Bhutan: berrikuspenen arteko aldeak

'''Bhutan'''<ref name="euskaltzaindia">{{erreferentzia|izenburua=38. araua: Munduko estatuen izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia, euskaltzaindia.eus|sartze-data=2011-03-30}}</ref> ({{lang-dz|འབྲུག་ཡུལ་|Druk Yul}}), izen ofiziala '''Bhutango Erresuma'''<ref name="euskaltzaindia"/> ({{lang-dz|འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་|Druk Gyal Khap}}), [[Erdialdeko Asia]]ko estatu burujabea bat da, kostalderik gabea, ekialdeko [[Himalaia]]n kokaturik dagoena. MugakideMugakideok ditu: [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] ([[Tibet]]), iparraldean, eta [[India]], hegoaldean. 38.394 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta [[2019]]an 741.700 biztanle zituen.<ref name="zenbatespen"/> [[Thimphu]] da hiriburua eta hiri nagusia da.

Herrialde txikia eta oso menditsua da. Mendirik garaienak, 7.000 metrotik gorakoak, iparraldean daude, Tibeteko mugan. Altuena [[Gangkhar Puensum]] da (7.570 metro).<ref>{{erreferentzia|izenburua=Kangkar Punsum and Kula Kangri |url=http://www.viewfinderpanoramas.org/kula.html |argitaletxea=viewfinderpanoramas.org | sartze-data=2020-1-21}}</ref> Buthan erdialdeanErdialdean Mendi Beltzak daude, [[Sankosh]] (mendebaldean) eta [[Mangde Chhu]] (ekialdean) ibaien artean.<ref>{{erreferentzia|egilea=The Editors of Encyclopaedia Britannica| izenburua=Black Mountain Range |url=https://www.britannica.com/place/Black-Mountain-Range |argitaletxea=Encyclopædia Britannica, inc., 2009-10-30, britannica.com | sartze-data=2020-1-21}}</ref> Mendi horien hegoaldean Duarsko ordokiak daude, Indiako mugan.

Ibai guztiak [[Brahmaputra]]ren adarrak dira. [[Tors]]a, [[Raidak]], [[Sankosh]] eta [[Manas (ibaia)|Manas]] dira garrantzitsuenak dira.

Bhutango politika bi familiaren arteko tirabiretara mugatzen dela esan liteke: alde batetik, Wangchuktarrak daude, 1974an koroatua izan zen [[Jigme Singye Wangchuck]] erregearen familiakoak (1974an koroatua) eta, bestetik, Dorjitarrak, haien aurkariak. Bhutango politika-arazoetako bat iheslari tibetarrek sortutakoa da, han geratu baitira bizitzen txinatarrak Tibeten indarrez sartu zirenez geroztik. Bhutango Erresumaren egonkortasuna, gaur egun, kolokan jarria dago hegoaldean bizi diren [[nepaldar]]ren arazoa dela-eta. Agintariek, jarduera antinazionaletan aritzearen salakuntzapean, zapalkuntza-kanpainak egin dituzte nepaldarren kontra, eta askok Nepalera ihes egin behar izan dute. Eraso terroristak eta giza hilketak ugaritu izanak arriskuan jarri du herrialdearen modernizatze-prozesua. Erregimenak derrigorrean bhutandartu nahi ditu gutxiengo etnikoetako kideak, hala nepaldarrak nola tibetarrak, eta: [[ngalop]]en janzkerak erabiltzera eta [[dzongkha]]z mintzatzera behartzen ditu.

Oinordekotzako monarkia konstituzionala da Bhutango Erresuma. [[Jigme Khesar Namgyel Wangchuck]] erregea da egungo estatuburua, haren aita [[Jigme Singye Wangchuck]] [[2006]]an abdikatu ondoren. Gobernuburua lehen ministroa da. Botere legegilea Parlamentuaren (''Chi Tshog'') esku dago. Ganbera bikoa da: Biltzar Nazionalak (''Tshogdu'') 47 kide ditu, sufragio unibertsalez aukeratzen direnak bost urteko agintaldirako; Kontseilu Nazionalak (''Gyelyong Tshogde'') 25 kide ditu, 20 sufragio unibertsalez aukeratuak eta 5 erregeak izendatuak.<ref name="cia">{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bt.html | izenburua= Bhutan |sartze-data=2020-1-20 |argitaletxea=The World Factbook, cia.gov}}</ref> Bhutanek adiskidetasun-hitzarmen iraunkor batiraunkorra du Indiarekin, eta India arduratzen da erresumaren defentsaz eta kanpo-harremanez.

[[Tibetar budismo]]a da erlijio ofiziala, eta bhutandarren hiru laurdenek jarraitzen dutena; monasterio asko daude, eta monjeak 6.000 inguru dira. [[Hinduista]]k %&nbsp;22 dira (nepaldar jatorrikoak, batez ere).<ref name="cia"/>

Industria arinen bat edo beste hasi da txertatzen (ehunak, porlana, pospoloak, alkoholdun edariak...), baina [[eskulangintza]] da oraindik nagusi (larrua, zurak, armak, metal preziatuak, etab.). Bhutango malkarrak eta haran estuak urtegiak egiteko aproposak dira, eta energia elektrikoa ekoizteko erabiltzen dituzte. Indiaren kudeaketei eta diru-laguntzei esker, errepide batzuk egin dira eta Bhutanek, orain, elektrizitatea, mineralak ([[ferrosilizio]]a, [[kaltzio karburo]]a, [[dolomita]]) eta porlana esportatzen ditu. Merkataritza trukeen %&nbsp;95 Indiarekin egiten ditu.<ref name="cia"/> Turismoa ere dibisa-iturri garrantzitsua izango litzateke herrialde honentzatliteke, baina agintariek mugak jartzen dizkiote.