Gutxiegitasun hepatiko: berrikuspenen arteko aldeak

[[Gibel|Gibela]]a abdomenaren eskuineko hipokondrioan kokatzen den [[Organo (biologia)|organo]] garrantzitsu bat da. Organo horrek funtzionatzeko daukan ezintasunari gutxiegitasun hepatikoa deritzo.

Gibel gutxiegitasuna edo gutxiegitasun hepatikoa gibelarekin erlazionatuta dauden gaixotasun desberdinen ondorioz ematen da, besteak beste: [[hepatitis]] birikoa (gehienbat B hepatitisa), [[zirrosi]] hepatikoa, [[alkohol]], [[droga]] edo farmakoen kontsumoagatik emandako gibelaren patologiak... Arazo horien ondorioz, gibelaren atal batek (gutxienez) bere funtzioa era egokian betetzeari uzten dio, horrela, pertsona horrek gibel gutxiegitasuna pairatuz.

Gibelak organismoaren funtzionamendu egokirako funtsezkoak diren hainbat erreakziotan esku hartzen du, eta gutxiegitasun hepatiko baten ondorioz erreakzio horiek era desegokian ematen dira. Hona hemen gibelean ematen diren funtziorik garrantzitsuenak:

* Karbohidratoen [[Metabolismo|metabolismoametabolismo]]a: [[Glukoneogenesi|glukoneogenesiaglukoneogenesi]]a, [[glukogenogenesia]] eta [[glukogenolisia]] gauzatzen ditu, besteak beste.

* Proteinen metabolismoa: garraiorako [[proteina]] desberdinen sintesia gauzatzen du, hala nola: albumina, HDLa, LDLa, VDLDa, [[transferrina]]...

* Lipidoen metabolismoa: kolesterolaren eraketa eta triglizeridoen eraketan parte hartu.

* Behazunaren eraketa: elikagaien [[digestio]] egokirako beharrezkoa da.

* Funtzio immunologikoa.

* [[Zirkulazio-aparatu|Odolaren]] desintoxikazioa.

* [[Hematopoiesi]] prozesua: globulu gorri eta zuriak fetu aroko 12 astetan zehar gibelean eratzen dira, ondoren funtzio hori hezur muin gorriak hartzen duelarik.

Giltzurrun gutxiegitasunarekin batera azaltzen diren sintomen artean [[ikterizia]], [[aszitis]]a, [[entzefalopatia hepatiko]]a… eta osasun egoeraren narriadura orokorra daude. Gehienetan, [[Neke|nekeaneke]]a, [[Ahulaldi|ahultasuna]], gose galera eta [[Goragale|goragaleagoragale]]a bezalako klinika orokorrek lagunduta.

* [[Mukosa|Mukosen]] [[odoljario]] eta [[Hematoma|hematomakhematoma]]k izateko aukera igotzen da, gibelaren [[Koagulaziokoagulazio faktore|koagulazio faktoreak]]ak ekoizteko gutxiegitasuna, [[Plaketa|plaketen]] kopuruaren gutxitzearen, eta [[gatzapen intrabaskular barreiatua]] deitzen de kuadro klinikoaren ondorioz. Esaterako, pertsona osasuntsu batengan arina izango litzatekeen odoljario bat, bere kabuz edota mediku batek zailtasunak izango lituzke hau eteteko. Odol galerak, presio arterialaren jaitsiera ([[Hipotentsio|hipotentsioahipotentsio]]a) gauza dezake.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Insuficiencia hepática - Trastornos del hígado y de la vesícula biliar|hizkuntza=es-ES|url=https://www.msdmanuals.com/es-es/hogar/trastornos-del-h%C3%ADgado-y-de-la-ves%C3%ADcula-biliar/manifestaciones-cl%C3%ADnicas-de-las-enfermedades-hep%C3%A1ticas/insuficiencia-hep%C3%A1tica|aldizkaria=Manual MSD versión para público general|sartze-data=2019-10-30}}</ref>

Giltzurrun gutxiegitasun kronikoan, berriz, osasun egoeraren narriadura oso graduala izan daiteke odoldun [[oka]] edo [[Gorotz|gorotzetangorotz]]etan odolaren agerrera egon arte. Azken hauek, [[Hestegorri|hestegorriarenhestegorri]]aren eta [[Urdail|urdailarenurdail]]aren [[Barize|barizeenbarize]]en odoljarioengatik gertatu ohi dira.

[[Giltzurruneko gutxiegitasun|Giltzurrun gutxiegitasuna]] garatzekotan, [[gernu]] kantitate txikiagoa ekoizten eta kanporatzen da. Ondorioz, [[Odol|odoleanodol]]ean [[Substantziasubstantzia toxiko|substantzia toxikoen]]en metaketa gertatzen da.

* Oinarrizko [[Higiene|higieneahigiene]]a mantentzea ezinbesteko izango da, hala nola, eskuak modu egokian eta hainbat alditan garbitzea.

* [[Hepatitis|Hepatitis A]] eta B-ren aurkako [[Txerto|txertoaktxerto]]ak jasotzea.

Orokorrean gibel gutxiegitasunaren [[Diagnostiko|diagnostikoadiagnostiko]]a sintometan eta esplorazio medikoan oinarrituz burutzen da. Odol analisiak ere baliagarriak izango dira gibelaren funtzionamendua aztertzeko.

Esplorazio fisikoari dagokionez, odoljarioak, [[Hematoma|hematomakhematoma]]k edo [[Ekimosi|ekimosiaekimosi]]a bilatuko dira. Pazientea logura izatea eta nahasturik egotea gaixotasuna pairatzearen seinale ere izango dira. Bestalde,  [[Azal (anatomia)|larruazaleko]] eta [[Mukosa|mukosen]] kolore horixka ([[ikterizia]]) ere oso ohikoak izango dira gaixoetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Insuficiencia hepática aguda - Trastornos hepáticos y biliares|hizkuntza=es-ES|url=https://www.msdmanuals.com/es-es/professional/trastornos-hep%C3%A1ticos-y-biliares/aproximaci%C3%B3n-al-paciente-con-hepatopat%C3%ADas/insuficiencia-hep%C3%A1tica-aguda|aldizkaria=Manual MSD versión para profesionales|sartze-data=2019-10-29}}</ref>

[[Odol-analisi|Odol analisian]] hainbat parametroetan aldaketak emango dira. Alde batetik; aminotransferasa, fosfatasa alkalinoa, gammaglutaril transferasa, [[Transaminasa|transaminasaktransaminasa]]k, [[amoniako]] eta [[bilirrubina]] kontzentrazioen igoera. Bestetik; [[kolesterol]] eta [[albumina]] kontzentrazioen jaitsiera nabarmena. Odol analisietan, batez ere, protronbinaren denbora neurtuko da zeinak odolaren [[Gatzapen|gatzapenagatzapen]]a eman dadin behar den denbora adierazten duen, Gibel gutxiegitasuna pairatzekotan protronbinaren denbora luzeagoa izango da, hau da, gatzapen prozesua moteldu egingo da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Insuficiencia hepática aguda - Diagnóstico y tratamiento - Mayo Clinic|url=https://www.mayoclinic.org/es-es/diseases-conditions/acute-liver-failure/diagnosis-treatment/drc-20352868|aldizkaria=www.mayoclinic.org|sartze-data=2019-10-29}}</ref>

Muturreko kasuetan [[hipogluzemia]] emango da.

Gutxiegitasun hepatiko akutua daukaten pazienteak hospitalizatu eta monitorizatuak izan behar dira, kuadro klinikoa larria izaten delako. Kasu horietan, trasplante hepatiko bat egin behar izaten da. Hala ere, badaude salbuespenak, adibidez: hepatis A tratatzeko ez da behar hospitalizatzerik (prozesu onbera baita).

Horretaz gain, gutxiegitasun hepatiko bakoitzaren kausa antzeman ondoren, bakoitzarentzat espezifikoa den tratamendua ezarri behar izaten da:

* Farmakoen eta perretxikoen bidezko intoxikazioagatik ematen den gibel gutxiegitasuna N-azetilzisteina intrabenoso bidez tratatzen da (behar izanez gero ikatz aktiboa ere). Tratamendu hau bukatzeko urdail garbiketa ere egiten da, ondoren penizilna edota silibinina errezetatuz.

* A eta E hepatitisak ez daukate tratamendu espezifikorik, sintomen araberakoa baita.

* B hepatitisa antibirikoekin tratatzen da, batez ere: tenofovir, lamivudina, entecavir edo telbivudina.

* Hepatitis autoimmuneetan kortikoide edota immunosupresoreak erabiltzen dira.

* Haurdun dauden emakumeek HELLP sindromea pairatzen badute edo gibela gantzez beterik badaukate, esan ohi da haurdunaldiari bukaera ematea izango litzatekela gomendagarriena, amari eta fetuari kalterik ez eragiteko. Aurkako kasuan, biek pairatu ahal izango lituzkete gaixotasun edo malformazio larriak.