboko kate lotuak eraiki. Alboko kate lotu bat alboko kate bat da, eta horren aktiboak beste katetik eta beste katera inporta daitezke. Mota horretako kateak bi modutan lor daitezke:
- Lotura federatua, ingelesez federated peg. Alboko kate federatu bat alboko kate bat da, non adostasuna lortzen den zenbait alderdi ados daudenean (konfiantza erdi-zentralizatua). Beraz, erakunde batzuengan konfiantza izan behar dugu. Hau da Liquid alboko kate mota, kode itxikoa, Blockstream-ek proposatua.
- SPV lotura, ingelesez SPV peg non SPV siglak simplified payment verification edo ordainketaren egiaztapen simplea esan nahi duen. SPV probak erabiltzen ditu. Funtsean, SPV proba bat lan-proba erakusten duten bloke-buruen zerrenda batek eta irteera bat zerrendako bloke batean sortu zela adierazten duen proba kriptografiko batek osatzen dute. Horri esker, egiaztatzaileek egiazta dezakete lan kopuru jakin bat egin dela irteeraren existentziarako. Proba hori beste proba batek baliogabetu dezake, lan gehiago duen kate bat dagoela frogatuz, eta horrek ez du barne hartu irteera sortu zuen blokea. Beraz, ez da hirugarrenen konfiantzarik behar.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Lartzanguren, Edu. «Blockchain: katea eta nodoak» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ «The great chain of being sure about things» The Economist 2015-10-31 ISSN 0013-0613. (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ (Ingelesez) Popper, Nathaniel. (2016-05-21). «A Venture Fund With Plenty of Virtual Capital, but No Capitalist» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ (Ingelesez) Fortney, Luke. «Blockchain Explained» Investopedia (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ (Ingelesez) «What is Blockchain Technology?» CoinDesk (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ (Ingelesez) «What is Blockchain Technology» www.ibm.com (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
- ↑ (Ingelesez) «Blockchain Is Like the Trump Presidency Because...» Psychology Today (Noiz kontsultatua: 2019-11-10).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q20514253
Multimedia: Blockchain / Q20514253
