William Shakespeare: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
6. lerroa:
[[Stratford-upon-Avon]]go merkatari aberats baten semea zen eta jaioterrian egin zituen ikasketak. [[1582]]an Anne Hathaway-rekin, bera baino zortzi urte zaharragoa zen emakumearekin, ezkondu zen eta hiru seme-alaba izan zituzten.<ref>{{erreferentzia|izena=James|abizena=Shapiro|urtea=2005|izenburua=1599: A Year in the Life of William Shakespeare|argitaletxea=London: Faber and Faber|orrialdea=|orrialdeak=pp. 17-18|ISBN=978-0-571-21480-8|hizkuntza=En}}</ref> Emaztearekiko harremanak txarrera egin zuten eta ondorengo urteetan, [[1584]]tik aurrera, [[Londres|Londreser]]a joan eta aktore eta antzerkigile bezala lan egin zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=S|abizena=Schoenbaum|urtea=1991|izenburua=Shakespeare's Lives|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 41, 66, 397–398, 402, 409|ISBN=978-0-19-818618-2|hizkuntza=En}}</ref> Lord Chamberlain-en antzerki konpainian aritu zen, eta [[1588]]an hasi zen bere ospea zabaltzen. 49 urte zituela (1613 inguruan), Stratfordera erretiratu zela dirudi, eta handik hiru urtera hil zen. Shakespeareren bizitza pribatuaren erregistro gutxik irauten dute, eta horrek bere itxura fisikoa, [[sexualitate]]<nowiki/>a, [[erlijio]] sinesmenak eta hari egotzitako lanak beste batzuek idatzi ote zituzten ala ez bezalako gaiei buruzko espekulazio handiak bultzatu ditu. <ref>{{erreferentzia|izena=Gary|abizena=Taylor|urtea=1990|izenburua=Reinventing Shakespeare: A Cultural History from the Restoration to the Present|argitaletxea=London: Hogarth Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 145, 210–223, 261–265|ISBN=978-0-7012-0888-2|hizkuntza=En}}</ref>
Shakespearek 1589 eta 1613 artean ekoiztu zituen bere lan ezagun gehienak.<ref>{{erreferentzia|izena=E.K.|abizena=Chambers|urtea=1930a|izenburua=William Shakespeare: A Study of Facts and Problems. 1|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 270–271|ISBN=978-0-19-811774-2. OCLC 353406|hizkuntza=En}}</ref> Hasierako antzezlanak [[komedia]]<nowiki/>k eta [[historia]]<nowiki/>k izan ziren batez ere, eta genero horietan ekoiztutako lan onenetakoak dira. 1608. urtera arte, batez ere [[tragedia]]<nowiki/>k idatzi zituen, horien artean ''[[Hamlet]]'' ([[1601]]), ''[[Romeo eta Julieta]]'' ([[1597]]), ''[[Otelo]]'' ([[1603]]), ''[[Lear erregea]]'' ([[1606|1603]])
Shakespeareren antzerki lan asko kalitate eta zehaztasun ezberdineko edizioetan argitaratu ziren bere bizitzan. Hala ere, 1623an,
== Bizitza ==
14. lerroa:
=== Hasierak ===
[[Warwickshire]] konderriko [[Stratford-upon-Avon]] herrian jaioa, eskularrugile eta herriko [[baile]]a zuen aita, John Shakespeare, eta burges-leinu zaharrekoa ama, Mary Arden. Ez da ezagutzen zehatz-mehatz zein egunetan jaio zen, baina [[1564]]ko [[apirilaren 26]]an bataiatu zuten Stratfordeko Hirutasun Santuaren elizan
[[Fitxategi:William Shakespeares birthplace, Stratford-upon-Avon 26l2007.jpg|thumb|ezkerrera|250px|<small>John Shakespeareren etxea, ustez Williamen jaiotetxea, [[Stratford-upon-Avon]]en.</small>]]
Jakiteko dago oraindik Shakespearek zer egin ote zuen hurrengo urteetan; beharbada herri txiki bateko maisu izan zen, eskolari buruzko gai asko baitaude Shakespeareren lanetan eta horietan, ikasleena baino gehiago,
1596ko abuztuan, hamaika urte besterik ez zituela, idazlearen seme bakarra Hamnet hil egin zen.<ref name=":4">{{erreferentzia|izena=S|abizena=Schoenbaum|urtea=1987|izenburua=William Shakespeare: A Compact Documentary Life (Revised ed.)|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 308–310|ISBN=978-0-19-505161-2|hizkuntza=En}}</ref> Stratforden lurperatu zuten. Kritikari batzuen ustez, semearen heriotzak ''Hamlet''en antzezlana inspiratu zion (1601 inguruan). Lan zaharrago baten berridazketa zen, zoritxarrez galdua dagoena.<ref>{{erreferentzia|izena=E.A.J|abizena=Honigmann|urtea=1999|izenburua=Shakespeare: The 'Lost Years' (Revised ed.)|argitaletxea=Manchester: Manchester University Press|orrialdea=p. 1|orrialdeak=|ISBN=978-0-7190-5425-9|hizkuntza=En}}</ref>
=== Londres eta antzerkitik igarotzea ===
Badirudi
Ez da behin betikotasunez ezagutzen Shakespeare idazten noiz hasi zen, baina aipamen garaikideek eta antzezpen erregistroek erakusten dute bere zenbait antzezlan Londresko eszenatokian egin zirela 1592an.<ref name=":5">{{erreferentzia|izena=E.K|abizena=Chambers|urtea=1930a|izenburua=William Shakespeare: A Study of Facts and Problems.|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 67–71|ISBN=978-0-19-811774-2. OCLC 353406|hizkuntza=En}}</ref> Ordurako, Londresen aski ezaguna zen [[Robert Greene]] antzerkigile ezagunak, bere egunkarian [[Eraso (argipena)|eraso]] egin zion, eta hori da hain zuzen Shakespearek antzerkian egindako lanaren lehen aipamena. Greenek eszena-astintzailetzat (''Shake-scenes'') salatu zuen. Biografoek iradokitzen dute bere karrera 1580ko hamarkadaren erdialdetik aurrera edozein unetan hasi zela, eraso horiek baino lehenago.<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen|abizena=Greenblatt|urtea=2005|izenburua=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|argitaletxea=London: Pimlico|orrialdea=p. 213|orrialdeak=|ISBN=978-0-7126-0098-9|hizkuntza=En}}</ref>
[[1594]]an, ''The Lord Chamberlain's Men'' konpainiako egile eta -beste kide batzuekin batera- enpresaburu zen Shakespeare. Urte batzuk geroago, noble haren babesean jardundako aktoreak ''King's Men'' ([[euskara]]z: ''Erregeren Gizonak'') bilakatu ziren, hurrengo lau hamarraldietan Ingalaterrako antzerki-konpainia garrantzitsuena izango zena. Beraz, ia-ia antzerkigile lanean hasi zenetik, garai hartako konpainia onenarekin, eta orduko aktore nagusia zen Richard Burbagerekin, loturik egon zen Shakespeare. Lan horretan aberastu egin zen.<ref>Frank Kermode: El tiempo de Shakespeare. Barcelona, Debate, 2016. </ref>▼
▲[[1594]]an, ''Chamberlain Jaunaren gizonak'' (The Lord Chamberlain's Men'')'' konpainiako egile eta -beste kide batzuekin batera- enpresaburu izan zen Shakespeare. Urte batzuk geroago, noble haren babesean jardundako aktoreak ''
1599an, konpainiako-kide talde batek, [[Tamesis|Thames]] ibaiaren hegoaldeko ertzean euren antzoki irekia eraiki zuten, “Globe” izena jarriz. Halaber, 1608an taldeak [[Blackfriars (Londres)|Blackfriars]] antzoki estaliaren ardura ere hartu zuen. Shakespeareren ondasunen erosketa eta inbertsioen erregistroek adierazten dutenez, konpainiarekin zuen elkarlanak gizon [[aberats]] bihurtu zuen,<ref name=":5" /> eta 1597an Stratfordeko bigarren etxerik handiena erosi zuen, New Place izenekoa, eta 1605ean Stratfordeko parrokiako [[Hamarren (zerga)|hamarren]]<nowiki/>en zati batean inbertitu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=G.E|abizena=Bentley|urtea=1961|izenburua=Shakespeare: A Biographical Handbook|argitaletxea=New Haven: Yale University Press|orrialdea=p. 36|orrialdeak=|ISBN=978-0-313-25042-2. OCLC 356416|hizkuntza=En}}</ref>
Shakespeareren obra batzuk 1594an hasita, ''kuarto'' formatoan argitaratu ziren. Eta 1598rako, bere izena salmenta puntu bihurtu ondoren, egunkarietako azaletan agertzen hasi zen.<ref name=":4" /><ref>{{erreferentzia|izena=David Scott|abizena=Kastan|urtea=1999|izenburua=Shakespeare After Theory|argitaletxea=London: Routledge|orrialdea=p. 37|orrialdeak=|ISBN=978-0-415-90112-3|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Roslyn|abizena=Knutson|urtea=2001|izenburua=Playing Companies and Commerce in Shakespeare's Time|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 17|orrialdeak=|ISBN=doi:10.1017/CBO9780511486043. ISBN 978-0-511-48604-3|hizkuntza=En}}</ref> Shakespearek antzezten jarraitu zuen, bere eta beste zenbaiten antzezlanetan, idazle bezala arrakasta lortuz. [[Ben Jonson]] idazleak ''Lanak-''eko 1616. edizioan ''Gizon bakoitza bere aldartean'' (1598) antzezlanean bere izena aipatzen du, eta baita ''Sejanusen erorketan'' ere (1603).<ref>{{erreferentzia|izena=Joseph Quincy|abizena=Adams|urtea=1923|izenburua=A Life of William Shakespeare|argitaletxea=Boston: Houghton Mifflin|orrialdea=p. 275|orrialdeak=|ISBN=OCLC 1935264|hizkuntza=En}}</ref> 1623ko ''Lehen Folio''an (First Folio), Shakespeare antzezlan guztietako antzezle nagusietako bat bezala agertzen da.<ref name=":4" /> Bestalde 1610ean, [[Hereford]]<nowiki/>eko John Daviesek honakoa idatzi zuen, "Will handiak" sarri errege-rolak antzezten zituela.<ref>{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Ackroyd|urtea=2006|izenburua=Shakespeare: The Biography|argitaletxea=London: Vintage|orrialdea=p. 357|orrialdeak=|ISBN=978-0-7493-8655-9|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Roland Mushat|abizena=Frye|urtea=2005|izenburua=The Art of the Dramatist|argitaletxea=London; New York: Routledge|orrialdea=p. 22|orrialdeak=|ISBN=978-0-415-35289-5|hizkuntza=En}}</ref>
Bere ibilbidean zehar, Shakespearek denbora [[Stratford-upon-Avon|Stratford]] eta [[Londres]]<nowiki/>en artean banatu zuen. 1596an Stratforden New Place etxea erosi aurreko urtean, Thames ibaiaren iparraldeko Saint Helen auzoan bizi izan zen. 1599an ibaia zeharkatu egin zuen hegoaldera joateko, bere konpainiak bertan Globe Antzokia eraiki zuelako.<ref>{{erreferentzia|izena=John W|abizena=Hales|urtea=1904|izenburua="London Residences of Shakespeare"|argitaletxea=The Athenaeum. No. 3987. London: John C. Francis|orrialdea=|orrialdeak=pp. 401–402|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, 1604an ibaiaren iparraldera aldatu zen berriro, [[San Paulo katedrala (Londres)|San Paulo katedrala]]<nowiki/>ren ondoko etxe ederren auzora. <ref name=":6">{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 395–396|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref>
=== Azken urteak ===
[[1611]]n Shakespeare erretiraturik bizi izan zen Stratforden, baina [[John Fletcher]]-rekin batera historia kutsuko bi drama idatzi zituen,''Henrike VIII'' (Henry VIII'')'' eta ''
[[1616]]ko apirilaren 23an hil zen, [[Miguel de Cervantes]] hil zen egun berean<ref>Fernando Gil-Delgado: Introducción a Shakespeare a través del cine. Madrid: Ediciones Internacionales Universitarias, 27. orld.</ref>, emazteari «nire bigarren oherik onena» utzi ondoren (ez dago argi zer adierazi nahi zuen). Annerekin ezkonduta jarraitu zuen hil zen arte, eta Susannah eta Judith bi alabek bizirik iraun zuten. Lehena John Hall doktorearekin ezkondu zen.<ref name=":4" /> Hala ere, Susannah eta Judithen seme-alabek ez zuten ondorengorik izan, eta beraz, gaur egun ez dago idazlearen [[oinordeko]]<nowiki/>rik. Dena den, baziren esamesak Shakespeare William Davenant poeta eta antzerkigilearen benetako aita izan zela.<ref name=":6" />
Shakespeareren heriotza edariarekin lotu izan da beti. Iruzkin hedatuenen arabera, [[mozkorraldi]] baten ondorioz izan zuen sukar handiagatik zendu zen. Dirudienez, antzerkigilea [[Ben Jonson]] eta [[Michael Drayton]] lankideekin bildu omen zen ideia literario berri batzuk ospatzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen|abizena=Greenblatt|urtea=2005|izenburua=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|argitaletxea=London: Pimlico|orrialdea=|orrialdeak=pp. 145–146.|ISBN=978-0-7126-0098-9|hizkuntza=En}}</ref> [[Alemania]]<nowiki/>ko zientzialariek egin berri dituzten ikerketak diotenez, litekeena da idazle ingelesak [[Minbizia (musika taldea)|minbizia]] izatea.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua=«Expertos alemanes aseguran que Shakespeare murió víctima de un cáncer.»|argitaletxea=Clarín|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
Shakespeareren gorpua Stratfordeko Hirutasun Santuaren elizako (Holy Trinity Church) [[presbiterio]]<nowiki/>an lurperatu zuten.<ref name=":4" /> Presbiterioan lurperatua izatearen ohorea, elizako aldare nagusitik gertu, ez zen antzerkigile bezala zuen ospeagatik izan, baizik eta elizako hamarren bat 440 liberatan erosteagatik (kopuru handi samarra garai hartan). Shakespeareren hilobi-monumentuak, bere familiak hilobitik gertu dagoen horman eraikia, idazteko jarreran erakusten du, eta urtero bere jaiotzaren oroimenean, eskuan hegazti [[luma]] berri bat jartzen zaio. <ref name=":7">{{erreferentzia|izena=Stanley, Gary, John, William|abizena=Wells, Taylor, Jowett, Montgomery|urtea=2005|izenburua=The Oxford Shakespeare: The Complete Works (2nd ed.)|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 37|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-926717-0|hizkuntza=En}}</ref>
Garai hartan ohitura zen, hilobi berrietarako lekua behar zenean, antzinako hilobiak hustu eta edukiak gertuko [[hezurtegi]] batera eramatea. Entziklopedia Britainiarraren arabera, bere gorpuzkiak hobitik aterako zituzten beldurrez, Shakespearek honako [[epitafio]] hau osatuko zuen bere hilarriarentzat:<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2008|izenburua="Bard's 'cursed' tomb is revamped"|argitaletxea=BBC News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
''"Lagun ona, Jesusengatik, ez hasi''
''hemen utzitako hautsa zulatzen.''
''Bedeinkatua izan bedi harri hauek errespetatzen dituen gizona,''
''eta madarikatua nire hezurrak mugitzen dituena.''" <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Epitafioaren jatorrizko testua: Good friend, for Jesus' sake forbear,/ To dig the dust enclosed here./Blest be the man that spares these stones,/But cursed be he that moves my bones.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Elezahar]] baten arabera, Shakespeareren lan argitaragabeak bere hilobian daude. Inor ez da ausartu elezaharraren egiazkotasuna frogatzen, beharbada epitafio horren [[Madarikazio|madarikazioa]]<nowiki/>ren beldurrez.<ref name=":4" />
Ez da ezagutzen Shakespeareren [[erretratu]] guztien artean zein den idazlearen irudiarekiko leialena, horietako asko faltsuak baitira eta hil ondoren margotuak, ''Lehen Folioa''ren grabatuan oinarrituta. ''Chandos erretratua,'' Londresko National Portrait Galleryn dagoena,1600 eta 1610 artean datatutakoa dena, egokiena dela uste da. Bertan, egilea gutxi gorabehera berrogei urte zituela agertzen da, bizarrarekin eta urrezko uztai bat ezkerreko belarrian duela.<ref>{{erreferentzia|izena=Tarnya|abizena=Cooper|urtea=2006|izenburua=Searching for Shakespeare|argitaletxea=Yale University Press|orrialdea=p. 48|orrialdeak=|ISBN=978-0-300-11611-3|hizkuntza=En}}</ref>
Shakespeare mundu osoko estatua eta [[oroigarri]] askotan gogoratua izan da, besteak beste [[Southwarkeko katedrala|Southwark]] katedraleko hileta monumentuan<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2016|izenburua="Shakespeare Memorial"|argitaletxea=Southwark Cathedral|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> eta [[Westminster abadia]]<nowiki/>ko ''Olerkarien txokoan''.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2016|izenburua="Visiting the Abbey"|argitaletxea=Westminster Abbey|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
▲[[1616]]ko apirilaren 23an hil zen, [[Miguel de Cervantes]] hil zen egun berean<ref>Fernando Gil-Delgado: Introducción a Shakespeare a través del cine. Madrid: Ediciones Internacionales Universitarias, 27. orld.</ref>, emazteari «nire bigarren oherik onena» utzi ondoren (ez dago argi zer adierazi nahi zuen; ezkon oheaz ari zen, beharbada). Ordurako, Shakespeareren 18 obra inguru zeuden argitaratuta, gehienak ''in quarto'' erako argitalpen piratetan, bistan denez, bere lanak argitaratzeaz arduratu ez zelako. [[1623]]an, Shakespeareren lagun eta lankide izan ziren John Heminge eta Henry Condell aktoreek haren antzezlan gehienak argitaratu zituzten. ''First Folio'' esan ohi zaion bilduma hartan, argitalpen piratetan baino testu hobeez gain, ordu arte argitaratu gabeko beste 18 obra ere ageri dira; horrela gorde ahal izan ziren etorkizunerako, bestela betirako galduko ziren eta.
=== Shakespeareri buruzko eztabaida ===
Bitxia da mendebaldeko kanonaren egileetako bati buruz gerokotasunera iritsi den ezagutza guztia, [[Espekulazio (argipena)|espekulazio]] ezberdinenekin osatutako nortasun bat besterik ez izatea.<ref>{{erreferentzia|izena=Octavio|abizena=Aguilera|urtea=1997|izenburua=El canon occidental. Shakespeare y los otros|argitaletxea=Barcelona, Editorial Anagrama|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref> Eztabaidatu izan da, baita ere, Shakespeare ote den bere lanen benetako egilea. Batzuk [[Francis Bacon]]<nowiki/>i, [[Christopher Marlowe|Christopher Marlower]]<nowiki/>i edo zenbait egileri eman dizkiete. Irudipen horiek guztiak, egileari buruz eskura dauden datuak oso gutxi izateak baino ez ditu sortzen, eta bere obra bikainaren neurrigabekeriarekin kontrastatzen dute. Eta horrek, interpretaziorik bihurrienei ere amore ematen die.
==== Egiletzaren arazoa ====
49 ⟶ 81 lerroa:
=== Aurrekariak: antzerki isabeldarra ===
Shakespeare antzerkigintzan hasi zenean, trantsizio garai bateko aldaketak jasaten ari zen. Jatorrian, [[Ingalaterra]]<nowiki/>ko antzerkia ikuskizun herrikoia zen, garai hartan hedatutako beste dibertsio batzuekin lotua, ''bear baiting''-arekin adibidez ([[hartz]] kateatu baten borroka txakur amorratuen aurka).
[[Fitxategi:Procession of Characters from Shakespeare's Plays - Google Art Project.jpg|erdian|thumb|600x600px|Shakespeareren antzezlanetako pertsonaien prozesioa. Artista ezezagun baten margoa.]]
=== Shakespeareren antzerkia ===
====
Eskuizkribu [[Holografia|holografo]]<nowiki/>rik eta konposizio-data zehatzik ez dagoenez, oso zaila da [[kronologia]] bibliografiko shakespearianoa ezartzea.''Lehen Folioak'' (First
[[Bilduma (argipena)|Bilduma]] honek bere ekoizpen dramatikoa hiru arlotan banatzen zituen, historiak, komediak y tragediak, eta 750 kopia egin ziren. Gaur egunera heren bat iritsi da, gehienetan osatu gabeko aleak. Lan honi esker, egilearen inprimatu gabeko antzezlan dramatikoen erdiak gorde ziren, Shakespeare historiara egile dramatiko bezala pasatzeaz ez baitzen arduratu. Nahiago zuen [[olerkigintza]].<ref>{{erreferentzia|izena=Alfred W|abizena=Pollard|urtea=1909|izenburua=Shakespeare Quartos and Folios: A Study in the Bibliography of Shakespeare's Plays, 1594–1685|argitaletxea=London: Methuen|orrialdea=p. 11|orrialdeak=|ISBN=OCLC 46308204|hizkuntza=En}}</ref>
''Lehen Folioak'' soilik 36 lan dramatiko biltzen ditu (ez da edizioan bere poema lirikorik aurkitzen), horietatik 11 tragediatan, 15 komediatan eta 10 lan historikotan banatuta. Tradizionalki Shakespeareri esleitutako lan batzuk ez ditu barne hartzen, ''Pericles'' eta ''Bi senide nobleak'' komediak kasu, ezta ''Eduardo III.a'' lan historikoa ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Laurie E|abizena=Maguire|urtea=1996|izenburua=Shakespearean Suspect Texts: The 'Bad' Quartos and Their Contexts|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 28|orrialdeak=|ISBN=978-0-511-55313-4, doi:10.1017/CBO9780511553134|hizkuntza=En}}</ref> ''Perikles'' antzezlanean Shakespeareren parte-hartzea nahiko ziurra dela dirudien bitartean, ez da gauza bera gertatzen beste bi obrekin, eta beraz, kanon shakesperianoan sartutako tituluen kopurua, bertsioen arabera, 37 eta 39 artekoa da.<ref>{{erreferentzia|izena=Andrea, James|abizena=Mays, Swanson|urtea=2016|izenburua="Shakespeare Died a Nobody, and then Got Famous by Accident"|argitaletxea=New York Post|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
==== Tragediak ====
59 ⟶ 96 lerroa:
Shakespeare bere tragediarik bikainenak idazten ari zen garaian, [[Jakue I.a Ingalaterrakoa eta VI.a Eskoziakoa|Jakue I.a]] izendatu zuten Ingalaterrako errege, eta bere babespean hartu zituen ''Chamberlain's Men'' taldekoak; aurrerantzean, izena aldatu eta ''King's Men'' («Erregeren Gizonak») izango ziren. Garai honetakoak ([[1600]]-[[1605]]) dira Shakespeareren lorpen artistikorik handienak: ''[[Hamlet]]'', ''[[Othello]]'', ''[[King Lear]]'' («Lear erregea») eta ''[[Macbeth]]''; azken honen [[Eskozia]]ri buruzko gaia, erregeren arreta erakartzeko izango zen agian. Tragedia hauetan agertzen dira bai Shakespeareren protagonista sonatuenak, baita haren poesia dramatikorik goi-mailakoena ere. Hamlet eta Othello-ren artean sailkatzen zailak diren hiru komedia daude, kutsu maltzurra eta tristea dutelako ''komedia arazodunak'' edo ''komedia ilunak'' izenez elkartzen direnak: ''Troilus and Cressida'', ''Measure for Measure'' («Neurriari neurriaz») eta ''All's Well that Ends Well'' («Ondo dago ondo amaitzen dena»). ''Timon of Athens'' («Atenasko Timon») obrak, aldiz, ez du inoiz arrakasta handirik izan.
[[Fitxategi:Shakespeare´s Globe (8162111781).jpg|thumb|Globe Antzokia gaur egun, Thames ibaiaren hegoaldean, Londresen.]]
==== Komediak ====
[[1593]]-[[1595]] bitartean komedia hauek idatzi zituen: ''The Two Gentlemen of Verona'' («Veronako bi zaldunak»), ''Love's Labour's Lost'' («Amodio-nekegalduak») eta ''The Taming of the Shrew'' («Piztiaren heziketa»). Bigarrena idazle gazte baten lana da: zorrotza, hizkera-aberastasun handikoa, eta garai hartako nahiz literaturari buruzko aipamen ugari dituena. Heldutasun handiagoko komediak dira ''[[A Midsummer Night's Dream]]'' («Uda gau bateko ametsa»), ''The Merchant of Venice'' («Veneziako Merkataria») eta ''Much Ado About Nothing'' («Ezer ez eta festa»), 1595-[[1599]] bitartean idatziak. Shakespeareren komedien ardatza amodioa izan ohi da beti, eta emakume heroien bizkortasuna dute ezaugarri. ''Twelfth Night'' («Hamabigarren gaua») eta ''As You Like It'' («Zeuk nahi bezala») dira, biak [[1600]] aldera idatziak, Shakespeareren maisu-lanak genero honetan.
95 ⟶ 131 lerroa:
Shakespearek oso maite zuen [[olerkigintza|poesia]]; garai hartan hain gogokoa zen gai klasikoa ukituz zenbait poema narratibo egin zituen, hala nola, ''Venus and Adonis'' ([[1593]]an, [[Izurri Beltza|izurria]] zela eta antzokiak itxita zeudenean) eta ''The Rape of Lucrece'' ([[1594]], «Lukreziaren bortxaketa»). Kontu handiz argitaratu ziren biak eta [[Southampton]]go kondeari, Henry Wriothesleyri, eskaini zizkion. Garai hartan bertan, Shakespeareren [[hamalaudun|soneto]] eztiak zabaltzen hasiak ziren eskuizkribu bidez haren adiskide minen artean. ''Sonnets'' haiek, egileak Londresko giro fin eta hiritarrari eginiko erantzunaren adierazpenak izango ziren agian, baina gaur egun ezinezkoa da egiazko egoerak alegiazko eta konbentzionaletatik bereiztea, edo lehen sonetoetako mutil lirain hura edo azkenetako dama beltzarana nor ziren jakitea.<ref name=":3" />
Epio Stolo idazleak zioenez, musek [[Plauto]]<nowiki/>ren hizkuntzan hitz egingo lukete latinez hitz egin nahi balute, eta aditu batzuek diote musek Shakespeareren esaldi ederrean hitz egingo luketela ingelesez hitz egin beharko balute. Olerki ezagunenak honako hauek dira:<ref>{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press.|orrialdea=p. 180|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref>
== Shakespeare denboran zehar ==▼
* ''Venus eta Adonis''
* ''Lukreziaren bortxaketa''
* ''Sonetoak''
* ''Maitale baten arrangura''
[[XVII. mendea]]n, Ingalaterrako antzerkigileen artean bigarren lekuan jartzen zuten Shakespeare, [[Ben Jonson]]en ondoren, eta baziren Francis Beaumonten eta [[John Fletcher|John Fletcherr]]en atzetik hirugarren jartzen zutenak ere; baina [[XVIII. mendea]]ren hasieran lehen mailara jaso zuen kritikak, eta geroztik ez da handik jaitsi. Iruzkingile batzuek ez dute onartu nahi Shakespeareren obrak Ingalaterra barneko probintzia batean lehen mailako eskola batera joandako gizon batenak direnik, eta drama horiek aristokrataren batek edo, gutxienez, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxforden]] edo [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgen]] lizentziaturiko batek idatziak direla frogatzen saiatu izan dira. Hala, [[Christopher Marlowe]], [[Francis Bacon]], [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]]ren garaiko moja bati edota [[Jesusen Konpainia]]ri berari egotzi izan zaie obra horien egile izatea.
| |||