Harper Lee: berrikuspenen arteko aldeak

''Urretxindor bat hiltzea'' 1960ko uztailean agertu zen ofizialki, eta Lee [[publizitate]] birak sortzen zizkioten zurrunbiloekin hasi zen. Zaila egin zitzaion pribatutasuna mantentzea, eta elkarrizketatzaile askok lana "aro bateko istrio nagusi" bezala karakterizatzea.<ref name=":3" /> Gainera, liburuak (1930eko hamarkadako arraza harremanen ingurukoa) produkzio prozesuan aurrera egin ahala, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>ko [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoalde]] sakonean arraza tentsioak areagotu egin ziren. [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]]<nowiki/>ko autobusaren boikota 1955-56 bitartean gertatu zen, eta [[Ipar Carolina]]<nowiki/>ko A&T Unibertsitateko ikasleek hilabeteetako eserialdiak antolatu zituzten. Liburua best seller bilakatu zenean, Freedom Riders Alabamara iritsi zen eta [[Anniston (Alabama)|Anniston]] eta [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]]<nowiki/>en jipoitu egin zituzten. Bitartean, ''Urretxindor bat hiltzea-k'' 1961eko [[Pulitzer Saria Fikzioan]] irabazi zuen, eta baita Kristauen eta Juduen Konferentzia Nazionalaren 1961eko Anaitasuna Saria. Halaber, [[Reader's Digest]] Book Club-eko hautaketa laburra eta Hileko Liburu Klubaren ordezko hautaketa bilakatu zen.<ref name=":4" />

2007ko azaroan, [[George W. BushekBush]]<nowiki/>ek presidenteak Askatasunaren Presidentziaren Domina eman zion Leeri. Estatu Batuetako sari zibilik altuena da, eta "Estatu Batuetako segurtasunari edo nazio interesei, munduko bakeari, kulturari edo bestelako ahalegin publiko edo pribatu garrantzitsuei ekarpen bereziki merezi izan dutenaegindakoei" egin duenari, ematen diote.<ref>{{erreferentzia|abizena=Martin, Virginia|urtea=2007|izenburua="Harper Lee given Presidential Medal of Freedom"|argitaletxea=The Birmingham News|hizkuntza=En}}</ref> 2010ean, [[Barack Obama]] presidenteak Leeri Artearen Domina Nazionala eman zion, Estatu Batuetako gobernuak "arteen bikaintasunari, hazkundeari, laguntzari eta eskuragarritasunari egindako ekarpen bikainengatik" emandako sari gorena.<ref>{{erreferentzia|urtea=2007|izenburua="Author Lee receives top US honour"|argitaletxea=BBC News|hizkuntza=En}}</ref> <ref>{{erreferentzia|urtea=2015|izenburua="Harper Lee"|argitaletxea=National Endowment for the Arts|hizkuntza=En}}</ref>

Egunkari [[australiar]] bati 2011n emandako elkarrizketan, Thomas Lane Butts apaizak zioen Lee ezinduen egoitza baten bizi zela, gurpil-aulkiari lotua, partzialki itsua, gorra, eta memoria galerarekingalerekin. Buttsek partekatu egin zuen Leek esanerantzun dakoaziona, zergatik ez zuela berriro idatzi galdetzerakoan: "Bi arrazoi: bata, ez nuke ''Urretxindor bat hiltzea''rekin izandako presioa eta publizitatea berriro jasojasan nahi, edozein diru kopururen trukea egonda ere. Bigarrenik, esatea nahi nuena esan nuen, eta ez dut berriro esango ".<ref>{{erreferentzia|abizena=Toohey, Paul|urtea=2011|izenburua="Miss Nelle in Monroeville"|argitaletxea=The Daily Telegraph. Sydney, NSW, Australia|hizkuntza=En}}</ref>

Tonja Carter Leeren azken abokatuaren arabera, Leerenere aktiboak baloratzeko bere kutxa berraztertu zuen 2014an eta ''Zoaz, zaintzaile bat jarri'' (''Go Set a Watchman'')-ren eskuizkribua aurkitu zuen. Leerekin harremanetan jarri zen eta eskuizkribua irakurri ondoren, agenteari eman zion.<ref>{{erreferentzia|abizena=Carter, Tonja B|urtea=2015|izenburua="How I Found the Harper Lee Manuscript"|argitaletxea=The Wall Street Journal|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Flood, Alison|urtea=2015|izenburua="Harper Lee may have written a third novel, lawyer suggests"|argitaletxea=The Guardian|hizkuntza=En}}</ref>

2015eko otsailean [[HarperCollins|Harper CollinsekCollins]] Goeditorialak Set''Zoaz, azaintzaile Watchmanbat jarri'' argitaratuko zuela iragarri zuen, ''Urretxindor bat hiltzea'' eleberriko pertsonaia asko errepikatuzerrepikatu arren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Alter, Alexandra|urtea=2015|izenburua="Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Is to Publish a Second Novel"|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=En}}</ref> HarperCollinsen prentsa ohar baten arabera, hasiera batean ''ZintzaileaZaintzailea''ren eskuizkribua galduta zegoela uste zen, eta ''Urretxindorra'' trilogia baten lehen liburua izan nahi zuela: "''Urretxindorra'' lehenengo, ''Zaintzailea'' azkena eta bien arteko lotura eleberri laburrago bat argitaratzeaz hitz egin zuten."<ref>{{erreferentzia|abizena=Alison Flood|urtea=2015|izenburua="Harper Lee's 'lost' novel was intended to complete a trilogy, says agent"|argitaletxea=The Guardian|hizkuntza=En}}</ref>

Nobelaren argitalpena 2015eko uztailean bere abokatuak iragarri zuen, eta kezkak piztu zituen hasieratik.<ref name=":1" /> Zergatik Leek, 55 urtetan zehar beste libururik ez zuela idatziko argudiatuz, bat-batean berriro argitaratzea erabaki zuen?<ref>{{erreferentzia|abizena=Collins, Keith; Sonnad, Nikhil|urtea=2015|izenburua="See where 'Go Set A Watchman' overlaps with 'To Kill A Mockingbird' word for word"|argitaletxea=Quartz|hizkuntza=En}}</ref> Alabamako estatuak ikerketa bat abiarazi zuen ea Lee nahikoa gai zen ''Zaintzailea''ren argitalpena onartzeko. Leeren abokatuak zioenez, Lee "oso pozik" zegoen argitalpenarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Tucker, Neely|urtea=2015|izenburua="To shill a mockingbird: How a manuscript's discovery became Harper Lee's 'new' novel"|argitaletxea=The Washington Post|hizkuntza=En}}</ref>

Baina azalpen hori, ordea, Leeren lagun askok gezurtatu zuten.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mills, Marja|urtea=2015|izenburua="The Harper Lee I Knew"|argitaletxea=The Washington Post|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Maloney, Jennifer|urtea=2015|izenburua="What Would Gregory Peck Think Of 'Go Set A Watchman'? His Son Weights In"|argitaletxea=The Wall Street Journal|hizkuntza=En}}</ref> Adibidez Marja Mills bere biografiaren egileak, ''Urretxindorraren aldameneko atekoa: bizitza Harper Leerekin'', lagun eta bizilagun ohiak, oso bestelako irudi bat margotu zuen.<ref name=":5">{{erreferentzia|abizena=Mills, Marja|urtea=2015|izenburua="The Mockingbird Next Door"|argitaletxea=The Washington Post|hizkuntza=En}}</ref> Leeren Alice arrebak, "Leeren helduaroko bizitza gehienean bere zaintzailea, aholkularia, eta babeslebabeslea" izan zenak, honela esan zion: "Nelle Harper gizajoak ezin du ikusi, ezin du entzun, eta bere aurrean jartzen zaion edozer sinatuko du, konfiantza duen edonork eskatzen badio." Mills-ek ohartarazi zuen Alice hil eta bi hilabete eta erdira iragarri zutela argitalpena, eta Leeren gutun guztiak bere abokatuaren eskuetatik igaro zirela.<ref name=":5" />

Lee bere loaldian hil zen 2016ko otsailean, 89 urte zituela.<ref>{{erreferentzia|urtea=2015|izenburua="Harper Lee, 'To Kill a Mockingbird' author, dead at 89"|argitaletxea=CNN|hizkuntza=En}}</ref> Hil aurrteikaurretik, Monroevillen (Alabama) bizi izan zen, eta hileta bertako Lehen Eliza Metodista Batuan egin zuten.<ref>{{erreferentzia|urtea=2016|izenburua="Harper Lee: Private funeral service held in author's Alabama hometown"|argitaletxea=ABC News|hizkuntza=En}}</ref>

* Lee, Harper (1960) ''Urretxindor bat hiltzea (To Kill a Mockingbird)''. New York: J. B. Lippincott.

* Lee, Harper (1961) "''Maitasuna - beste hitz batzuekin'' (''Love -- In Other Words"''). ''Vogue'' aldizkaria.

* Lee, Harper (1961) "''Gabonak niretzat'' (''Christmas to Me"''). ''McCalls'' aldizkaria.

* Lee, Harper (1965) "''Haurrek Amerika aurkitzen dutenean'' (''When Children Discover America"''). ''McCalls'' aldizkaria.

* {{en}} [http://www.csmonitor.com/durable/1997/09/11/feat/feat.3.html "Harper Lee Still Prizes Privacy Over Publicity"] ''[[The Christian Science Monitor]]'', 1997ko irailaren 11koa1997.

* {{en}} [http://books.guardian.co.uk/news/articles/0,,1702787,00.html "Mockingbird author steps out of the shadows"] ''[The Guardian]'', 2006ko otsaialren 5ekoa2006.

* {{en}} [http://books.google.com/books?vid=ISBN080507919X&id=j8cm3hxUd7MC&pg=PP1&lpg=PP1&ots=bTyDHNa9Mf&dq=Mockingbird:+A+Portrait+of+Harper+Lee&sig=79f3Lc4jL_lbAyN9sZMjlCtY2X8#PPP1,M1 Mockingbird: A Portrait of Harper Lee] Charles J. Shields, 2006.

* {{en}} [http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=7056737&ft=1&f=2 "Harper Lee Emerges for 'Mockingbird' Award"] [[All Things Considered]], 2007ko urtarrilaren 27koa2007.