10:35, 2 otsaila 2021ko berrikusketa aldatu Anne Gonzalez-Etxabarri (eztabaida \| ekarpenak) 49 edits Informazio gehiago txertatu dut Etiketa: Ikusizko edizioa ← Aurreko ezberdintasuna		22:00, 2 otsaila 2021ko berrikusketa aldatu desegin Koldo Biguri (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 9.651 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{banner\|Fiver.jpg}} [[Fitxategi:Abraham Lincoln head on shoulders photo portrait.jpg\|thumb\|300px\|<center>Abraham Lincoln, 1863ko erretratu batean.]] '''Abraham Lincoln''' ~~(1809ko otsailaren 12a – 1865eko apirilaren 15a)~~ {{txp\|Ameriketako Estatu Batuak\|Ameriketako Estatu Batuetako}} (AEB) hamaseigarren {{txp\|lehendakari\|lehendakaria}} izan zen, bai eta herrialde horrek XIX.~~<br~~ />mendean izandako lider onenetariko bat ere. ~~Gogor borrokatu zen {{txp\|esklabotza\|esklabotzaren}} aurka.<br />~~ Lehendakari zela, Gerra Zibila lehertu zen AEBetan ({{txp\|Sezesio Gerra}}), Iparraldeko eta Hegoaldeko Estatuen artean. Hegoaldekoek {{txp\|Esklabotza\|esklabotza}} mantendu nahi zuten, eta Iparraldekoek kendu. <br /> Bigarrenez lehendakari hautatua izan eta handik gutxira, tiro bat eman eta erail egin zuten.▼ ~~Abraham Lincoln Ameriketako Estatu Batuetako (AEB) 16. presidentea izan zen, bai eta herrialde horrek XIX. mendean izandako lider onenetariko bat ere.~~ Presidente zela, Gerra Zibila lehertu zen AEBetan ({{txp\|Sezesio Gerra}}), Iparraldeko eta Hegoaldeko Estatuen artean. Hegoaldekoek {{txp\|esklabotza}} mantendu nahi zuten, eta Iparraldekoek kendu;. ~~horregatik~~Horregatik, hegoaldeko estatuek AEBetatik banatu nahi izan zuten. Lincoln gogor borrokatu zen Batasunaren alde eta esklabotzaren aurka. ▲Bigarrenez lehendakari hautatua izan eta handik gutxira, tiro bat eman eta ~~erail~~hil egin zuten. ==Bizitza== Lincoln 1809ko otsailaren 12an jaio zen Kentucky estatuan, baina 7 urte zituenean Indiana estatura bizitzera joan zen bere familiarekin. Haren gurasoak nekazariak ziren. Abrahamen ama hil ondoren, aita berriro ezkondu zen. Guztira, Abraham urte bat baino gutxiago joan zen eskolara. 1830ean, Lincoln Illinois izeneko estatura joan zen bizitzera. Lan desberdin asko egin zituen eta {{txp\|Zuzenbide}} ikasketak egin zituen bere kabuz. 1836an abokatu bihurtu zen eta Springfield hirira aldatu zen. 1842an, ~~Lincoln~~ Mary Toddekin ezkondu zen eta lau seme izan zituzten.▼ ==Ibilbide politikoa==▼ ▲1830ean, Lincoln Illinois izeneko estatura joan zen bizitzera. Lan desberdin asko egin zituen eta Zuzenbide ikasketak egin zituen bere kabuz. 1836an abokatu bihurtu zen eta Springfield hirira aldatu zen. 1842an, Lincoln Mary Toddekin ezkondu zen eta lau seme izan zituzten. 1834an, Lincoln Illinoiseko legebiltzarrerako aukeratu zuten eta beste 3hiru aldiz ere izan zen aukeratua. 1847an Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberan sartu zen. 1849an berriz zuzenbidean jardutera itzuli zen.▼ Esklabotzarekin zeuden arazoen ondorioz politikara itzuli zen. 1856an, Alderdi Errepublikano berriaren Illinoiseko adarra antolatzen lagundu zuen. Errepublikanoek esklabotza gelditu nahi zuten eta 1858an ~~Lincolnek~~Lincoln AEBko senatari izateko lehiatu zen Stephen A. Douglas demokrataren kontra ~~lehiatu zen AEBko senatari izateko~~. Bi hautagaiek esklabotzari buruzko hainbat debatetan parte hartu zuten. Douglasek irabazi zuen hauteskundea, baina debateek ~~Lincoln~~ ospetsu egin zuten Lincoln.▼ Lincoln presidente izateko aurkeztu zen 1860an eta irabazi egin zuen. Hegoaldeko estatuak beldur ziren presidente ~~errepublikanoek~~errepublikano batek esklabotza debekatuko ~~zutela~~zuela eta Batasuna uztea erabaki zuten. 1861eko martxoan Lincoln presidente karguan sartu zenerako, Hegoaldeko zazpi estatu Batasunetik bereizi ziren. Hegoaldeko estatuek beste gobernu bat eratu zuten, Ameriketako Estatu Konfederatuak.▼ ▲Ibilbide politikoa Horren eraginez, Gerra Zibila ~~1861eko apirilean~~ hasi zen 1861eko apirilean, tropa Konfederatuek Fort Sumter erasotu zutenean, Batasunak Hego Carolinan zuen gotorleku bat. Lincolnek gerran zuen helburu nagusia Batasuna salbatzea zen. Hala ere, bazekien Estatu Batuen etorkizuna bermatzeko esklabotzaren inguruko erabaki bat hartu behar zuela. 1862an, Lincolnek askatasuna hitzeman zien urte hartan Batasunera itzuli ez ziren Estatu Konfederatuetako esklaboei. Hegoaldeko estatuak konturatu baino lehen, Lincolnek esklabo denak askatu zituen 1863ko urtarrilaren 1ean sinatutako Emantzipazio-Aldarrikapenarekin.▼ 1864an, Lincoln bigarren aldiz aukeratu zuten presidente. 1865eko apirilaren 9an, Robert E. Lee Jenerala eta bere armada konfederatua errenditu ziren Ulysses S. Grant Batasuneko Jeneralaren aurrean. Gerraren amaiera ospatzeko, Lincoln {{txp\|Washington ~~D.C.~~}} hiriko Ford antzokira joan zen apirilaren 14ko gauean. Antzezlanaren erdian, John Wilkes Booth izeneko ~~esklabuzale~~esklabozale gazte batek Lincolni buruan tiro egin zion. Lincoln hurrengo goizean hil zen. Andrew ~~Johnsonek~~Johnson presidenteordeak hartu zuen presidente kargua. ▼ ▲1834an, Lincoln Illinoiseko legebiltzarrerako aukeratu zuten eta beste 3 aldiz ere izan zen aukeratua. 1847an Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberan sartu zen. 1849an berriz zuzenbidean jardutera itzuli zen. ▲Esklabotzarekin zeuden arazoen ondorioz politikara itzuli zen. 1856an, Alderdi Errepublikano berriaren Illinoiseko adarra antolatzen lagundu zuen. Errepublikanoek esklabotza gelditu nahi zuten eta 1858an Lincolnek Stephen A. Douglas demokrataren kontra lehiatu zen AEBko senatari izateko. Bi hautagaiek esklabotzari buruzko hainbat debatetan parte hartu zuten. Douglasek irabazi zuen hauteskundea, baina debateek Lincoln ospetsu egin zuten. ▲Lincoln presidente izateko aurkeztu zen 1860an eta irabazi egin zuen. Hegoaldeko estatuak beldur ziren presidente errepublikanoek batek esklabotza debekatuko zutela eta Batasuna uztea erabaki zuten. 1861eko martxoan Lincoln presidente karguan sartu zenerako Hegoaldeko zazpi estatu Batasunetik bereizi ziren. Hegoaldeko estatuek beste gobernu bat eratu zuten, Ameriketako Estatu Konfederatuak. ▲Gerra Zibila 1861eko apirilean hasi zen, tropa Konfederatuek Fort Sumter erasotu zutenean, Batasunak Hego Carolinan zuen gotorleku bat. Lincolnek gerran zuen helburu nagusia Batasuna salbatzea zen. Hala ere, bazekien Estatu Batuen etorkizuna bermatzeko esklabotzaren inguruko erabaki bat hartu behar zuela. 1862an, Lincolnek askatasuna hitzeman zien urte hartan Batasunera itzuli ez ziren Estatu Konfederatuetako esklaboei. Hegoaldeko estatuak konturatu baino lehen, Lincolnek esklabo denak askatu zituen 1863ko urtarrilaren 1ean sinatutako Emantzipazio-Aldarrikapenarekin. ▲1864an, Lincoln bigarren aldiz aukeratu zuten presidente. 1865eko apirilaren 9an, Robert E. Lee Jenerala eta bere armada konfederatua errenditu ziren Ulysses S. Grant Batasuneko Jeneralaren aurrean. Gerraren amaiera ospatzeko, Lincoln Washington D.C. hiriko Ford antzokira joan zen apirilaren 14ko gauean. Antzezlanaren erdian, John Wilkes Booth izeneko esklabuzale gazte batek Lincolni buruan tiro egin zion. Lincoln hurrengo goizean hil zen. Andrew Johnsonek hartu zuen presidente kargua. [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Txikipedia:Historia]]

Txikipedia:Abraham Lincoln: berrikuspenen arteko aldeak