Verter Recycling: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
berrantolatzen |
||
3. lerroa:
'''Verter Recycling 2002 S.L.''' [[zabor]]raren sektoreko [[Bizkaia|Bizkaiko]] enpresa bat da, [[Zaldibarko zabortegiaren hondamendia]]rengatik ezaguna.
Verter Recycling 2002 SL enpresak [[Zaldibar]]ko Kondia baserrian du egoitza eta hamar langiletik behera ditu. 2011tik, enpresako administrari solidario eta apoderatuak Arrate Bilbao Barinaga eta Elena Susaeta Barinaga dira, bere aurretik administrari bakarra zen Jose Ignacio Barinaga Egiak kargua utzi ostean.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=ARGIA|izenburua=JARRAIPENA {{!}} Joaquin Beltranek bi egun lehenago abisatu zien nagusiei zabor mendia pitzatzen ari zela|hizkuntza=eu|data=2020-02-11|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-zaldibarko-zabortegian-gertatutako-luiziak-bi-langile-desagertarazi-eta-kudeaketa-zalantzagarria-azaleratu-ditu|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-11}}</ref>
== Jabetza ==
Verter Recyclingen lurren jabea Forpin S.L. enpresa zen. Enpresa honen sozioak ziren Jose Luis Aizpiri Lejardi eta Juan Manuel Navarro Murga.<ref name=":6" />
Verter Recycling 2002 SM enpresaren akziodunak eta jabeak Barinaga familia dira. Jose Ignacio Barinaga Egia, eta haren bi iloba: Elena Susaeta Barinaga eta Arrate Bilbao Barinaga.<ref name=":2" /> Lehen akziodunak Barinaga eta Susaeta izan ziren, eta hortik aurrera, akziodun-aldaketak izan baziren ere, 2020 arte enpresaren kontrola Barinaga familiaren esku egon zen.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Mikel P.|abizena=Ansa|izenburua=Zaborraren itzala Verterren gainean|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2067/004/001/2020-03-06/zaborraren-itzala-verterren-gainean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-07}}</ref>
2011an ireki zuen;<ref>{{Erreferentzia|abizena=ARGIA|izenburua=JARRAIPENA {{!}} Zaldibarkoaz, Urkullu lehendakariak otsailaren 18an emango ditu azalpenak Legebiltzarrean|hizkuntza=eu|data=2020-02-13|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-zaldibarko-zabortegian-gertatutako-luiziak-bi-langile-desagertarazi-eta-kudeaketa-zalantzagarria-azaleratu-ditu|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-14}}</ref> bi hile lenehago, Jose Inazio Barinagak administrazio kontseilua utzia zuen -ez akzioak- eta Arrate Bilbaok hartu zuen zuzendaritza exekutiboa.<ref name=":5" />
=== Jose Ignacio Barinaga ===
2004an, Barinaga zen Verter Recyclingen jabe bakarra; zabortegia ireki arte, administrari bakarra izan zen; gero, zesatua izan zen eta bere ilobek, Elena eta Arrate, administrari solidario bihurtu ziren. Negozioa martxan hastean, akzioen %27,83a zuen, iloba bakoitzak bezala.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Barinaga, jefe del vertedero y 'conde' de Eibar|hizkuntza=es|data=2020-02-23|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/barinaga-jefe-vertedero-20200223221222-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-23}}</ref>
Jose Ignacio Barinaga Egia (Zaldibar, 1945) Kondia baserrian jaio zen (Eitzaga auzoa). Familia aberatsekoa, gaztetan Eibarko Armeria Eskolan ikasitakoa, pelotari bezala nabarmendu zen; gerora afizio hau mantendu duelarik. 20 urte zituela familiak Construcciones Barinaga enpresa sortu zuen, eta gero han sartu zen. Bertan negozioetarako sena erakutsi zuen, eta senideekin batera enpresa-sare garrantzitsua sortu zuen. Bere garaian 84 kargu izatera ailegatu zen, 34 enpresa desberdinetan. Seme bakarra izan zuen, Iñaki. 1982an Automoviles Kondia enpresa sortu zuen; gero traspasatu egin zuen. 1990ko hamarkadatik aurrera, aluminio ekoizpenean aritu zen, eta ondasun higiezinen promozio, eraikuntza eta agentzia asko eratu zituen, "adreiluaren gorakada" sasoian diru asko irabazi zuelarik; bai Euskal Herrian (zati handi bat Eibarren, Iñaki Arriola alkate zen garaian<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Petxarroman|izenburua=POLITIKA ETA ENPRESA, MAHAI BEREAN|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1958/010/001/2020-03-01/politika-eta-enpresa-mahai-berean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-01}}</ref>), baita udatiarren merkatuan ere (Burgos, Alacant). Ostalaritzan, ikusentzunen ekoizpenean eta altzarigintzan ere sartu zen. Aktibitate guzti hauekin maila ekonomiko eta sozial handia lortu zuen, eta jende askori lana eman zion; batzuen esanetan ugazaba modura ona zen, eta behar bezela ordaintzen zuen; best batzuen esanetan, diruzale patologikoa.<ref name=":3"
Higiezinen negozioan, Barinagak zaborra negozio-esparru berria identifikatu zuen. Eitzagan zegoen [[Zaldibarko zabortegiaren hondamendia#Zabortegiaren onarpenaren historia|zabortegi proiektu zahar bati helduz]], 2002an Verter Recycling enpresa sortu zuen. Tramiteak aurrera eramanez, handik bost urtera, Igurumen Baimen Bateratua lortu zuen, eta Udalak irekitze-baimena 2011an eman zion.<ref name=":3" />
66 ⟶ 32 lerroa:
Jose Inazio Barinagaren ibilbidean seinalatu diren zenbait aktibitate:
* Prostituzio sektoreko enpresariekiko loturak (Borsalino, Zapai<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Zaldibarko Udala|izenburua=1JUNTA DE GOBIERNO LOCAL SESION ORDINARIA DIA 20/10/2016|hizkuntza=|egile-lotura=|url=http://www.zaldibar.eus/es-ES/Ayuntamiento/Sesiones-Plenarias/Junta%20de%20Gobierno/20102016.pdf|
El propietario del club de alterne Zapai de Zaldibar fue socio de una empresa vinculada al responsable del vertedero de Zaldibar.
94 ⟶ 60 lerroa:
* Berriatua-Berri SL eraikuntza enpresa: Eibarren, Otaola 22 helbidean du egoitza. 2009tik da bertako administrari bakar.
* Arquitectos Debor SL: Donostian, Zuatzu 2-1 helbidean du egoitza arkitektoen enpresak. Bertako apoderatua da 2009tik.
* Kajoi bat SL: Finantza eta aseguruetako enpresa honek ere Donostiako Zuatzu 2-1 helbidean du egoitza. 2009tik bertako apoderatua da.<ref name=":0"
=== Juan Manuel Navarro Murga ===
Markina-Xemeingo Murga familia boteretsuko María Teresa Murga Mugartegiren ordezkaria, eta Verterren akziodun nagusia. 2004 urtean 14.775 akzio zituen,<ref name=":6" /> eta 2008an 13.648.<ref name=":7" />
=== Jose Luis Aizpiri Lejardi ===
110 ⟶ 72 lerroa:
Elkarte Berri enpresa Iñigo Casla Uriartek baimendu zuen, [[Panamako paperak|Panamako Paper]]<nowiki/>etan agertzen den notarioa.
Akziodunen batzarrean, Elkarte Berri enpresaren ordezkaria Javier Sanchez Martinez zen, Eibarko PSE-ko antolakuntza arduraduna eta Iñaki Arriola alkatearen idazkaria.<ref name=":7" />
116 ⟶ 80 lerroa:
Uneren baten Pedro Maria Bergaretxe Agirrebeñak ere akzioak izan zituen.<ref name=":5" />
=== Beste loturak ===
Zaldibarko zabortegiaz gain, Verterrek [[Debabarrena]] eskualdean zaborrak kudeatzeko hainbat zerbitzu [[esleipen]] eskuratu ditu 2016tik aurrera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ahoztar|abizena=Zelaieta|izenburua=HILO
123 ⟶ 87 lerroa:
Enpresa handi bati ere zerbitzua ematen zion Verterrek: Productos Tubulares SAU Trapagarango (Bizkaia) enpresaren eskoriak biltzen zituen —altzairuzko hodien produkzioan sortutako zakarrak—. Agiriek ez dute zehazten non botatzen zituen. Esla Ballonti Excavaciones y Obras SM eta Asotrasns SA enpresekin aldi baterako sozietate bat sortua zeukan, lan horretarako: UTE Tubos.<ref name=":2" />
==== Ernesto Martinez de Cabredo ====
Jose Inazio Barinagaren Zuribar enpresako kideetako bat Ernesto Martínez de Cabredo injeniaria zen, [[URA agentzia|URA Euskal Agentzia]]ren zuzendaria. Martínez de Cabredoren aitaginarreba eta Jose Ignacio Barinaga lagunak ziren. Biek [[Ormaiztegi]]n zuten [[orube]] batean higiezinen promozioa burutu nahi zuten, eta Martinez de Cabredok esperientzia zuenez (22 urtez Amenabar eraikuntza enpresako gerentea izana zen<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Kurrikuluma|hizkuntza=|egile-lotura=|url=https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/10894/martinezdecabredo_arrieta_ernesto_es.pdf|egunkaria=https://www.irekia.euskadi.eus/|aldizkaria=|formatua=|sartze-data=2020ko otsailaren 12a}}</ref><ref name=":4" />) aitaginarrebak ordezkari izendatu zuen.
132 ⟶ 96 lerroa:
Zaldibarko zabortegiaren hondamendia gertatu zenean, URA Agentzia izan zen zabortegi inguruko erreketako urak inbestigatzeko arduraduna.<ref name=":1" />
==== Solera Eibarresa ====
Verter Recyclingek loturak ditu Vinos Solera Eibarresa enpresarekin, Pedro eta Juan Susaeta Urkidi anaiek sortua, Verterreko akziodunen senideak eta haiekin hainbat enpresetan partaide izandakoak. 2008an, Verterren akziodunen biltzarra [[Ego ibarra|Olaerreaga]]<nowiki/>ko Solera Eibarresaren egoitzan ospatu zen.
Solera Eibarresaren kontseiluan parte hartu duen beste enpresa bat Exclusivas Alai da (Vinos Arzac, Destilerías La Navarra eta Sidras y Txakolis Txomin Zubeldia enpresei lotua).<ref name=":7" />
<br />
[[Fitxategi:Verter Recycling 2002 enpresaren kartelak, erdara hutsean.png|thumb|Verter Recycling enpresak Zaldibarko zabortegian ezarritako kartelak, erdara hutsean.]]
== Onarpenaren historia ==
[[Fitxategi:Zaldibarko Eitzaga auzoa.jpg|thumb|Zaldibarko Eitzaga auzoa.]]
Zabortegi hau irekitzea 20 urte lehenagotik zetorren proiektua zen, eta Zaldibarko Udalak alde eta kontrako faseak igaro zituen, korporazioen osaketaren arabera:<ref>{{Erreferentzia|izena=Lander Arbelaitz|abizena=Mitxelena|izenburua=Zabortegiak debekatu zituzten Zaldibarren 1997an, baita Udalak erreferenduma hitz eman ere|hizkuntza=eu|data=2020-02-17|url=https://www.argia.eus/albistea/zabortegiak-debekatu-zituzten-zaldibarren-1997an-baita-inoiz-gauzatu-ez-zen-erreferenduma-hitz-eman-ere|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-17}}</ref>
* 1990 hamarkadan, Eitzagan zabortegi bi zeuden; haietako baten jabeak (Jose Luis Aizpiri Lejardi<ref name=":170">{{Erreferentzia|izena=Mikel P.|abizena=Ansa|izenburua=Zaborraren itzala Verterren gainean|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2067/004/001/2020-03-06/zaborraren-itzala-verterren-gainean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-07}}</ref>) beste bat eraikitzeko tramiteak hasi zituen, eta baimena lortu zuen; baina auzokideen protestak piztu ziren.<ref name=":116">{{Erreferentzia|izenburua=Barinaga, jefe del vertedero y 'conde' de Eibar|hizkuntza=es|data=2020-02-23|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/barinaga-jefe-vertedero-20200223221222-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-23}}</ref> 1995ean Aizpiri berriro saiatuko zen, lortu barik;<ref name=":170" /> gero [[Verter Recycling#Jabetza|Verterren akzionistetako bat]] izango zen.
*1996ean, Blanca Onaindia (EAJ) alkatearen ekipoa (PSErekin koalizioan) Udala zabortegi berri baten proiektua tramitatzen hasi zen. Oposizioak kontra egin zuen, eta EAJko zinegotzi batek (Pedro Bildosola, Eitzagakoa) ere kontrako bozka partikularra eman zuenez, proiektua atzera bota zen. Are, Osoko Bilkurak zabortegi gehiago ez egitea erabaki zuen, [[plangintzako arau subsidiarioak|Arau Subsidiarioetan]] ere aldaketa eginez.
* 1997an, berriz, EAJren eta PSEren taldeak aurreko erabakiak baliogabetzea lortu zuen (oraingoan Bildosolaren aldeko botoarekin).
*1998ko maiatzean, Blanca Onaindia alkatea (EAJ) eta Angel Martin alkateordea (PSE-EE) Saharan bidaian zirela, HB-k mozioa aurkeztu zuen Eitzagan, Olaerreagan eta Sallabenten herri erreferenduma bultzatzeko; Grupo Independiente eta Pedro Bildosola jeltzaleak mozioa babestu zuten, eta Onaindia eta Martinen faltan, mozioa aurrera atera zen. Baina galdeketa hau ez zen sekula burutu.<ref name=":116" />
* 2002an, Igor Barrenetxea-Arando (EAJ) alkatearen korporazio berriak zabortegiaren proiektuari berriz heldu zion, pausoz pauso lortu arte: arau subsidiarioak aldatu zituzten; promotoreak zuen irregulartasun curriculumari ez zioten garrantzirik eman; Verter Recycling enpresari lanak hasteko baimena eman zioten.
*2004an aurkeztu zuen Zaldibarko Eitzaga auzoan [[zabortegi]]<nowiki/>a ezartzeko [[Ingurumen-inpaktuaren adierazpen|ingurumen-eraginaren azterlana]],<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000ff26d46908a470b878a0a139f73557d1|abizena=r01e00000ff26d46687a470b8a86a04237242b34f|izenburua=Zaldibarko Eitzaga auzoko ibarbide batean hondakin ez arriskutsuen zabortegia eraikitzeko proiektuaren ingurumen-eraginaren azterlana. - Ingurumena - Euskadi.eus|hizkuntza=eu|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2inguru/eu/contenidos/documentacion/esia_verter_recicling/eu_doc/index.shtml|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-02-10}}</ref>
*2007ko urtarrilaren 22an baimena eskuratu zuen,<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8b16eead1a456352e|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=Boletín Oficial del País Vasco - BOPV|hizkuntza=es|url=https://www.euskadi.eus/y22-bopv/es/p43aBOPVWebWar/VerParalelo.do?cd2007001546|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-02-10}}</ref> Jaurlaritzako Ingurumen Sailburua [[Esther Larrañaga Galdos|Esther Larrañaga]] ([[Eusko Alkartasuna|EA]]) zela.
*Zaldibarko Udalaren aldetik, ez zuten Jaurlaritzak baimendutako aktibitate bati uko egiteko eskumenik; baina bai “emendakin zuzentzaileak” aurkezteko aukera, eta “alegazioak hartzeko epe bat” irekitzeko derrigorra, aktibitateari lizentzia eman aurretik. Azken pauso hau ez zen bete.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La empresa que hizo el vertedero cambió «la práctica totalidad» del proyecto autorizado|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.diariovasco.com/sociedad/empresa-hizo-vertedero-20200216001608-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-03-27}}</ref>
*2011an, lan-arriskuen prebentzio estudioa Einber Prevenalia enpresak egin zuen; enpresa honek Jaurlaritzarentzat ere lan egiten zuen.<ref name=":185">{{Erreferentzia|izena=Ahoztar|abizena=Zelaieta|izenburua=HILO
Einber Prevenalia, empresa que realizó el estudio de prevención de riesgos laborales en Verter Recycling, trabajaba para el Departamento de Administración Pública y Justicia de Euskadi.|hizkuntza=es|data=2020-03-18|url=https://twitter.com/Ahoztar1972/status/1240256619121987584|aldizkaria=@Ahoztar1972|sartze-data=2020-03-18}}</ref>
*2011ko urtarrilaren 25ean, zabortegiak onespena jaso zuen eta aktibitatearekin hasi zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Siete inspecciones en nueve años|hizkuntza=es|data=2020-02-19|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/siete-inspecciones-nueve-20200219233131-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-20}}</ref> Jaurlaritzako Ingurumen Sailburua, [[Pilar Unzalu]] ([[PSE-EE]]) zela.
*2011ko maiatzaren 6: Idoia Mendiolagarai (EAJ) Zaldibarko alkate zela, haren Udal Gobernu Batzordeak aktibitate lizentzia sinatu zuen.
== Ingeniaritza ==
Verter Recyclingek baimenak eskuratzeko proiektu bat erabili zuen, baina gero jatorrizko proiektua “ia erabat” aldatu zuen:<ref name=":56">{{Erreferentzia|izenburua=La empresa que hizo el vertedero cambió «la práctica totalidad» del proyecto autorizado|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.diariovasco.com/sociedad/empresa-hizo-vertedero-20200216001608-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-02-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Estitxu|abizena=Eizagirre|izenburua=Geyser HPC enpresak erabat aldatu omen zuen Zaldibarko zabortegiaren proiektua|hizkuntza=eu|data=2020-02-17|url=https://www.argia.eus/albistea/geyser-hpc-enpresak-erabat-aldatu-omen-zuen-zaldibarko-zabortegiaren-proiektua|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-22}}</ref>
* Jatorrizko proiektua LKS enpresak egin zuen ([[MCC]]) 2004 urtean. Proiektu honetan, adibidez, Eitzagatik zihoazten errekastoak seinalatzen ziren, eta indusketen mugak seinalatu ziren, ur filtrazioek zabortegiaren funtzionamendua oztopatu ez zitzaten. Datu xelebre bezala, enpresak inguruaren potentzial [[Arkeologia|arkeologikoa]] ere aztertu zuen, eta lan hori egiteko arduraduna [[Eliseo Gil]] izan zen. LKSren proiektuarekin batera, Zaldibarko Udalaren dokumentu bat aurkeztu zen, zabortegiak orube horietarako aurreikusitako erabilpen baldintzekin bat egiten zuela adieraziz. Hauxe izan zen Jaurlaritzako Ingurumen Sailean aurkeztu zen dokumentazioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zaldibarko Eitzaga auzoko ibarbide batean hondakin ez arriskutsuen zabortegia eraikitzeko proiektuaren ingurumen-eraginaren azterlana|hizkuntza=eu|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2inguru/eu/contenidos/documentacion/esia_verter_recicling/eu_doc/index.shtml|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-02-10}}</ref>
* 2004-2005ean, Jaurlaritzak espedientea aztertu zuen eta enpresari informazio gehigarria eskatu zion. Ur-iturriei buruzko zenbait alegazio aztertu eta gero, 2007ean proiektua onartua izan zen;<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EBAZPENA, 2007ko urtarrilaren 22koa, Ingurumen sailburuordearena, ingurumen eraginari buruzko adierazpena egitekoa eta ingurumeneko baimen bateratua ematekoa Zaldibarko (Bizkaia) udalerrian arriskutsuak ez diren hondakinak biltzeko Verter Recycling 2002, S.L.-k sustatutako zabortegirako|hizkuntza=eu|data=2007ko martxoaren 13a|url=https://www.euskadi.eus/y22-bopv/es/p43aBOPVWebWar/VerParalelo.do?cd2007001546|aldizkaria=Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria|zenbakia=51|sartze-data=2020-02-10}}</ref> EAEko Buletin Ofizialean ingurumen inpaktu deklarazioaren eta Ingurumen Baimen Bateratuaren (IBB) onarpena argitaratu ziren.
* 2007 urtean, [[Verter Recycling#Jose Ignacio Barinaga|Jose Inazio Barinaga]]k LKS enpresarekin lan egiteari utzi zion, haien proiektua “bideraezintzat” hartzen zuelako. Orduan, zabortegia eraikitzerako orduan beste enpresa bat hartu zuen: Geyser HPC.
* LKSren proiektuaren baimena eskutan, Geyser HPC enpresak “ia proiektu osoa” aldatu zuen. Haien hitzetan,<ref>{{erreferentzia|url=https://www.hpc.ag/userfiles/file/referencias/suelos_y_vertederos_infraestructuras_ambientales_tecnologia_de_vertederos_references5.pdf|izenburua=Diseño, Dirección Facultativa y Asistencia a la Explotación del Proyecto Constructivo de un vertedero de RNP en en Zaldibar (Bizkaia)|sartze-data=2020ko otsailaren 16a|egunkaria=https://www.hpc.ag/|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> proiektu berriaren helburua “zabortegiaren obra eta geroko esplotazio eta klausura optimizatzea” zen. Enpresa berriak “obra zuzendaritza” eta zabortegiaren esplotazioaren “alderdi teknikoa” ere eraman zituen; 2002ko otsaileko hondamendia gertatu zenean, oraindik ardura hori zeraman.
* Adituen arabera, Geyser HPCk eginiko aldaketak hain izan ziren handiak, ezen ingurumen inpaktu deklarazio berria egitea eskatzen zuten; baina ez zen horrelakorik egin. Halere, Verter Recycling enpresako bozeramaileak erantzun zuenez, Jaurlaritzak bazuen aldaketa hauen berri baina esan zien “ez zela baimen berririk behar, proiektu bien artean ez zeudelako alde esanguratsurik”. Geyser HPCk Euskal Herriko beste zabortegi askotan ere lanak egin zituen, hala nola Goiain, San Marko (Orereta), Sasieta (Beasain), Epele (Bergara), Artigas (Bilbo), Bermeo, Bakea-Tellaetxe (Barakaldo), Los Milanos (Urduña), Igorre, Galdakao edo Ibarra.<ref>{{Erreferentzia|abizena=ARGIA|izenburua=JARRAIPENA {{!}} Lortuko al dute astelehen honetan Zaldibarko sua osorik amatatzea?|hizkuntza=eu|data=2020-02-13|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-zaldibarko-zabortegian-gertatutako-luiziak-bi-langile-desagertarazi-eta-kudeaketa-zalantzagarria-azaleratu-ditu|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-17}}</ref>
*Verterren zabortegia 2011an martxan hasi zen, urte horretako martxoan Jaurlaritzak proiektuan eginiko aldaketak ontzat eman eta gero.<ref name=":78">{{Erreferentzia|izenburua=La empresa gestora de Zaldibar presentó un informe sobre la "estabilidad" del vertedero 17 días antes de la avalancha|hizkuntza=es|url=https://www.eldiario.es/norte/euskadi/Zaldibar-presento-estabilidad-vertedero-avalancha_0_997051189.html|aldizkaria=eldiario.es|sartze-data=2020-02-19}}</ref>
*Luizia gertatu baino 17 egun lehenago, Lurtek injenieritza enpresak zabortegiaren egonkortasuna baieztatu zuen, hitzez hitz: “zabortegiaren gaur egungo egitura egonkorra da, bai orokorrean, bai haustura borobilen aurrean, bai oinarrizko ahultasunak baldintzatutako multzokako hausturen aurrean”.<ref name=":69">{{Erreferentzia|izenburua=Un informe técnico garantizó la estabilidad del vertedero de Zaldibar 17 días antes de su derrumbe|data=2020-02-18|url=https://www.elmundo.es/pais-vasco/2020/02/18/5e4bc099fc6c83c83f8b45d1.html|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2020-02-18}}</ref>
== Zabortegien araudiari buruz ==
Zaldibarren "arriskurik gabeko zaborra" onartzen zen, eta horren barruan amiantoa. Kontraesankorra dirudien honen azalpena hauxe da: amiantoa material arriskutsua den arren, segurtasun baldintza egokietan gordetzen bada, "material ez arriskutsuen" zabortegietan gorde daiteke.<ref name=":48">{{Erreferentzia|izena=Irati Urdalleta|abizena=Lete|izenburua=Egon daiteke beste Zaldibar bat?|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2016/008/001/2020-02-16/egon-daiteke-beste-zaldibar-bat.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-02-17}}</ref> Hori zen Zaldibarko kasua; 2020ko otsailaren 6ko istripuan gordetze segurtasun baldintza horiek hautsi ziren arte.<ref name=":31">{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Lakua sabía que había amianto en el vertedero; el permiso data del año 2007|hizkuntza=es|data=2020-02-07|url=https://www.naiz.eus/es/actualidad/noticia/20200207/lakua-sabia-que-habia-amianto-en-el-vertedero-la-empresa-esta-en-el-registro-desde-2017|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2020-02-14}}</ref>
Zabortegi bat ezarri ahal izateko, orubeari zenbait baldintza eskatzen zaizkio (49/2009 dekretuaren arabera, EAko [[Esther Larrañaga Galdos|Esther Larrañaga]] sailburuak sinatua): haien artean hiriguneetatik aparte egotea, iragazgaiztasuna eta azterketa hidrogeologikoa egin izana. Baldintza hauek betetzen diren edo ez ebaztea URA Agentziaren eta Ingurumen Sailaren esku dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Dónde se puede construir un vertedero?|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/puede-construir-vertedero-20200216085338-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-16}}</ref>
Zabortegien kontrolari buruz:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Los 17 vertederos de Euskadi|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.diariovasco.com/sociedad/vertederos-euskadi-20200216001609-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-02-16}}</ref>
* Jarduera baimena ematea Udalen ardura da; Ingurumen Baimen Bateratua ematea eta betetzen dela kontrolatzea, Autonomi Erkidegoen ardura.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dani|abizena=Maeztu|izenburua=Parece que la estrategia oficial con el tema de #ZaldibarArgitu es ahora apuntar a supuestas responsabilidades del ayuntamiento de Zaldibar en el control del vertedero. Hacer eso con una actividad sometida Autorización Ambiental Integral (AAI) es de caraduras. Abro hilo|hizkuntza=es|data=2020T12:48|url=https://twitter.com/DanielMaeztu/status/1232769344150654978|aldizkaria=@DanielMaeztu|sartze-data=2020-02-27}}</ref>
*Beraz, Eitzagan isurtzen zen zamaren kontrola Eusko Jaurlaritzaren eskumena zen; halere, hura fiskalizatzea eta txostenak egiteko ardura enpresaren gain uzten zuen.<ref name=":87">{{Erreferentzia|izenburua=Vertedero Zaldibar: PNV y PSE sabían que había amianto cancerígeno pero lo ocultaron a bomberos y policías|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=https://okdiario.com/espana/pnv-pse-sabian-que-habia-amianto-cancerigeno-vertedero-zaldibar-pero-lo-ocultaron-bomberos-policias-5192394|aldizkaria=okdiario.com|sartze-data=2020-02-20}}</ref>
* Inspekzioak 1-3 urtetik behin burutzen dira, aktibitatearen arriskuaren arabera; Zaldibarren, azken 5 urteetan 3 kontrol izan ziren.
* Prozedura ongi zehaztua zegoen: “IKS-eeM” deritzona da tresna zen garrantzitsuena, eta horren arabera ekoizleak zaborraren izaera eta kantitatea telematikoki deklaratu behar zuen; ostean, zabortegiak deklarazio paralelo bat egin behar zuen; inspektoreek, bi deklarazioak bat datozela egiaztatu behar zuten; gainera, kamioetan laginketak egin behar ziren, eta emaitzak atxiki. Baina kasu batzuetan, prozedura hau ez zen zorrotz bete izan.<ref name=":48" /><ref>{{Erreferentzia|abizena=Eulixe|izenburua=La crisis del vertedero de Zaldibar, crónica de una tragedia silenciada (Cap. II)|hizkuntza=es|url=https://www.eulixe.com/articulo/actualidad/crisis-vertedero-zaldibar/20200224042026018599.html|aldizkaria=Eulixe|sartze-data=2020-02-28}}</ref>
== Zaldibarko zabortegiaren ezaugarriak ==
[[Fitxategi:Zaldibarko zabortegia, Eitzagatik, 2020ko otsailaren 13an.jpg|thumb|Zaldibarko zabortegia, Eitzagatik ikusita, 2020ko otsailaren 13an.]]
Luizia gertatu zenean, zabortegian material hauek zeudela uste zen:<ref name=":78" />
* %23a lurra.
* %22a biogas balorizazio zentralen hondakina.
* %17a papergintzako lokatzak.
* %13a siderurgiako [[Zepa (metalurgia)|zepa]].
* %10a eraikuntza eta eraisketa hondakina.
* %0,57 amiantoa (16.148 tona edo 1.468 kamioikada) (beste batzuetan %0,16 aipatu da<ref name=":84">{{erreferentzia|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2020/02/19/lakua-construye-celda-temporal-vertedero/1019139.html|izenburua=Lakua construye una celda temporal junto al vertedero de Zaldibar y almacenará los residuos como "peligrosos"|sartze-data=2020ko otsailaren 20a|egunkaria=https://www.deia.eus/|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>). Batez ere obra hondakinak, berrienak zabortegiaren "gain aldean", eta zaharrenak gune sakonetan, luiziaren sektoretik gertu. Hauek 2012koak ziren (urte horretan 337 tona jaso zituen; 2019an, 4.258 tona).<ref>{{Erreferentzia|izena=El Periódico de|abizena=Aragón|izenburua=El vertedero de Zaldibar alberga 16.148 toneladas de amianto|hizkuntza=es|url=https://www.elperiodicodearagon.com/noticias/sociedad/vertedero-zaldibar-alberga-16-148-toneladas-amianto_1409913.html|aldizkaria=El Periódico de Aragón|sartze-data=2020-02-19}}</ref>
Istripuaren aurreko bi urteetan, Verter Recyclingen 500.000 tona hondakin sartu ziren; konparazioa egiteko, Gipuzkoan 2018an 325.000 tona hiri hondakin sortu ziren, eta haietatik 141.000 tona joan ziren zabortegietara edo [[Zabalgarbi]] erraustegira.<ref name=":39">{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Petxarroman|izenburua=«INORK NAHI EZ ZITUEN HONDAKINAK JOATEN ZIREN VERTERRERA»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1951/002/001/2020-02-16/inork-nahi-ez-zituen-hondakinak-joaten-ziren-verterrera.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-02-16}}</ref>
2007an eskuratutako Ingurumen Baimen Bateratuak (IBB) 137.259 metro karratutako eremua zehazten zuen, 2.744.975 metro kubikotako kapazitatearekin; "munstro bat", geologian adituen arabera,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zaldibar, un ejemplo de cómo no deben gestionarse los residuos • Ecologistas en Acción|hizkuntza=es|data=2020-02-19|url=https://www.ecologistasenaccion.org/137164/zaldibar-un-ejemplo-de-como-no-deben-gestionarse-los-residuos/|aldizkaria=Ecologistas en Acción|sartze-data=2020-02-20}}</ref> herriguneen ondoan kokatutako altuera handiko instalakuntza batentzat. Zabortegiak 182 metrotako altuera zuen, eta baimenean 35 urtetako bizitza erabilgarria ematen zitzaion; halere, aurreikusitako kopurura 13 urtetan iritsi zen.<ref name=":153">{{Erreferentzia|izenburua=El vertedero de Zaldibar recibió en 13 años los residuos industriales que preveía gestionar en 35|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.elmundo.es/pais-vasco/2020/02/16/5e48f582fc6c83f4508b46fc.html|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2020-02-16}}</ref> Luizia gertatu zen unean, zabortegia bere kapazitate teorikoaren %75an zegoela kalkulatu zen,<ref name=":50">{{Erreferentzia|izenburua=La empresa atribuye la avalancha a las obras de la nueva circunvalación|hizkuntza=es|data=2020-02-17|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/empresa-atribuye-avalancha-20200217232008-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-17}}</ref> eta EAE-n hondakin gehien hartzen zuen instalazioa zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Zaldibar, el vertedero que más residuos recibió en 2018|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara/editions/2020-02-17/hemeroteca_articles/zaldibar-el-vertedero-que-mas-residuos-recibio-en-2018|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-02-17}}</ref>
Verterren zabortegiak, bere tamaina handiarengatik, sarrera bi zituen, bata bestetik kilometro bi eta erdira: bat Eitzagan, aspaldi erabili gabea; bestea Ibur Erreka industrigunean.<ref name=":151">{{Erreferentzia|izena=Imanol Magro|abizena=Eizmendi|izenburua=Eitzagako koadernoa|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1922/006/001/2020-02-29/eitzagako-koadernoa.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-02}}</ref>
2013an, IBBa berritu zuen aldaketa esanguratsuekin: batetik, zabortegiak ordura arte debekatuta zituen hondakin mota batzuk hartzeko baimena eskuratu zuen (amiantoa tartean, oraingoan esplizituki <ref name=":155">{{Erreferentzia|izena=Estitxu|abizena=Eizagirre|izenburua=Verterrek amiantoa isurtzeko baimena eskuratu zuen Jaurlaritzak ez ziolako eskaerari erantzun|hizkuntza=eu|data=2020-03-02|url=https://www.argia.eus/albistea/zein-prozeduraren-bidez-baimendu-zuen-ingurumen-sailak-amiantoa-2011n-zaldibarko-zabortegian|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-02}}</ref>); eta bestetik, metalak eta konposatu metalikoak zabortegian bertan birziklatzeko baimena ere eman zioten. Bi aldaketa hauek "ez zirela funtsezkoak" ebatzi zuen Ingurumen Sailak (adituek ukatu dute hori<ref name=":157">{{Erreferentzia|izena=Estitxu|abizena=Eizagirre|izenburua=Verterrek eta Jaurlaritzak 2012an erabilitako prozedura ez zen legezkoa amiantoaren kasuan|hizkuntza=eu|data=2020-03-03|url=https://www.argia.eus/albistea/verterrek-eta-jaurlaritzak-2012an-erabilitako-prozedura-ez-zen-legezkoa-amiantoaren-kasuan|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-03}}</ref>) eta ondorioz, ez zuten beste IBB bat emateko prozesua berrabiarazi (horrek ekarriko zukeen erakusketa publikoa eta alegazioetarako aukera ekidinez). Gainera 2013ko IBB hau ez zen publiko egin Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian, 2007koa bezala.<ref name=":132">{{Erreferentzia|izena=Estitxu|abizena=Eizagirre|izenburua=Jaurlaritzak bazekien Zaldibarko zabortegian ez zirela ari araudia betetzen|hizkuntza=eu|data=2020-02-26|url=https://www.argia.eus/albistea/jaurlaritzak-bazekien-zaldibarko-zabortegian-ez-zirela-ari-araudia-betetzen|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-02-26}}</ref> Adituek publikotasun falta hau faktore susmagarritzat seinalatu zuten.<ref name=":143">{{Erreferentzia|abizena=Eulixe|izenburua=La crisis del vertedero de Zaldibar, crónica de una tragedia silenciada (Cap. II)|hizkuntza=es|url=https://www.eulixe.com/articulo/actualidad/crisis-vertedero-zaldibar/20200224042026018599.html|aldizkaria=Eulixe|sartze-data=2020-02-28}}</ref>
Otsailaren 24an, oraindik ez zegoen argi zein hondakin mota hartzen ziren Verter Recyclingen. Komunikabide gehienetan "eraikuntzatik eta industriatik etorritako inerteen" baimena aipatzen bazen ere, Ingurumen Ikuskaritzaren Txosten batean “inerteak ''kenduta'' beste hondakin mota guztiak hartzeko baimena" zuela aipatzen zen, "egunean 10 tonatako" mugarekin. EAE-ko Buletin Ofizialeko 2007ko baimenean, berriz, zabortegiak "hondakin ez arriskutsuak" hartu zitzakeela adierazten zen, eta zabor motak zehazten diren zerrendan inerteak aipatzen ziren, baita nekazaritza, arrantza, ehiza, baso lan, eta elikagai industrietatik etorritako hondakinak ere.<ref name=":124">{{Erreferentzia|izenburua=Esclareced Zaldibar! una tragedia que muestra mucha negligencia {{!}} porExperiencia|url=https://porexperiencia.com/condiciones-de-trabajo/esclareced-zaldibar-una-tragedia-que-muestra-mucha-negligencia|aldizkaria=porexperiencia.com|sartze-data=2020-02-24}}</ref>
== Langileak ==
2011an, zabortegiak soldatapeko 2 langile baino ez zituen; 2012an, 4; 2015etik aurrera, 6. Azpikontratatutako langileak eta zerbitzuak ere erabiltzen zituen.<ref name=":5" />
<br />
== Irregulartasunak ==
Istripuaren aurretik hainbat irregulartasunen berri zegoen:
* Urte eta erdi lehenago, Verter Recyclingen zabortegian istripua gertatu zitzaion [[Zaldibarko zabortegiaren hondamendia#Bi langile desagerturik|Joaquin Beltran]]en semeari. Mendi zati bat behera erori zitzaion, zabortegia handitzeko maldari hondeamakinarekin hozka ari zitzaiola; makina harrapatu zuen, hura estaliz eta irauliz. Mutila bizirik atera zen, eta larrialdi zerbitzuek ez zuten interbenitu.<ref name=":39" /> Sindikatuek ere deklaratu zuten aurretik luiziak izanak zirela, finkatze-lanen gabeziaren ondorioz, baina ez zirela jakinarazi.<ref name=":165">{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxaldek bat egin dute Zaldibarren deitu duten lanuztearekin|hizkuntza=eu|data=2020-03-06|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20200306/ela-lab-esk-steilas-hiru-eta-etxaldek-bat-egin-dute-zaldibarren-deitutako-lanuztearekin|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2020-03-07}}</ref>
*Jaurlaritzaren aldetik:
**Baimendutako eremu osoa hamahiru [[hektarea]]koa bazen ere, zabortegiari emandako IBB-ak hektarea batera mugatzen zuen jarduteko eremua: «Zabortegia ustiatuko da bermatuz euri urek zuzenki eragin dezaketen gehieneko eremua ez izateko 10.000 metro koadro baino gehiago». Hau da, hektarea bat gehienez egon zitekeen hondakinak isurtzeko;<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Iñaki Petxarroman-Jon O.|abizena=Urain|izenburua=Zaldibarko zabortegiko amiantoa ez zegoen beste hondakinetatik bereizita|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1985/002/001/2020-02-08/zaldibarko-zabortegiko-amiantoa-ez-zegoen-beste-hondakinetatik-bereizita.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-02-10}}</ref> baina, halere, enpresa sei-zazpi hektarea erabiltzen ari zen horretarako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Petxarroman|izenburua=Zaldibar: gardentasuna eta erantzukizuna|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1939/005/001/2020-02-19/zaldibar-gardentasuna-eta-erantzukizuna.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-02-19}}</ref>
**Adituek salatu dutenez, Zaldibarko zabortegian zeuden irregulartasunei aurre egiterako orduan Jaurlaritzak malguago jokatu zuen beste zabortegiekin baino: [[Bergara]]ko Epele zabortegian, adibidez, arauak askoz ere zorrotzago betearazi izan dira;<ref name=":6" /> eta, Alderdi Popularraren arabera, antzerako zabortegiei buruzko 45 txostenekin alderatuz, Zaldibarrekoarekin askoz ere malguago jokatu zen arauak betearazteko orduan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Amaya|abizena=Fernández|izenburua=El @PPVasco ha analizado 45 informes ambientales elaborados por el Gobierno vasco similares al del vertedero de #Zaldibar y en ninguno de ellos transcurrieron 98 días desde la fecha de inspección hasta la notificación al titular.pic.twitter.com/ZbOLpxA1sF|hizkuntza=es|data=2020T04:31|url=https://twitter.com/AmayaEuskadi/status/1228295600686411777|aldizkaria=@AmayaEuskadi|sartze-data=2020-02-14}}</ref>
**Ingurumen Sailak zenbait irregulartasunen berri bazuen: 2018an zabortegi horretan egoteko baimenik ez zuten 64.500 tona hondakin pilatu zirela, tartean hiri-hondakinak eta hondakin arriskutsuak; legez birbalorizatu behar diren materialak ez zirela berreskuratzen.<ref name=":132" />
*Metanoa: zabortegian gas hau neurtzeko gailuak egoera txarrean zeuden; horregatik, ez zekiten zenbat metano sortzen zen.<ref name=":55">{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=«Ez dago argi luizia zabortegiak ala autobideak eragin duen»|hizkuntza=eu|data=2020-02-16|url=https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara/editions/2020-02-17/hemeroteca_articles/ez-dago-argi-luizia-zabortegiak-ala-autobideak-eragin-duen|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-02-17}}</ref>
*Amiantoa:
**Ingurumen Sailetik Verterrek amiantoa jasotzeko baimena 2007tik zuela adierazi zen arren, 2011ean eskuratu zuen Verterrek hura sartzeko baimena, baina "isiltasun administratiboa" baliatuz<ref name=":155" /> (legez kanpoko prozedura, adituen arabera<ref name=":157" />). Zabortegia 2012an hasi zen amiantoa hartzen.
**Bestalde Lander Arbelaitz kazetariak konprobatu zuen Ingurumen Saila LER kodigoen epigrafeak nahasten ari zirela (atalen izenburuak / baimendutako hondakinak) eta amiantoa jasotzeko legezko baimena 2013an eman zela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lander|abizena=Arbelaitz|izenburua=RESPUESTA ABIERTA a @Ingurumena_Eus, @iarriolal a raíz de #Zaldibar, y más concretamente sobre este tweet:
https://twitter.com/Ingurumena_Eus/status/1233092000620171266 …
Abro HILO, un poco técnico, pero merece la pena|hizkuntza=es|data=2020T04:57|url=https://twitter.com/larbelaitz/status/1233375607318286336|aldizkaria=@larbelaitz|sartze-data=2020-02-29}}</ref>
**Dena den Verterren, amiantoa ez zen baldintza egokietan jaso, ez baitzen bereizten eta sailkatzen.<ref name=":6" /> Gainera, langileek ez zuten babes material egokirik erabiltzen.<ref name=":165" />
*Metala: 2013ko IBB-aren arabera zabortegiak urteko 70.000 tona metal har zitzakeen. 2018an, 154.326 tona hartu zituen. Faktore honek ere egonkortasuna kaltetu zuela uste da.<ref name=":154">{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Verter dobló en 2018 los residuos metálicos que podía gestionar|hizkuntza=es|data=2020-02-29|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2020-03-01/hemeroteca_articles/verter-doblo-en-2018-los-residuos-metalicos-que-podia-gestionar|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-03-02}}</ref>
* Baimendu gabeko materialen isurketa:
**2011an Zaldibarko zabortegian beste substantzia arriskutsu bat ere sartu zen: poliklorobifeniloak (PCB).<ref name=":6" /> Urte horretan bi isurketa egin ziren, eta Alkargo enpresari ([[MCC]]) 60.000 eurotako isuna ezarri zitzaion PCBak "Ingurumen Organuari abisua eman gabe" isurtzeagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ahoztar|abizena=Zelaieta|izenburua=HILO
Alkargo, una sociedad vinculada al grupo Mondragón, fue sancionada por depositar "residuos peligrosos
especiales PCB" en el vertedero de Zaldibar "sin comunicar
previamente al órgano ambiental".|hizkuntza=es|data=2020T13:18|url=https://twitter.com/Ahoztar1972/status/1227703518359965696|aldizkaria=@Ahoztar1972|sartze-data=2020-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ane|abizena=Zugadi|izenburua=Alkargo fue condenada por dejar residuos peligrosos en el vertedero de Zaldibar sin comunicarlo|hizkuntza=es|data=2020-02-13|url=https://cadenaser.com/emisora/2020/02/13/radio_bilbao/1581606375_633832.html|aldizkaria=Cadena SER Euskadi|sartze-data=2020-02-13}}</ref> Verter Recyclingek ere 30.000 eurotako isuna ezarri zitzaion; honek argudiatu zuen hondakin horiek Hera Tratesa enpresak eginiko presioarengatik hartu zituela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Verter almacenó en Zaldibar en 2011 residuos peligrosos con PCB|hizkuntza=es|data=2020-02-18|url=https://www.elmundo.es/pais-vasco/2020/02/18/5e4baa9ffdddff138f8b45cc.html|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2020-02-20}}</ref> PCB-ak [[hidrokarburo]]ak [[kloro]]arekin nahastuz sortzen dira, eta obretan-eta zigilatzaile gisa eta elektrizitate instalazioetan isolatzaile gisa erabili izan zirenak, [[Minbizi|minbizia]] sortzen dute, eta 1987an guztiz debekatu ziren. EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren 2015eko epai batek ohartarazi zuen Eitzagako zabortegian poliklorobifeniloen isurketa deskontrolatuaz.<ref name=":3" /> Artean Pilar Unzalu (PSE-EE) zen Ingurumen sailburua.<ref name=":170">{{Erreferentzia|izena=Mikel P.|abizena=Ansa|izenburua=Zaborraren itzala Verterren gainean|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2067/004/001/2020-03-06/zaborraren-itzala-verterren-gainean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-07}}</ref>
**Garbiguneetako material birziklagarriak.<ref name=":178">{{Erreferentzia|izenburua=Zaldibar: zaborraren kudeaketaren iruzurra #ZaldibarArgitu #Landeia|hizkuntza=eu|url=https://www.ela.eus/eu/ingurumena/albisteak/zaldibar-zaborraren-kudeaketaren-iruzurra-zaldibarargitu|aldizkaria=Plone site|sartze-data=2020-03-13}}</ref>
**[[Plastiko]]ak eta [[zur]]a.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=El vertedero contrató a topógrafos dos días antes del alud tras la aparición de una grieta|hizkuntza=es|data=2020-02-11|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/vertedero-contrato-topografos-20200211204115-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-12}}</ref>
**"El Español" komunikabidearen arabera, otsailaren 6an desagertuko zen langileetako batek familiari ere esana zion zabortegian deklaratutakoak baino material arriskutsu gehiago bazirela.<ref name=":89">{{Erreferentzia|izenburua=Una montaña de mierda sobre otra montaña de mierda: el PNV conocía el gran peligro de Zaldibar|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=https://www.elespanol.com/reportajes/20200220/montana-mierda-pnv-conocia-gran-peligro-zaldibar/468704402_0.amp.html|aldizkaria=El Español|sartze-data=2020-02-20}}</ref>
**Baimendu gabeko material hauek zabortegiak pilatzen zuenaren %10 zirela kalkulatzen da.<ref name=":154" />
**Hiri hondakinak: Jose Ignacio Asensio Gipuzkoako Ingurumen diputatuak jakinarazi zuen herrialdeko mankomunitate batzuk hiri hondakinak eramaten aritu zirela Zaldibarko zabortegira (11.000 tona inguru).<ref name=":169">{{Erreferentzia|izena=Mikel P.|abizena=Ansa|izenburua=Zer gertatu da Zaldibarko zabortegian?|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/177241/zer-gertatu-da-zaldibarko-zabortegian.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-07}}</ref>
* Legeak zabortegiak lurrazala estaltzera behartzen ditu, hektarea bat izan ezik (lantzen ari den gunea, alegia). Halere, Verterren zabortegia estali barik zegoen. Adituen arabera, faktore honek luiziak erraztu ditzake. Hipotesi baten arabera, enpresak hau nahita egingo zukeen, Elgoibarko araztegira bideratzen zuen lixibiatuak disolbatzeko.<ref name=":48" /><ref name=":143" />
* Langileek aitortutakoak:
**Obra hondakinen kudeaketa desegokia: materialak zabortegira eraman aurretik, teoriaz eraikin eta eraispen hondakinen (RCD) plantara eraman behar dira, ongi bereizi eta berreskuratzeko moduan dagoena jasotzeko eta birmerkaturatzeko; gainontzekoa da zabortegira eraman behar dena. Zaldibarren, sailkatze eta bereizte prozedura hau ez zen behar bezala betetzen (kamioiek 5 minutu baino gutxiago behar izaten zituzten ekarritako zama hustutzeko<ref name=":151" />). Kontrolik gabe jarduteko modu hori izan da zabortegiaren ezaugarrietako bat. Hori dela eta, sektorekoek eta hara hondakinak eraman izan dituzten garraiolariek “zuloa” esaten zioten.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Petxarroman|izenburua=«Zuloaren» barrunbeak|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1886/004/001/2020-02-11/zuloaren-barrunbeak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-02-12}}</ref>
**Egunero 240 bat kamioi sartzen ziren; kamioi bakoitzak 40 tona inguru eramateko baimena izan ohi duen arren, langileek baieztatu dute askotan enpresek 50-60 tonatako karga sartzen zutela, Ertzaintzaren kontrolak saihestuz; astero, zabortegiak 3 bat metroko altuera irabazten zuen.<ref name=":39" />
**Zaldibarko zabortegian aritutako zenbait langilek Zaldibarko zabortegiaren ohiko prozedurak azaldu zituzten. "A" langilearen enpresak beste enpresa eta partikularrei zaborra hartzen zien, tona bakoitzeko dirua kobratuz; zabortegiek ere jasotako tona kopuruaren arabera kobratzen zuten. Kamioia bete, eta zabortegian isuri; inolako sailkapenik gabe ez zela egiten adierazi zuen langile honek, gehienetan bidaiak Zaldibarko zabortegira izaten zirela argituz. Amiantoaren trataerari buruz, espresuki aipatu zuen Zaldibarren sailkatze prozedura ez zela "inoiz" betetzen. Are, enpresa horretako langileak amiantodun materialen gainean ibiltzen ziren kamioiekin, plakak puskatuz, eta zamalanak esku hutsez egiten zituzten. Enpresak muzin egiten zien langileen eskariei, babes-ekipoz hornitzeko. Verter Recycling enpresaren "zulo" izaerari buruz, langile honek baieztatu zuen beste zabortegietan gai arriskutsuren bat hartu nahi ez zietenean, Zaldibarrera etortzen zirela; han dena hartzen baitzieten, inongo kontrolik gabe.<ref name=":39" /> "B" langileak, berriz, adierazi zuen banatzen zen material bakarra txatarra metalikoa zela.<ref name=":43">{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Transportistas aseguran que en Zaldibar los residuos tóxicos se ocultaban bajo la tierra mezclados|hizkuntza=es|data=2020-02-16|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20200216/transportistas-aseguran-en-zaldibar-hay-toneladas-de-toxicos-mezclados-no-separados|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2020-02-16}}</ref> Hain zuzen ere, Ertzaintzari eginiko deklarazioetan, zenbait langilek konfirmatu dute zaborra bereizteko baldintza ez zela betetzen; are, inspekzioak egin aurreko asteetan materialak erosten zituztela adierazi dute, baldintza hori betetzen zutela irudikatzeko. Horrela, inspektoreak etortzen zirenean material desberdinez osatutako multzoak prestatzen zituzten, zaborra bereizten zela irudikatzeko.<ref name=":103">{{Erreferentzia|izenburua=Los trabajadores dicen a la Ertzaintza que se simulaba el reciclaje de los vertidos para superar las inspecciones|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/trabajadores-dicen-ertzaintza-20200220224223-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-02-20}}</ref><ref name=":132" />
Halere, Verter Recyclingek irregulartasun hauetatik gehienak espreski ukatu ditu.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.verter.eus/sites/default/files/2020-02/2020.02.19%20-%20Verter%20Recycling%20Comunicado%20situacio%CC%81n%20en%20curso_EU_0.pdf|izenburua=Verter Recycling-en adierazpena, zabortegia erori ondoren abiarazitako lanen egoerari buruz|sartze-data=2020ko otsailaren 21a|egunkaria=http://www.verter.eus/|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>
<br />
== Kontabilitatea ==
Hasierako inbertsioa 10.000.000 eurotakoa izan zen. 2012 eta 2017 arteko kontabilitate balantzeek erakusten zutenez, enpresak ireki eta berehala eman zituen irabazi garbiak eta jabeentzako dibidenduak. 2017rako zorrak kitatuak zituzten, eta irabazi garbiak 8.570.000 eurotakoak ziren. 2018 eta 2019 urteetako kontabilitatea ez da oraindik aurkeztu, baina kontuan hartuta urte horietan betetze-erritmoa asko handitu zela (bilduak zituen hondakinen %43a) oso handiak izan zirela uste da.
Edonola ere, kontuak egiteko orduan, pentsatu behar da enpresak gastu handiak izan zituela zabortegia eraikitzeko, eta 8,35 milioi euroko kostua aurreikusten zuela zabortegia itxi ondorengo gastuetarako. Horretan ere negozio berezia baitira zabortegiak: hasieran egin behar izaten dute inbertsio handi bat, zabortegia ireki ahal izateko, baina, itxi ondoren, eskatzen dute beste inbertsio handi bat, zakarrak zigilatzeko eta zabortegia izandakoa estali, itxi eta ezkutatzeko.
Verterrek berehala eman zion buelta hasierako inbertsioari: 2011ko maiatzean lanean hasita, 2013rako hasia zegoen dibidenduak banatzen enpresaren jabeen artean. Ez da normalena: hasieran horren inbertsio handia eginda, eta neurri bereko maileguak hartuta, urte batzuk behar izaten dira negozioek beren altxortegian soberakinak sortzeko. Baina Verterrek, 2014an, 2015ean eta 2016an, urtero 405.768 euro banatu zituen dibidenduetan enpresaren jabeen artean. Eta 2013an, 202.883 euro. Urteko irabazi garbietatik ateratzen dira dibidenduak: enpresa batek irabaziak dauzkanean, erabaki dezake bere jabeen artean banatzea, edo kapitalizatzea.
2017an ez zituen dibidenduak banatu Verterrek, edo agirietan ez da halakorik agertzen behintzat, baina 2016an mugimendu bitxia egin zuen enpresak, eta, beharbada, horren eraginez izango zen: kapital funtsetik 1,8 milioi euro atera zituen. Agirietan ez da zehazten zertara joan zen diru hori; irabaziak daudenean, normalean, jabeen artean partitzeko egiten dira kapital murrizketak.<ref name=":2" />
Irabazien dimentsioaz jabetzeko, argigarria da alderatzea 2017an enpresak deklaratutako irabazia (1.744.876 euro) eta Eusko Jaurlaritzak urte horretan "ekonomia zirkular, hondakinen kudeaketa eta aldaketa klimatiko" arlorako eginiko aurrekontua (1.900.000 euro).<ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Verter ganó en 2017 más de lo que Lakua gastó en «gestión de residuos»|hizkuntza=es|data=2020-02-22|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2020-02-23/hemeroteca_articles/verter-gano-en-2017-mas-de-lo-que-lakua-gasto-en-gestion-de-residuos|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-02-23}}</ref>
== Kanpo estekak ==
| |||