Lankide:Arianesaioazaloa/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
28. lerroa:
Hervert Hoover 1929tik 1933ra presidente izan zen; urte horietan zehar egin zen kredituaren hedapen artifizialak eragindako oparoaldian sartu zen lehendakaritzan. Depresio Handia lehertu zenean, askok diote beren politikak komunak izan zirela. Beren ekonomiaren garapen handi eta azkarrean izan zituzten krisialdi txikietan Estatu Batuetan beti izan zituztenak.
Berehala, errentaren gaineko zergaren tasak puntu batean murriztu zituen. Gastu federala handitzen hasi zen, 1930tik 1932ra %42 handituz. Horrek inbertsio pribatutik kanporatzea eragin zuen, “Crash” aren eraginez. Baina Hooverren keynesianismoa benetan balioesteko, ohartu behar dugu gastuaren jauzi izugarri hori soldaten eta kontsumoaren kolapsoaren erdian gertatu zela, bai jarduera ekonomikoaren murrizketaren ondorioz, bai 1930ek hamarkadaren hasierako prezioen deflazioaren ondorioz. Konbinazio honek, aurrekaririk gabeko defizitetara eram zuen Hoover administrazioaren mendeko bake garaian. Bere aurrekoak, Calvin Coolodgek, aurrekontu superabita izan zuen presidente izan zen urte guztietan. Aurrekontu federala ia konstante mantendu zuen, “Eroen” oparotasun eroa izan arren.▼
Hooverren legegintzaldian langabeziak gora egin izanaren benetako arrazoia ez zen defizitekiko bere gorrotoa izan, ezta urrezko patroiarekin duen kotura ere. Aurreko presidenteengandik bereizi zuena, negozio handiei soldatak ez murrizteko behin eta berriz esan izana izan zen. Hori guztia kolapso ekonomikoari erantzunez. Enpresa handien soldaten zurruntasun itzelak haiek haustea eragin zuen. ▼
Hooverrek hainbat errore izan zituen administrazioa; hasteko, Hooverrek ez zuen gertakarien larritasuna onartu eta bere ustetan, hura krisi iragankor bat zen. Bigarrenik, krisiak eragindako langabezi tasa izugarria zegoen eta ez zion arazo horri aurre egin. Nekazaritzari dagokionez, Estatuak nekazal soberakina erosi zuen, ekoizpena suspertuz. Hala ere, 1931rako, gobernua ez zen gastu horri eusteko gai, eta stockak askatu zituen, prezioak hondoratu eta milioika nekazari hondamendira eramanez, gainera, Midwesten kaltetuak izan zirenak, Dust Bowlen hondamendi ekologikoak eragin zuen lehorte handiaren ondorioz.▼
== Astearte Beltza ==
54 ⟶ 47 lerroa:
* [[Fitxategi:Backyard of Mexican family with old truck, Mexican district, San Antonio, Texas.jpg|thumb|243x243px]]Aldaketa politikoak: Krisi honek aldaketa politiko garrantzitsuak ekarri zituen, baina nazioartean, agian gertakari garrantzitsuena, zer da, krisi eta ondoez sozial handien artean, Europan, austriar gazte bat bere jendearen artean konfiantza ematen hasi zela, Alemania handi baten alde egiten zuten irtenbideak eskainiz.
Hamarkada bat baino gehiagoz Depresio handiak Estatu Batuak suntsitu zuen; erorketa inbertitzaile guztiak kaltetu zituen, bereizketarik egin gabe. Negozio gizon handietatik hasi eta aurrezkiak burtsan jarri zituzten akziodun txikietaraino, esperientzia zuten milaka inbertitatzaile profesional barne. Herritarrak korrika joan ziren aurrezkiak banketxeetatik kentzera, eta 5.000 erakunde itxi behar izan zituzten galeren aurrean, Kontsumo pribatua ere %10 baino gehiago jaitsi zen estatubatuarren artean, eta enpresa asko itxi behar izan zituzten. Historiako kapitalismoaren krisi handienaren ondorieok ez zuten soilik Estatu Batuetan izan zzuen eragina, baizik eta, nazioarteko potentzia izategatik, munduko gainerako herrialdeek finantza-krisia erreplikatu zuten. Latinoamerikak, Europak edo Japoniak Ostegun Beltz ospetsu honen ondorioak jasan zituzten. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pasado y presente de la Gran Depresión del siglo XX a la Gran Recesión del siglo XXI|argitaletxea=Fundación BBVA|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/984774955|isbn=978-84-92937-14-1|pmc=984774955|sartze-data=2021-04-29}}</ref>
▲Berehala, errentaren gaineko zergaren tasak puntu batean murriztu zituen. Gastu federala handitzen hasi zen, 1930tik 1932ra %42 handituz. Horrek inbertsio pribatutik kanporatzea eragin zuen, “Crash” aren eraginez. Baina Hooverren keynesianismoa benetan balioesteko, ohartu behar dugu gastuaren jauzi izugarri hori soldaten eta kontsumoaren kolapsoaren erdian gertatu zela, bai jarduera ekonomikoaren murrizketaren ondorioz, bai 1930ek hamarkadaren hasierako prezioen deflazioaren ondorioz. Konbinazio honek, aurrekaririk gabeko defizitetara eram zuen Hoover administrazioaren mendeko bake garaian. Bere aurrekoak, Calvin Coolodgek, aurrekontu superabita izan zuen presidente izan zen urte guztietan. Aurrekontu federala ia konstante mantendu zuen, “Eroen” oparotasun eroa izan arren.
▲Hooverren legegintzaldian langabeziak gora egin izanaren benetako arrazoia ez zen defizitekiko bere gorrotoa izan, ezta urrezko patroiarekin duen kotura ere. Aurreko presidenteengandik bereizi zuena, negozio handiei soldatak ez murrizteko behin eta berriz esan izana izan zen. Hori guztia kolapso ekonomikoari erantzunez. Enpresa handien soldaten zurruntasun itzelak haiek haustea eragin zuen.
▲Hooverrek hainbat errore izan zituen administrazioa; hasteko, Hooverrek ez zuen gertakarien larritasuna onartu eta bere ustetan, hura krisi iragankor bat zen. Bigarrenik, krisiak eragindako langabezi tasa izugarria zegoen eta ez zion arazo horri aurre egin. Nekazaritzari dagokionez, Estatuak nekazal soberakina erosi zuen, ekoizpena suspertuz. Hala ere, 1931rako, gobernua ez zen gastu horri eusteko gai, eta stockak askatu zituen, prezioak hondoratu eta milioika nekazari hondamendira eramanez, gainera, Midwesten kaltetuak izan zirenak, Dust Bowlen hondamendi ekologikoak eragin zuen lehorte handiaren ondorioz.
Gaur, 92 (2021)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jueves Negro: 90 años de la mayor crisis del capitalismo|hizkuntza=es|data=2019-10-24|url=https://www.elplural.com/economia/jueves-negro-90-anos-de-la-mayor-crisis-del-capitalismo_226487102|aldizkaria=El Plural|sartze-data=2021-04-29}}</ref> urte geroago, inbertsiogileek oraindik gogoan dituzte amiltze hori eta horren ondorio kaltegarriak, bai Estatu Batuentzat, bai mundu osoarentzat. Gaur egun, nazioarteko burtsetan ez dago espekulaziorik, 29ko Crackaren eragile nagusia, baizik eta inbertitzaile-profila ez da hain arriskutsua, datu ekonomiko errealetan eta analisten aurreikuspenetan oinarrituta.
| |||