Kate Millett: berrikuspenen arteko aldeak

'''Kate Millett''' (jaiotzaz '''Katherine Murray Millet'''; [[Saint Paul]], [[Minnesota]], [[1934]]ko [[irailaren 14]]a [[2017|- Paris, Frantzia, 2017ko irailaren 6a)]] estatubatuar idazle, [[Feminismo|feminista]] ekintzaile, [[Zinema zuzendari|zinema-zuzendari]]<nowiki/>, [[Eskulturagintza|eskultore eta filosofoa]] izan zen. Generoari buruzko lehen doktore-tesia egin zuen, gaur eguneko mugimendu feministaren giltzarria dena: ''[[Sexual Politics]] (''1970). Besteak beste, pertsonala dena politikoa ere badela esaten zuen, eta uko egiten zion patriarkatua eta genero-rolak giza naturaren ondorio direla onartzeari; berarenbere aburuz, patriarkatuaren jatorria historikoa eta kulturala da, ez besterik, eta ez dago desberdintasun mental ez emozionalik emakumeen eta gizonen artean. Bestalde, familia patriarkatuaren instituzio nagusia dela baieztatzen zuen, eta maitasun erromantikoa, ostera, gizonek emakumeak esplotatzeko erabiltzen duten arma bat.

Katherine Murray Millett AEBetakoAEBko Mendebalde Ertaineko Minnesota estatuan jaio zen, 1934ko irailaren 14an. Ama Helen Feely Millett zuen, irakaslea eta aseguru-saltzailea; aita, berriz, James Albert Millett, ingeniaria. Kate Millettek zioenez, umetan aitaren beldur izaten zen, jo egiten baitzuenzuelako; alkoholikoa zen, eta Katherinek 14 urte zituela etxetik alde egin zuen Katherinek 14 urte zituela, familia egoera ekonomiko txarrentxarrean utzita. Millettek bi ahizpa zituen, Sally eta Mallory. Ondare katoliko irlandarra zeukaten, eta Millettek sorterriko eskola erlijiosoetan burutuegin zituen haurtzaroko ikasketak.<ref name=":1">{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=The 20th Century Go-N: Dictionary of World Biography|urtea=2014|abizena=Magill|izena=Frank N.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=outledge|ISBN=|url=https://books.google.es/books?id=I3sBAwAAQBAJ&redir_esc=y}}</ref>

Hamar bat urtez hezitzaile eta artista jardun zuen, horietatik bi Japonian, 1961-1963 bitartean. 1965ean1965. urtean Fumio Yoshimura eskultorearekin ezkondu zen, eta gero, 1970eko hamarkadan, dibortziatu egin ziren.

1968an, Columbia Unibertsitateko Ingelesa eta Literatura Konparatua programan sartu zen. Han zegoela, zenbait mugimendutan parte hartu zuen: ikasleen eskubideen aldekoa, emakumeen askapenaren aldekoa eta abortuaren erreformaren aldeko mugimenduetan parte hartu zuenaldekoa. 1969ko irailean tesia amaitu zuen, eta 1970eko martxoan doktore izendatu zuten, ohorezko aipamenarekin. Tesiaren izenburua ''Sexual Politics'' zen; aurkeztu eta hurrengo urtean liburu gisa argitaratu zen, eta giltzarria izan da bai garai hartako feminismoarentzat bai gaur eguneko mugimendu feministarentzat.<ref name=":1" />

1969an, Kate Millettek garai hartako feminismoaren bai eta gaur eguneko mugimendu feministaren giltzarri izango ziren ideiak jasotzen zituen doktore-tesia aurkeztu zuen: ''Sexual Politics''.<ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1853/034/001/2017-09-08/feminismoari_begirada_berria.htm|abizena=Larrabe Arnaiz|izena=Ainhoa|izenburua=Kate Millet: Feminismoari begirada berria|data=2017-09-08|egunkaria=Berria|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2017-09-08}}</ref>

Lan hartan, ideia nagusi bat jasotzenjaso zuen: pertsonala dena politikoa ere bada. [[June Fernandez]] euskal feministak dioen bezala, "Milletten asmoa emakumeen kontrako diskriminazioak eta erasoak politizatzea zen. Hau da, indarkeria matxista ez dela isilpean pairatu beharreko arazo pribatua, egitura sozial jakin baten ondorioa baizik".<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Fernandez|izena=June|egile-lotura=https://twitter.com/intent/follow?original_referer=http://www.argia.eus/argia-astekaria/2449/feminismo-hedonikoa&ref_src=twsrc%5Etfw&screen_name=marikazetari&tw_p=followbutton|izenburua=Feminismo hedonikoa|aldizkaria=Argia|argitaratze-lekua=|liburukia=|alea=|data=2015eko otsailaren 15a|urtea=|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/2449/feminismo-hedonikoa|sartze-data=|issn=}}</ref>

Horrekin batera, Millettek uko egiten zion patriarkatua eta genero-rolak giza naturaren ondorio direla onartzeari. BerarenBeren ustez, patriarkatuaren jatorria historikoa eta kulturala da, ez besterik, eta ez dago desberdintasun mental ez emozionalik emakumeen eta gizonen artean.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Sexual Politics|urtea=2000|abizena=Millett|izena=Kate|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=University of Illinois Press|ISBN=}}</ref> Familia patriarkatuaren instituzio nagusia dela baieztatzen zuen<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Sexual Politics|urtea=2000|abizena=Millett|izena=Kate|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=University of Illinois Press|ISBN=}}</ref>, eta horrelahonela azaltzen zuen: «Patriarkatua familia-egituren gainean eraikita dago. Familia gizartearen ispilua da; patriarkatuaren multzoaren barruan dagoen unitate patriarkal bat, alegia».<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Sexual Politics|urtea=2000|abizena=Millett|izena=Kate|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=University of Illinois Press|ISBN=}}</ref>

Esan bezala, mendebaldeko gizarte [[patriarkal]]aren kontra egin zuen, bai gizarteari berari dagokionez bai literaturari dagokionez ere. Batez ere, D.H. Lawrence, Henry Miller eta Norman Mailer eleberrigileen 'sexismoa' eta 'heterosexismoa' kritikatu zituen, eta haien ikuspegia Jean Genet autore gay-arengayaren bestelako iritziarekin konparatu zuen.<ref>{{erreferentzia|author=Jonathan D. Culler|title=On Deconstruction: Theory and Criticism After Structuralism|url=https://books.google.com/books?id=sQDWMmq7aJwC&pg=PA47|year=2007|publisher=Cornell University Press|location=Ithaca|isbn=0-8014-7405-1|pages=47–49}}</ref>

Politika sexualari buruz, berriz, horrelahonela mintzo zen: "Sexua politikaz blaitutablaitua dagoen giza kategoria da. Gaur egun hautemanezina den arren, sexu nagusitasuna da, agian, gure kulturan errotuen dagoen [[ideologia]]. Boterearen elementu oinarrizkoena islatzen duelako".<ref name=":0" />

Argitaratutako liburuarekin irabazitako diruarekin, 1970eko hamarkadaren hasieran hainbat eraikin erosi zituen Poughkeepsie-n, (New York), eta haiek berrizteari ekin zion. Proiektu hura, azkenean, Women's Art Colony Farm etxaldea bihurtu zen, hots, emakume artista eta eskultoreen komunitatea.<ref name="Love2006">{{erreferentzia|author=Barbara J. Love|title=Feminists who Changed America, 1963–1975|url=https://books.google.com/books?id=kpNarH7t9CkC&pg=PA315|year=2006|publisher=University of Illinois Press|location=Urbana|isbn=978-0-252-03189-2|page=315}}</ref>

1974an ''Flying'' liburu argitaratu zuen, autobiografia ez-akademikoa, non berarenbere alderdi artistikoa erakutsi baitzuen; izan ere, beste gauza askoren artean, Millett eskultorea eta zinemagilea ere bazen. Liburu hartan Yoshimurarekiko ezkontza-bizitzaz eta emakumeekin izandako maitasunez ere hitz egiten zuen.<ref name=":1">{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=The 20th Century Go-N: Dictionary of World Biography|urtea=2014|abizena=Magill|izena=Frank N.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=outledge|ISBN=|url=https://books.google.es/books?id=I3sBAwAAQBAJ&redir_esc=y}}</ref><ref name="In the Mind Field">{{erreferentzia | url=http://articles.latimes.com/1990-06-13/news/vw-175_1_kate-millett |title=In a Mind Field: Kate Millett attacks psychiatry in 'The Loony-Bin Trip' | author=Edward Iwata | work=LA Times | date=June 13, 1990 | accessdate=September 5, 2014}}</ref>

1979an Iranera joan zen, emakumeen eskubideen alde lan egitera. Halako batean deportatu egin zuten, eta itzuleran ''Going to Iran'' liburua idatzi zuen, herrialde hartan bizitako esperientziaren berri emanez. Islamean emakumeek bizi duten menderakuntza-egoera salatu zuen, eta horren kontra lan egin zuen; ondorioz, islamofobiaz salatutako lehen pertsona izan zen.<ref>{{erreferentzia | title=Going to Iran (Review) | author=Patricia J. Higgins|journal=Signs|volume=9|number=1 |date=Autumn 1983 |pages=154–156 |doi=10.1086/494034 |publisher=The University of Chicago Press | subscription=yes |jstor=3173673 }}</ref>

1977an ''Sita'' liburua argitaratu zuen, lesbianen arteko maitasun oinazetsu bati buruzkoa, non bakardadearekiko eta pertsona ezegokia izatearekiko beldurra azaltzen baitzuen. Hala badaHorrenbestean, ''Flying'' liburuarekin ekindako bideari jarraitu zion, hau da, armairutik ateratzekoari, oharturikohartu baitzen gai horretaz publikokijendaurrean hitz egiteak isolamenduari eta alienazioari aurre egiten laguntzen ziola.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Henry|izena=Alice|egile-lotura=|izenburua="Sita (Review)"|aldizkaria=Off Our Backs|argitaratze-lekua=|liburukia=7|alea=5|data=1977ko ekaina|urtea=|url=https://www.jstor.org/stable/25792374?seq=1#page_scan_tab_contents|sartze-data=|issn=}}</ref>

''The Loony-Bin Trip'' (1990) liburuan, ostera, Millettek nahasmendu bipolarrari buruzko hausnarketak jaso zituen. AltaIzan badaere, osasun-arazoak zirela-eta ospitale psikiatrikoan izanaegona zen, eta liburu horretanhartan erietxeetan bizi izandakobizitako esperientziak xehatu zituen.<ref name=":0" /> Horrez gainBestalde, litio bidezko terapia bertan behera uzteko erabakiaren berri ere eman zuen.

1990eko hamarkadaren amaieran eta 2000koaren hasieran, liskartuta ibili zen New York hiriko agintariekin, birmoldaketa masibo baten karietara etxetik bota nahi zutelako. Millettek eta beste batzuek errekurtsoa aurkeztu zuten epaitegian, baina galdu egin zuten. Eraikina eraitsi zuten, eta bizilaguneibizilagunak beste etxe batzuetan eman zietenostatatu ostatuzituzten.<ref>{{ erreferentzia | url=http://thevillager.com/villager_67/authormillett.html |title=Author Millett leaves Bower | work=The Villager | volume=74 | number=15 | date=August 11–17, 2004 }}</ref>

2017ko irailaren 6an hil zen, bihotz-biriketako geldialdi baten ondorioz, urtero Parisera egiten zuen bidaian bere urtebetetzea ospatzenospatzeko ariegiten zelazuen bidaian.<ref>https://www.nytimes.com/2017/09/06/obituaries/kate-millett-influential-feminist-writer-is-dead-at-82.html</ref>