Globulu gorri: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Anatomia infotaula
| Image = Redbloodcells.jpg
'''Globulu gorria''', '''hematiea''' edo '''eritrozitoa''' [[odol]]-zelula mota bat da, denetan ugariena, [[oxigeno]]a organismoko zeluletara garraiatzeaz arduratzen dena. [[Ugaztun]] gehienenak biribilak, zapalak eta nukleorik gabeak dira. [[Hegazti]], [[narrasti]], [[anfibio]] eta [[arrain]]enek, berriz, forma eliptikoa dute eta nukleodunak dira. [[Jan Swammerdam]] [[herbehereak|herbeheretarrak]] deskribatu zituen lehen aldiz, [[1658]]an.▼
| Caption = Globulu gorriak. [[Mikroskopio eskaneatzaile elektroniko]] baten bidez hartutako argazkia.
| Width = 200px}}
▲'''Globulu gorria''', '''hematiea''' edo '''eritrozitoa''' [[odol]]-zelula mota bat da, denetan ugariena, [[oxigeno]]a [[arnas aparatu]]tik organismoko
Giza-hematien diametroa 7 mikrakoa da, eta lodiera 2 mikrakoa. Kopuru normala 4-6 milioi/mm<sup>3</sup> da, baina asko aldatzen da baldintza fisiologikoen eta egoera patologikoen arabera. Gorriak dira barnean duten [[hemoglobina]]ri esker. [[Hezur-muin]] gorrian eratzen dira, eta 120 bat eguneko bizia dute.
== Egitura ==
Ugaztunen eritrozitoak oso zelula txikiak dira, biribilak, eta ahurrak alde bietan; 7-8 mikrako diametroa dute, eta 1-2 mikra lodi dira, lodiagoak ertzean erdialdean baino. Beste ornodunenak, aldiz, eliptikoak eta nukleodunak dira. Zelula elastikoak dira; tolestu edo bihurritu egiten dira [[odol hodi]] estuetatik igaro ahal izateko.<ref name="lur">{{erreferentzia | izena = | abizena = | url= https://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1601/eu_d1601080/1601080.html |izenburua = Odola | argitaletxea = Lur Entziklopedia Tematikoa, CC-BY 3.0, euskara.euskadi.eus |sartze-data=2020-6-30}}</ref> Gizakiengan odoleko milimetro kubo batean dagoen hematie kopurua desberdina da sexuaren arabera: emakumeek 4,5-5 milioi/mm<sup>3</sup> izan ohi dute, eta gizonezkoek 5-5,5 milioi/mm<sup>3</sup>.<ref name="olivares">{{erreferentzia | izena = María José| abizena = Olivares | url= http://klasikoa.eimakatalogoa.eus/objetos/Odola.pdf |izenburua = Odola, linfa-sistema eta immunitate-sistema | argitaletxea = Lanbide ekimena, klasikoa.eimakatalogoa.eus |sartze-data=2020-6-30}}</ref> Hemoglobinak ematen die kolore gorria. Proteina burdinduna da hemoglobina, hematien [[zitoplasma]]n dagoena. Arnas pigmentua da, oxigenoarekiko eta [[karbono dioxido]]arekiko afinitatea baitu.<ref name="lur"/>
== Funtzioa ==
Oxigenoa organismoaren zelula guztietara garraiatzea da hematien egitekoa. Kanpo inguruneko oxigenoa odolera igarotzen delarik, hemoglobinaren burdinarekin elkartzen da, eta oxihemoglobina eratzen du. Kolore gorri distiratsuko odola da, oxigeno askokoa (odol gorria). Oxigenoa galtzen duenean, ilunago jartzen da (odol urdina). Zelulek arnasketa aerobioan hondakin gisa sortzen duten karbono dioxidoaren zati bat ere eramaten du hemoglobinak, karboxihemoglobina eran. Beste zati bat [[bikarbonato]] eran garraiatzen da, [[odol-plasma]]ko eta globulu gorrietako urarekin erreakzionatzen baitu:<ref name="lur"/>
: {{Chem|CO|2}} + {{Chem|H|2|O}} → {{Chem|H|2|CO|3}} → {{Chem|H|-|CO|3}} + {{Chem|H|+}}
== Bizi zikloa ==
[[Eritropoiesi]]a da globulu gorriak sortzeko prozesua. Hezur jakin batzuen [[hezur-muin|muinean]] eratzen dira -[[saihets-hezur|saihetsak]], [[orno]]ak, hezur luzeak, [[burezur]]ra eta [[bularrezur]]ra- eta 120 eguneko bizia izaten dute batez beste. [[Gibel]]ean eta [[bare (organoa)|barean]] [[makrofago]]ek odoleko eritrozito zaharrak suntsitzen dituzte [[fagozitosi]] bidez; gorputzak berriro erabiltzen ditu eritrozitoak suntsitzean eratzen diren gaiak, eta berriro erabili ezin daitezkeenak — hemoglobinaren hemo taldeak— [[behazun]]a egiteko erabiltzen dira. Segundo bakoitzean gure gorputzak 2,4 milioi globulu gorri suntsitzen dituela uste da. <ref name="lur"/> [[Giltzurrun]]ek jariatzen duten [[eritropoietina]] hormonak erregulatzen du globulu gorrien ekoizpenaren eta suntsiketaren arteko oreka.<ref name="olivares"/>
== Patologia ==
16 ⟶ 27 lerroa:
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hematologia]]
| |||