|
'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[1919]]- [[Habana]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen.
{{Biografia infotaula automatikoa
}}
}}'''Francisco Buarque de Hollanda''' ([[Rio de Janeiro]], 1944ko ekainak 19), '''Chico Buarque''' bezala ezagunagoa, [[Brasil|brasildar]] musikari, aktore eta idazlea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Vida {{!}} Um olhar sobre a obra de Chico Buarque|hizkuntza=pt-BR|url=http://biblioteca.ufla.br/slbu9/?page_id=29|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
== BizitzaBiografia ==
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]]. 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako kofradiak laguntza eskaini zion Moréri, bere herenaitona erregea izana zelako. Haiengandik ikasi zuen hainbat tresna jotzen (orisha jainkoei deitzeko ospakizunetan erabiltzen zirenak).<ref name=":1" />
Bere aita Sérgio Buarque de Hollanda historialaria zen. Eta ama Maria Amélia Cesário Alvim pianista. Aitaren lana zela eta [[São Paulo]] eta [[Italia]]<nowiki/>n igaro zuen haurtzaroa.
Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. ''Central Vertientes'' azukre-fabrikarako lan egiten zuen bitartean, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" />
1963an arkitektura eta urbanismo ikasketak hasi zituen São Pauloko unibertsitatean, eta ikasle mugimenduan parte hartzen hasi zen.
1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, eta 1940an geratu zen behin betiko hiri hartan.<ref name=":0" /> Lau urte igaro zituen gitarra batekin kafe, taberna, hotel, jatetxe eta putetxeetan abesten.<ref name=":1" />
Urte hartan bertan ''Balanço do Orfeu'' ikuskizunean parte hartu zuen ''Tem mais Samba'' abestia konposatuz. Buarquek berak onartu du hori izan zela bere musika ibilbidearen hasiera.<ref name=":0" />
Lázaro Corderoren zapikotearekin lanean hasi zen, eta beranduago ''Trío Matamoros'' hirukotearekin abesten hasi zen. Hirukote honekin lehen grabazioak egin zituen 78 bira minutuko diskoetan eta 1945ean lehen bidaia egin zuen [[Mexiko|Mexikora]]. Han geratzea erabaki zuen bakarka abesten hasteko, eta orduan hasi zen Benny izena erabiltzen,<ref name=":1" /> asko miresten zuen [[Benny Goodman]]<nowiki/>en omenez<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Mauricio|abizena=Vicent|izenburua=Benny Moré, el bárbaro del son|hizkuntza=es|data=2019-08-18|url=https://elpais.com/cultura/2019/08/17/actualidad/1566066348_315643.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2021-03-13}}</ref>. 1946an Juana Bocanegra Durán erizainarakin ezkondu zen.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
1965ean [[Caetano Veloso]] eta [[Gilberto Gil]] ezagutu zituen. Eta 1966ean kaleratu zuen bere lehen diskoa.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Chico Buarque|url=http://www.chicobuarque.com.br/construcao/index.html|aldizkaria=www.chicobuarque.com.br|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
[[Fitxategi:Benny Morè in Cienfuegos, Cuba.jpg|thumb|Benny Moréren estatua, [[Cienfuegos]] hirian]]
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta 60 diskotik gora grabatu zituen harekin.<ref name=":1" /> Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.<ref name=":2" />
1950ean Kubara itzuli zen, bere jaioterri Lajasera. 1952an [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen, eta hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.<ref name=":1" /> Garai honetan, Morék hainbat musika genero nahasten zituen: Kubako troba tradizionala, son montunoa, guatekea, serenata, deskarga, kluba, kabareta...<ref name=":2" />
1966an Marieta Severo aktorearekin ezkondu zen, eta harekin eduki zituen hiru alaba.
[[Fitxategi:Chico Buarque cantando na TV Rio.tif|thumb|Chico Buarque telebistan, 1967an]]
Diktadura militarrak Buarqueren lana baldintzatu zuen eta bere ''Roda Viva'' espektakulua zentsuratu egin zuen.
Morék ez zuen musikarik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak [[Pentagrama (musika)|pentagrametan]] ipintzeko.<ref name=":2" />
1969an ''Ehun milen martxan'' parte hartu zuen, diktaduraren kontrako manifestazio batean. Eta ondoren [[Erroma|Erromara]] erbesteratu zen.
[[Zirrosi]] hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.<ref name=":2" />
1970ean Brasilera itzuli zen, eta zentsurarekin arazoak edukitzen jarraitu zuen. Adibidez, ''Apesar de Você'' abestia debekatu egin zuten eta dendetatik erretiratu (nahiz eta ordurako 100.000 kopia salduta zituen). 1973an berak eta [[Ruy Guerra|Ruy Guerrak]] idatzitako ''Calabar, o Elogio da Traição'' antzezlana ere debekatu egin zuten.<ref name=":0" />
== Diskografia aipagarria ==
1974an bere lehen nobela argitaratu zuen: ''Fazenda modelo.''<ref name=":1" /> Hamarkada batzuk beranduago Buarquek onartu zuen ez zegoela liburu horretaz harro literaturaren ikuspegitik, amorruarekin idatzitako liburua zelako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jemima|abizena=Hunt|izenburua=Interview: Chico Buarque|hizkuntza=en|data=2004-07-17|url=http://www.theguardian.com/books/2004/jul/18/fiction.features3|aldizkaria=the Guardian|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
1990ko* hamarkadatik''Pare... aurreraque argitaratullegó zituenel nobelekBárbaro'' arrakasta handia lortu zuten.(1958)<ref name=":02" />
[[Fitxategi:Plenário do Senado (28693515674).jpg|thumb|Chico Buarque eta Lula da Silva Brasilgo senatuan 2016an, Dilma Rousseff presidentearen kontrako impeachmenta bozkatu zen egunean]]
[[Fitxategi:Chico Buarque no Alvorada (29233902801).jpg|thumb|Chico Buarque eta Dilma Rousseff]]
Hauteskundeetan [[Langileen Alderdia (Brasil)|Partido dos Trabalhadores]] (PT) eta [[Lula da Silva]] babestu izan ditu, eta [[Jair Bolsonaro|Jair Bolsonaroren]] gobernuarekiko kritikoa izan da.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=PÚBLICO|abizena=Lusa|izenburua=Chico Buarque lança novo romance em Novembro no Brasil e também em Portugal|hizkuntza=pt|url=https://www.publico.pt/2019/10/11/culturaipsilon/noticia/chico-buarque-lanca-novo-romance-novembro-1889655|aldizkaria=PÚBLICO|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
== Sariak ==
Hauek dira Chico Buarquek irabazitako sari batzuk.
== Bitxikeriak ==
* 1978an ''Molière saria'' saria irabazi zuen ''Ópera do Malandro'' antzezlaneko abestiak idatzi eta konposatzearren.<ref name=":0" />
*2019an 1992,[[Omara 2004 eta 2010 urteetanPortuondo]]<nowiki/>k ''JabutiSiempre sariatu ivoz''rabazi izeneko disko bat atera zuen bereBenny nobelengatik.Moréren abestiak interpretatuz.<ref name=":02" />
*2019an [[Camões saria|''Camões'' ''saria'']] saria eman zioten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Lucas|izenburua=Chico Buarque, um Prémio Camões com mensagem artística e política|hizkuntza=pt|url=https://www.publico.pt/2019/05/21/culturaipsilon/noticia/chico-buarque-premio-camoes-2019-1873609|aldizkaria=PÚBLICO|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
== DiskografiaErreferentziak ==
Hauek dira Chico Buarquek kaleratu dituen estudioko disko batzuk:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Discografia {{!}} Um olhar sobre a obra de Chico Buarque|hizkuntza=pt-BR|url=http://biblioteca.ufla.br/slbu9/?page_id=63|sartze-data=2021-02-27}}</ref>
* 1966 Chico Buarque de Hollanda
* 1966 Morte e Vida Severina
* 1967 Chico Buarque de Hollanda vol. 2
* 1968 Chico Buarque de Hollanda vol. 3
* 1969 Chico Buarque na Itália
* 1970 Per un Pugno di Samba
* 1970 Chico Buarque de Hollanda – Nº4
* 1971 Construção
* 1972 Quando o Carnaval Chegar
* 1973 Chico Canta
* 1974 Sinal Fechado
* 1976 Meus Caros Amigos
* 1977 Os Saltimbancos
* 1977 Gota d’Água
* 1978 Chico Buarque
* 1979 Ópera do Malandro
* 1980 Vida
* 1981 Almanaque
* 1981 Saltimbancos Trapalhões
* 1982 Chico Buarque en Español
* 1983 Para Viver um Grande Amor (trilha sonora)
* 1983 O Grande Circo Místico
* 1984 Chico Buarque
* 1985 O Corsário do Rei
* 1985 Malandro
* 1986 Ópera do Malandro
* 1987 Francisco
* 1988 Dança da Meia-Lua
* 1989 Chico Buarque
* 1993 Paratodos
* 1995 Uma Palavra
* 1998 As Cidades
* 1998 Chico Buarque de Mangueira
* 2001 Cambaio
* 2002 Chico Buarque – Duetos
* 2005 Chico No Cinema
* 2006 Carioca
* 2011 Chico
== Literatura ==
Hauek dira Chico Buarquek argitaratutako nobela batzuk:<ref name=":1" /><ref name=":2" />
http://www.colombiainforma.info/benny-more-el-barbaro-del-ritmo/
* 1974 - Fazenda modelo
*1991 - Estorvo
* 1995 - Benjamin
* 2003 - Budapeste
* 2009 - Leite derramada
*2014 - O Irmão Alemão
*2019 - Essa gente
https://jornada.com.mx/2019/08/28/espectaculos/a08n1esp
== Erreferentziak ==
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html
http://www.granma.cu/hoy-en-la-historia/2019-08-22/benny-more-hoy-como-ayer-22-08-2019-13-08-45
http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13
| 