Baskonizazio berantiarra: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Autoritate kontrola jartzea |
|||
6. lerroa:
Hauek dira gaur egun hipotesi honen alde eta aurka dabiltzan arrazoibide nagusiak:<ref name=Gorrotxategi20141214/>
# Baskonizazio berantiarraren hipotesiak nabarmentzen du [[Goi Erdi Aroa]] baino lehenagoko [[Hego Euskal Herri]]ko [[euskara|euskal]] itxurako lekukotasunak urriak eta zalantzazkoak direla; alabaina, [[Lapurdi]]n, [[Bearno]]n edota [[Landak|Landetan]] ere urriak eta zalantzazkoak dira berdin-berdin, eta hala ere segurutzat jotzen da horietan guztietan euskaraz mintzo zirela.<ref name="gorrotxategi">{{erreferentzia |izena= Joakin |abizena= Gorrotxategi |url=https://www.researchgate.net/publication/286453444_Arabako_hiztunak_XXI_mendeko_eleaniztasunean_Los_hablantes_de_Alava_en_el_multilinguismo_del_siglo_XXI | izenburua=Arabako (eta inguruetako) hizkuntzak Antzinatean | argitaletxea= ''Arabako hizkuntzak eta hiztunak mundu eleanitzean'' jardunaldiak, Vitoria-Gazteiz, 2014ko abenduak 17 eta 18, researchgate.net | sartze-data=2021-1-12}}</ref>
# [[arkeologia|Aztarna arkeologikoei]] dagokienez, baskonizazio berantiarraren aldekoek diote [[Aldaieta]]ko (Araba) nekropoliko VI. eta VIII. mendeko aztarnek erakusten dutela garai hartan migrazio bat izan zela, [[Akitania]]tik; izan ere, [[Frankoen Erresuma]]ko ehorzketa errituen kultura ezaugarri guztiak ageri dituzte. [[DNA]] analisiek, ordea, frogatu dute gizaki haiek bertakoak zirela, ez zirela urrunetik helduak.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|data=2008-04-09|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20080409/71758/es/Investigadores-UPV-reconstruyen-historia-necropolis-Aldaieta|hizkuntza=es|izenburua=Investigadores de la UPV reconstruyen la historia de la necrópolis de Aldaieta}}</ref><ref>{{erreferentzia|aldizkaria= Am J Phys Anthropol |data= 2006ko uztaila|liburukia= 130 |alea= 3|orrialdea= 394-404 |hizkuntza=en |izenburua= Insights into the "isolation" of the Basques: mtDNA lineages from the historical site of Aldaieta (6th-7th centuries AD) |egilea=
Alzualde A, Izagirre N, Alonso S, Alonso A, Albarrán C, Azkarate A, de la Rúa C.|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16425179|PMID=16425179}}</ref><ref name="gorrotxategi"/>
# Baskoitze berantiarrak dio [[Comminges]] (gutxi gorabehera gaur egungo Frantziako [[Saint-Gaudenseko barrutia]]rekin bat zetorren Pirinioetako eskualde bat) izan zela baskoitze haren sorburua, eta handik mendebaldera jo zuela migrazioak. Alabaina, ez da ulertzen zergatik ez zen mendebaldera baizik zabalduko migrazio hipotetiko hura, zergatik ez zuten ekialdera ere jo, edo noranahi; orobat, ez da ulertzen zergatik galdu zen euskal hizkuntza jatorrizko lurralde hartan.<ref name="gorrotxategi"/>
# [[Onomastika]]ri dagokionez, hala [[baskoi]]en nola [[karistiar]]ren lurretan badira baskoi-akitaniar deituren lekukotasunak; baita leku urrunetan ere, hala nola [[Soria]]ko mendialdean.<ref name="gorrotxategi"/>
# [[Euskara|Euskal hizkuntzari]] dagokionez, euskara historikoak (hau da, [[Euskal Herria]]n lehen dokumentuetatik gaur arte ezagutzen dugunak)
## Euskara historikoak deklinabidea eta determinatzailea ditu; baskoi-akitaniar idazkunetan ez da halakorik ageri.
## Euskara historikoak ''-i'' datibo marka du; baskoi-akitaniar idazkunetan ''-he'' eta ''-e'' formak ageri dira («[[Herauscorritsehe]]», «[[Larrahe]]»).
## Euskara historikoan toponimoak sortzeko atzizkiak ''-aga'', ''-eta'' dira; Akitaniako idazkunetan, ''-oss''.
## Eta abar.
# Mitxelenak [[1981]]ean iradoki bezala,<ref>{{erreferentzia |izena= Luis |abizena= Michelena |url=https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/7578/6764 | izenburua=Lengua común y dialectos vascos | argitaletxea= ''Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo"'', 15 (1981), 289-313. or., ojs.ehu.eus | sartze-data=2021-1-12}}</ref> [[Erromatar Inperioa]]ren azken mendeetan eta, batez ere, inperioa ezereztu ostekoetan, euskararen nagusitasuna sendotu edo zabaldu egingo zen, bai lurraldean, bai gizartean (prestigioa, erabilpena, hiztunen kopurua gehitu, etab.). Hori azaltzeko, ordea, ez da behar migrazioaren hipotesia.<ref name="gorrotxategi"/>
== Erreferentziak ==
| |||