Wikipedia

William Shakespeare: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
38. lerroa:
1611n Shakespeare erretiraturik bizi izan zen Stratforden, baina [[John Fletcher]]-rekin batera historia kutsuko bi drama idatzi zituen,''Henrike VIII'' (Henry VIII'')'' eta ''Bi senide nobleak'' (The Two Noble Kinsmen), eta baita galdutako beste hirugarren bat, ''Cardenio'' izenekoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Ackroyd|urtea=2006|izenburua=Shakespeare: The Biography|argitaletxea=London: Vintage|orrialdea=p. 476|orrialdeak=|ISBN=978-0-7493-8655-9|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:ShakespeareMonument cropped.jpg|thumb|Shakespeareren hil monumentua, Stratfordeko Holy Trinity Churchen.]]
1616ko apirilaren 23an hil zen, [[Miguel de Cervantes]] hil zen egun berean<ref>Fernando Gil-Delgado: Introducción a Shakespeare a través del cine. Madrid: Ediciones Internacionales Universitarias, 27. orld.</ref>, emazteari «nire bigarren oherik onena» utzi ondoren (ez dago argi zer adierazi nahi zuen). Annerekin ezkonduta jarraitu zuen hil zen arte, eta Susannah eta Judith bi alabek bizirik iraun zuten. Lehena John Hall doktorearekin ezkondu zen.<ref name=":4" /> Hala ere, Susannah eta Judithen seme-alabek ez zuten ondorengorik izan, eta beraz, gaur egun ez dago idazlearen [[oinordeko]]<nowiki/>rik. Dena den, baziren esamesak Shakespeare William Davenant poeta eta antzerkigilearen benetako aita izan zela.<ref name=":6" />
 
Shakespeareren heriotza edariarekin lotu izan da beti. Iruzkin hedatuenen arabera, [[mozkorraldi]] baten ondorioz izan zuen sukar handiagatik zendu zen. Dirudienez, antzerkigilea [[Ben Jonson]] eta [[Michael Drayton]] lankideekin bildu omen zen ideia literario berri batzuk ospatzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen|abizena=Greenblatt|urtea=2005|izenburua=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|argitaletxea=London: Pimlico|orrialdea=|orrialdeak=pp. 145–146.|ISBN=978-0-7126-0098-9|hizkuntza=En}}</ref> [[Alemania]]<nowiki/>ko zientzialariek egin berri dituzten ikerketak diotenez, litekeena da idazle ingelesak [[Minbizia (musika taldea)|minbizia]] izatea.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua=«Expertos alemanes aseguran que Shakespeare murió víctima de un cáncer.»|argitaletxea=Clarín|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
44. lerroa:
Hil zenerako, Shakespeareren 18 obra inguru zeuden argitaratuta, gehienak ''kuarto'' erako argitalpen piratetan, bere lanak argitaratzeaz arduratu ez zelako. 1623an, Shakespeareren lagun eta lankide izan ziren John Heminge eta Henry Condell aktoreek haren antzezlan gehienak argitaratu zituzten, ''Lehen Folioa'' (First Folio'')'' izeneko bilduman. Argitalpen piratetan baino testu hobeak izateaz gain, ordura arte argitaratu gabeko beste 18 antzezlan ere ageri dira.
 
Shakespeareren gorpua Stratfordeko Hirutasun Santuaren elizako (Holy Trinity Church) [[presbiterio]]<nowiki/>an lurperatu zuten.<ref name=":4" /> Presbiterioan lurperatua izatearen ohorea, elizako aldare nagusitik gertu, ez zen antzerkigile bezala zuen ospeagatik izan, baizik eta elizako hamarren bat 440 liberatan erosteagatik (kopuru handi samarra garai hartan). Shakespeareren hilobi-monumentuak, bere familiak hilobitik gertu dagoen horman eraikia, idazteko jarreran erakusten du, eta urtero bere jaiotzaren oroimenean, eskuan hegazti [[luma]] berri bat jartzen zaio. <ref name=":7">{{erreferentzia|izena=Stanley, Gary, John, William|abizena=Wells, Taylor, Jowett, Montgomery|urtea=2005|izenburua=The Oxford Shakespeare: The Complete Works (2nd ed.)|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 371247|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-926717-0|hizkuntza=En}}</ref>
 
Garai hartan ohitura zen, hilobi berrietarako lekua behar zenean, antzinako hilobiak hustu eta edukiak gertuko [[hezurtegi]] batera eramatea. Entziklopedia Britainiarraren arabera, bere gorpuzkiak hobitik aterako zituzten beldurrez, Shakespearek honako [[epitafio]] hau osatuko zuen bere hilarriarentzat:<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2008|izenburua="Bard's 'cursed' tomb is revamped"|argitaletxea=BBC News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
95. lerroa:
 
=== Aurrekariak: antzerki isabeldarra ===
[[Fitxategi:Restoration Theatre Drolls Characters 1662.jpg|thumb|The Wits antzokiaren aurrealdea (1662), antzezlaneko pertsonaia barregarriak erakusten dituena.  ]]
Shakespeare antzerkigintzan hasi zenean, trantsizio garai bateko aldaketak jasaten ari zen. Jatorrian, [[Ingalaterra]]<nowiki/>ko antzerkia ikuskizun herrikoia zen, garaisasoi hartan hedatutako beste dibertsio batzuekin lotua, ''bear baiting''-arekin adibidez ([[hartz]] kateatu baten borroka txakur amorratuen aurka).<ref>{{erreferentzia|izena=Stanley, Gary, John, William|abizena=Wells, Taylor, Jowett, Montgomery|urtea=2005|izenburua=The Oxford Shakespeare: The Complete Works|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-926717-0|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Procession of Characters from Shakespeare's Plays - Google Art Project.jpg|erdian|thumb|600x600px|Shakespeareren antzezlanetako pertsonaien prozesioa. Artista ezezagun baten margoa.]]
Bere sustraiak [[Erdi Aro Berantiarra|Erdi Aro berantiar]]<nowiki/>rean aurkitzen dira, tradizio dramatiko hirukoitz baten: a) "[[mirari]]<nowiki/>ak" edo "[[misterio]]<nowiki/>ak" (''mystery plays''), gai erlijiosoak dituztenak eta [[gremio]] ezberdinen jaiak goraipatzeko erabiltzen zirenak; b) moraltasunak edo "obra [[moral]]<nowiki/>ak" (''morality plays''), izaera [[Alegoria|alegoriko]]<nowiki/>ekin eta jada aktore profesionalek antzeztuak; eta c) "interludio" gortesauak, [[Noblezia|noble]]<nowiki/>ak entretenitzeko asmatutako antzezlanak.<ref>{{erreferentzia|izena=James|abizena=Shapiro|urtea=2005|izenburua=1599: A Year in the Life of William Shakespeare|argitaletxea=London: Faber and Faber|orrialdea=p. 16|orrialdeak=|ISBN=978-0-571-21480-8|hizkuntza=En}}</ref>
 
Noblerik nabarmenenek, euren izenak zeramatzaten aktore taldeak [[Babesletza (marketina)|babeste]]<nowiki/>n zituzten. Horrela sortu ziren isabeldar garaian, ''Hundsonen Gizonak'' (geroago ''Chamberlain Jaunaren Gizonak'' deitua), ''Almirantearen Gizonak'' eta ''Erreginaren Gizonak'' bezalako konpainiak. Batzuetan, antzerki konpainia horiek beren babesle aristokratikoen [[jauregi]]<nowiki/>etan antzezten zuten.<ref name=":8">{{erreferentzia|izena=Salvador|abizena=Oliva|urtea=2001|izenburua=Introducción a Shakespeare|argitaletxea=Barcelona, Península|orrialdea=p. 31|orrialdeak=|ISBN=84-8307-363-3|hizkuntza=Es}}</ref> ''Erregearen Gizonak'' taldeak adibidez, [[Jakue I.a Ingalaterrakoa|Jacobo I]].a erregeak konpainia babestu ondoren, gortean hilean behin antzezten zuen. [[Mezenasgo|Mezenas]] baten babesa izatea funtsezkoa zen antzezlanak etorkizunean arrakasta izango zuela ziurtatzeko.
 
Sasoi hartako hasiera baten, antzezlanak [[ostatu]]<nowiki/>en barruko patioetan ematen ziren. Shakespeareren garaian ere leku horietako batzuk antzerki-emanaldiak hartzen jarraitzen zuten. Hala ere, ez ziren oso egokiak emanaldietarako, batzuetan ostatuen ohiko jarduera zaratatsuek zaildu egiten baitzituzten aktoreen saiakerak. Gainera agintarien oposizioa zuten, han sortzen ziren desorden eta liskarrengatik kezkatuta, eta baita lantzean behin gertatzen ziren "inkontinentzia praktika gaiztoengatik". Antzezlekuok [[higiene]]<nowiki/>aren faktorearen aurka ere bazeuden: [[Izurri|izurrite]]<nowiki/>ak nahiko ohikoak ziren, eta bilera jendetsuak ez ziren komenigarriak osasuna sustatzeko.<ref name=":9">{{erreferentzia|izena=R.A|abizena=Foakes|urtea=1990|izenburua="Playhouses and players". The Cambridge Companion to English Renaissance Drama.|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 33|orrialdeak=|ISBN=978-0-521-38662-3|hizkuntza=En}}</ref>
 
Arrazoi horiengatik pixkanaka antzerki-jarduera arautzen zuen legeria sortu zen, gero eta zailagoa bilakatuz ostatuetan antzezpenak egiteko baimenak lortzea. Horrek eraman zuen [[antzoki]] finkoak eraikitzera hirien kanpoaldetan. Osasuntsuagoak ziren, eta aktoreen jarduera sendotu eta profesionalizatu egin zuten. Lehen antzokia, soilik ''Antzokia'' (The Theatre) deitua, 1576an eraiki zen. Geroago beste batzuk jaso ziren: ''Ohiala, Larrosa, Zisnea eta Globoa'' (The Curtain, The Rose, The Swan eta The Globe). Azken hau, 1599an eraiki zen, eta gainontzekoak bezala [[Londres]]<nowiki/>etik kanpo kokatuta zegoen, Udalarekin arazoak saihesteko. Guztien artean ospetsuena egin zen, eta William Shakespeare partaide zeneko konpainiaren gustukoena ere bazen.<ref>{{erreferentzia|izena=A.M|abizena=Nagler|urtea=1958|izenburua=Shakespeare's Stage|argitaletxea=New Haven, CT: Yale University Press|orrialdea=p. 7|orrialdeak=|ISBN=978-0-300-02689-4|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:The Swan cropped.png|thumb|1596ko The Swan antzokia, teilatu isabeldar zirkular tipikoko plataformarekin, eszenatokian burutzen ari den emanaldiaren zirriborroan.]]
Antzoki berri hauek guztiak ostatuetako patioen ereduari jarraituz egin ziren. Bakar bat ere ez da kontserbatzen jatorrizko egoeran, baina bere forma nolabaiteko hurbilketarekin ezagutzeko aukera dago, garaiko [[Erreferentzia (argipena)|erreferentzia]] batzuei esker. Itxura [[Hexagono|hexagonal]] edo [[Oktogono|oktogonal]]<nowiki/>eko esparruak ziren (salbuespenak bazeuden), erdi estalita zegoen eszenatoki batekin, aire zabaleko hareatza baten erdialderantz apur bat sartzen zena. Guztia bizpahiru solairuko [[Galeria (argipena)|galeria]]<nowiki/>z inguratuta zegoen. Antzeztokiak bi maila zituen, bata harearekiko metro bat pasatxokoa, teilatuarekin eta zutabeen bidez lotuta, eta bestea pixka bat altuagoa, [[tramoia]] maneiatzeko eta eszenaratzeko behar zen aparatua ezkutatzen zuen teilatu batekin. Bandera bat eraman zezakeen, edo dorre baten itxura hartu. Antzoki hauek nahiko edukiera errespetagarria zuten. ''Globoak'' adibidez, 2.000 ikusle inguru har zitzakeela kalkulatu da.<ref name=":8" />
 
[[Eszenografia]] [[Bakun (argipena)|bakun]]<nowiki/>a izanik, ardura nagusia interpretearen esku geratzen zen, eta ondorioz bere teknikaz gain-interpretatzera jotzen zuen hizkeran, keinuetan eta janzkera deigarrian. Emakumeek agertokira igotzea debekatuta zutenez, beren paperak haur edo nerabeei ematen zitzaizkien, eta hori [[Anbiguotasun lexiko|anbiguotasun]] [[Erotismo|erotiko]]<nowiki/>aren jolas komikoari eskaintzen zitzaion. Hitza oso garrantzitsua zenez, patioan aurreratzen zen eszenatoki zatia [[Monologo|bakarrizketa]] ugarietarako erabiltzen zen. Margotutako atzealderik ez zegoen, eta aktoreak publikoaren irudimena erabiltzen zuen. Ikuslegoa [[nabar]]<nowiki/>ra eta heterogeneoa zen eta ondorioz, aipamen zakarrekin, txiste zuhur eta [[xelebre]]<nowiki/>ekin, maitasun [[adeitasun]] dotoreenak eta pedantekeriarik bihurrienak nahasten ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Ackroyd|urtea=2006|izenburua=Shakespeare: The Biography|argitaletxea=London: Vintage|orrialdea=p. 454|orrialdeak=|ISBN=978-0-7493-8655-9|hizkuntza=En}}</ref>
 
Entzuleek antzerkira prezio aldakor bat ordainduz sartzen ziren, eskainitako postuaren erosotasunaren arabera. Sarrera merkeenak zutik egotea eskatzen zuten, eguraldiaren gorabeheretara egokituz. Hain merkeak ez zirenak nobleziari eta jende aberatsari egiten zizkien mesede, estalpean eta eguzkitik babestuta esertzeko aukera zutelako.<ref name=":9" />
 
Autore dramatikoaren lanbidea ez zegoen ondo ordaindua, eta obren gaineko eskubide guztiak antzezten zituzten enpresen esku geratzen ziren. Horregatik obrek, askotan, bateratze eta moldaketa ugari jasaten zituzten hainbat lumen aldetik, ez beti prestuak eta [[Errespetu|errespetuz]]<nowiki/>koak.<ref name=":7" /> Edo sarri aktoreen apetaren menpe jasaten zituzten [[ebakidura]]<nowiki/>k. Egilearen izena bi edo hiru urte beranduago baino ez zen aipatzen (eta askotan zehaztugabetasunez). Beraz, idazleek ez zuten bere lanaz gozatzen, konpainian [[akzio]]<nowiki/>rik ez bazuten behintzat. Shakespeare eta beste antzerkigile batzuk ordea, elkarrekin lan egiten zuten, eta irabaziak banatzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izena=William, Jr|abizena=Ringler|urtea=1997|izenburua="Shakespeare and His Actors: Some Remarks on King Lear". In Lear from Study to Stage: Essays in Criticism.|argitaletxea=New Jersey: Fairleigh Dickinson University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 123–134|ISBN=978-0-8386-3690-9|hizkuntza=En}}</ref> [[Fitxategi:Procession of Characters from Shakespeare's Plays - Google Art Project.jpg|erdian|thumb|600x600px|Shakespeareren antzezlanetako pertsonaien prozesioa. Artista ezezagun baten margoa.]]Isabeldar antzerkiaren, eta bereziki Shakespeareren antzerkiaren, ezaugarririk garrantzitsuenetako bat, bere tramak biratzen dituen maila ugariak dira. [[Tragiko]]<nowiki/>a, [[komiko]]<nowiki/>a, [[Poetika|poetiko]]<nowiki/>a, lurrekoa eta naturaz gaindikoa, erreala eta [[fantastiko]]<nowiki/>a nahasten dira neurri handiagoan edo txikiagoan lan hauetan. [[Malenkonia]]<nowiki/>tsuaren eta aktiboaren arteko trantsizioak azkarrak dira, eta sarritan, eszenako duelu eta borroken bidez agertzen dira, garai hartako oso gustuko koreografia animatua izan behar zutenak.<ref>{{erreferentzia|izena=S|abizena=Schoenbaum|urtea=1987|izenburua=William Shakespeare: A Compact Documentary Life|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 210|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-505161-2|hizkuntza=En}}</ref>
 
[[Bufoi|Bufoia]] (''fool'') shakespeariar obrarako pertsonaia garrantzitsu bat da, adierazpen eta erraztasun askatasuna ematen baitio. Ezgaitasun mentala edo gabezia fisikoa aitortzen zitzaion, fuste handiagoko pertsonaien ahotan debekatuak izango ziren gai polemikoei buruz gauzak esatea edo iritzia ematea ahalbidetzen ziona. Zalantzarik gabe [[trikimailu]] hori ezin hobea zen autore ingelesarentzat, erregetzaren aurkako edozein kritika justifika bailiteke beste pertsonen orokortasuntzat hartzen ez duen pertsonaia bati esleituz, pairatzen dituen gabeziak direla eta.<ref>{{erreferentzia|izena=E.K|abizena=Chambers|urtea=1930|izenburua=William Shakespeare: A Study of Facts and Problems. 1|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press.|orrialdea=p. 341|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-811774-2. OCLC 353406|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== Shakespeareren antzerkia ===
105 ⟶ 122 lerroa:
[[Bilduma (argipena)|Bilduma]] honek bere ekoizpen dramatikoa hiru arlotan banatzen zituen, historiak, komediak y tragediak, eta 750 kopia egin ziren. Gaur egunera heren bat iritsi da, gehienetan osatu gabeko aleak. Lan honi esker, egilearen inprimatu gabeko antzezlan dramatikoen erdiak gorde ziren, Shakespeare historiara egile dramatiko bezala pasatzeaz ez baitzen arduratu. Nahiago zuen [[olerkigintza]].<ref>{{erreferentzia|izena=Alfred W|abizena=Pollard|urtea=1909|izenburua=Shakespeare Quartos and Folios: A Study in the Bibliography of Shakespeare's Plays, 1594–1685|argitaletxea=London: Methuen|orrialdea=p. 11|orrialdeak=|ISBN=OCLC 46308204|hizkuntza=En}}</ref>
 
''Lehen Folioak'' soilik 36 lan dramatiko biltzen ditu (ez da edizioan bere poema lirikorik aurkitzen), horietatik 11 tragediatan, 15 komediatan eta 10 lan historikotanhistorikoetan banatuta. Tradizionalki Shakespeareri esleitutako lan batzuk ez ditu barne hartzen, ''PericlesPerikles'' eta ''Bi senide nobleak'' komediak kasu, ezta ''Eduardo III.a'' lan historikoa ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Laurie E|abizena=Maguire|urtea=1996|izenburua=Shakespearean Suspect Texts: The 'Bad' Quartos and Their Contexts|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 28|orrialdeak=|ISBN=978-0-511-55313-4, doi:10.1017/CBO9780511553134|hizkuntza=En}}</ref> ''Perikles'' antzezlanean Shakespeareren parte-hartzea nahiko ziurra dela dirudien bitartean, ez da gauza bera gertatzen beste bi obrekin, eta beraz, [[kanon]] shakesperianoan sartutako tituluen kopurua, bertsioen arabera, 37 eta 39 artekoa da.<ref>{{erreferentzia|izena=Andrea, James|abizena=Mays, Swanson|urtea=2016|izenburua="Shakespeare Died a Nobody, and then Got Famous by Accident"|argitaletxea=New York Post|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
==== Tragediak ====
Mendebaldeko tragedia askok bezala, Shakespearek graziaren paretik erori eta hiltzen den protagonista bat deskribatu ohi du, gainontzeko protagonistekin proportzio estuarekin batera. Antzerkigileak generoaz egiten duen bira, komediaren aurkako poloa dela iradoki izan da. Gizakiak halabeharrez zoritxarrekoak direlako [[Zentzu (argipena)|zentzu]]<nowiki/>aren adibideak ematen ditu, beren akatsengatik edo, are gehiago, beren bertuteak tragikotasun  ironikoarekin erabiliz. Edo patuaren izaeraren bidez, edo gizakiak sufritzeko, erortzeko eta hiltzeko duen izaeraren bidez... Bestela esanda, amaiera halabeharrez zorigaiztokoa duen irudikapena da.<ref>{{erreferentzia|izena=Oscar G, Franklin J|abizena=Brockett, Hildy|urtea=2007|izenburua=History of Theatre|argitaletxea=Boston: Pearson Education|orrialdea=p. 109|orrialdeak=|ISBN=978-0205358786|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Thomas Betterton as Hamlet.jpg|thumb|Thomas Betterton aktorea Hamlet bezala, bere aitaren mamua aurrez aurre duela. Hamlet eta Gertrude 1709ko jantzi garaikideekin daude.]]
 
Guztira hamaika tragedia idatzi zituen, eta horien arteko batzuen taularatzeak gaurdaino ailegatu dira. Patua eta familien arteko liskarrak direla eta, elkarrengandik bereizi eta gazterik hil beharra duten maitale gazteen istorio lirikoa da Shakespeareren lehen tragedia handia: ''[[Romeo eta Julieta]]'' horren estiloa, ordea, literario eta artifizial samarra da batzuetan. ''[[Julio Zesar (antzezlana)|Julio Zesar]]'' drama berriz, [[antzinako Erroma]]ko gaiekin zerikusia duen lehena, ahalegin horretan emandako beste urrats bat da.<ref>{{erreferentzia|izena=Leslie, Alan|abizena=Dunton-Downer, Riding|urtea=2004|izenburua=Essential Shakespeare Handbook|argitaletxea=New York: Dorling Kindersley|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0789493330|hizkuntza=En}}</ref>
 
139 ⟶ 156 lerroa:
 
==== Komediak ====
[[1593]]1591-[[1595]] bitartean komedia hauek idatzi zituen: ''TheHanka-sartzeen Twokomedia, Gentlemen of Verona'' («Veronako bi zaldunak»), ''Love'sAmodioaren Labour'slan Lostgalduak'' («Amodio-nekegalduak») , eta ''TheBasapiztia Taming of the Shrewhezia'' («Piztiaren heziketa»). Bigarrena idazle gazte baten lana da: zorrotza, hizkera-aberastasun handikoa, eta garai hartako nahiz literaturari buruzko aipamen ugari dituena. Heldutasun handiagoko komediak dira ''[[A Midsummer Night's Dream]]'' («Uda -gau bateko ametsa»), ''The, Merchant of Venice'' («Veneziako Merkataria») eta merkataria''Much, Adoeta AboutZarata Nothing''asko («Ezer ez eta festa»),ezertarako. 1595-[[1599]] bitartean idatziak. Shakespeareren komedien ardatza amodioa izan ohi da beti, eta emakume heroien bizkortasuna dute ezaugarri. ''TwelfthBestalde, Night'' («Hamabigarren gaua») eta ''As eta You Like It'' («Zeuk nahi bezala»)duzunez'' dira, biak [[1600]] aldera idatziak, Shakespeareren maisu-lanak genero honetan.
 
Ondoren zerrendatzen dira Shakespeareren komedia guztiak, idatzi ziren gutxi gorabeherako dataren arabera sailkatuta:
151 ⟶ 168 lerroa:
''4- Basapiztia hezia -'' (''Taming of the Shrew'', zehaztu gabeko urtea.1594?)
 
''5- Udako [[Uda-gau bateko ametsa]]'' - (''A Midsummer Night's Dream'', 1595-1596)
 
''6- [[Veneziako merkataria]]'' - (''The Merchant of Venice'',1596-1597'')''
200 ⟶ 217 lerroa:
''10- Jon Erregea -'' (''The Life and Death of King John''; 1597an idatzia, ''Lehen Folioan'' argitaratua)
 
''11-'' ''Henrike VIII'' - (''The Famous History of the Life of King Henry the Eighth''; 1613an idatzia; ''Lehen Folioan'' argitaratua).[[Fitxategi:Shakespeare grave -Stratford-upon-Avon -3June2007.jpg|thumb|250px|ezkerrera|Shakespearen hilobia.|alt=]]
 
==== Eleberri edo fantasiazko komedia berantiarrak ====
[[1608]]an1608an ''King's Men'' konpainiak beste areto bat erosi zuen, [[Blackfriars (Londres)|Blackfriars]] delakoa, eta neguan [[kriseilu]]en argitan antzezten zuten han, Globe Antzokian estalperik gabe biltzen zirenak baino ikusle finagoen aurrean. Beaumont eta Fletcher komediagileek bazekiten ikusle haiei nahi zutena ematen, eta haien eraginpean idatziko zituen agian Shakespearek ''Pericles'' eta ''Cymbeline'' tragikomediak, genero honetako bere bi maisulanen aitzindari gisa: ''Negu-ipuina'' ''(''The Winters Tale'')'' eta ''Ekaitza (''The Tempest), hain zuzen ere.
 
==== Galdutako obrak eta apokrifoak ====
215 ⟶ 231 lerroa:
Badirudi Shakespearek ezin duela hitz egin irudirik gabe. Agian irudien erabilerak adierazten du ondoen idazle haren garapena. Hasierako irudiak arranditsuak dira, klixeak sarritan, distira poetikoaren fama hartzeko baino gehiago objektuak irudikatzeko aukeratuak.
 
Antzeko bilakaera sumatzen da [[erretorika]]n, [[sintaxi]]an, [[bertso]]etan eta [[antzerki]]an bertan ere. [[1590]] urtearen inguruan Londresko antzokiak astintzen zituzten antzezlanak gizon gazte batenak eta antzerkigintza gazte batenak ziren: obra kartsuak baina aldakorrak. Agerraldi bakar batean erretorika ederra eta zentzurik gabeko hizkera jasoa aurki daitezke, estilo dramatiko bikaina eta zoritxarreko sormen zatiak. Garai batean esaten zen lan hauek lankidetzan eginak zirela, eta gaizki zeuden zatiak Shakespeareren lankideek egindakoak zirela orobat; batzuetan hala izango zen agian.
 
Baina, artista guztiek bezala, Shakespearek ere ikasi beharra zuen, bere ahalmenak probatu beharra, eta antzerkia erabili zuen horretarako. Honela, ''Titus Andronicus'' antzezlana nahaspila odoltsua bada ere, nahaspila hori beharrezkoa izan zen gero ''Macbeth'' eta ''King Lear'' obretako izu kontrolatua lortu ahal izateko. Eta ''Henry VI''-ko alegiazko istorioek eta gehiegikeriek, berriz, ''Richard III'' antzezlan bikaineko zital makiavelikoaren une gorenera eramaten gaituzte zuzen-zuzenean.
226 ⟶ 242 lerroa:
 
==== Olerki luzeak ====
Shakespearek oso maite zuen [[olerkigintza|poesia]]; garai hartan hain gogokoa zen gai klasikoa ukituz zenbait poema narratibo egin zituen, hala nola, ''Venus and Adonis'' ([[1593]]an1593an, [[Izurri Beltza|izurria]] zela eta antzokiak itxita zeudenean) eta ''The Rape of Lucrece'' ([[1594]], «Lukreziaren bortxaketa»). Kontu handiz argitaratu ziren biak eta [[Southampton]]go kondeari, Henry Wriothesleyri, eskaini zizkion. Garai hartan bertan, Shakespeareren [[hamalaudun|soneto]] eztiak zabaltzen hasiak ziren eskuizkribu bidez haren adiskide minen artean. ''Sonnets'' haiek, egileak Londresko giro fin eta hiritarrari eginiko erantzunaren adierazpenak izango ziren agian, baina gaur egun ezinezkoa da egiazko egoerak alegiazko eta konbentzionaletatik bereiztea, edo lehen sonetoetako mutil lirain hura edo azkenetako dama beltzarana nor ziren jakitea.<ref name=":3" />
 
Epio Stolo idazleak zioenez, musek [[Plauto]]<nowiki/>ren hizkuntzan hitz egingo lukete latinez hitz egin nahi balute, eta aditu batzuek diote musek Shakespeareren esaldi ederrean hitz egingo luketela ingelesez hitz egin beharko balute. Olerki ezagunenak honako hauek dira:<ref>{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press.|orrialdea=p. 180|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref>
"https://eu.wikipedia.org/wiki/William_Shakespeare"(e)tik eskuratuta