13:06, 24 otsaila 2019ko berrikusketa aldatu Marklar2007 (eztabaida \| ekarpenak) 212.793 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		23:16, 9 uztaila 2019ko berrikusketa aldatu desegin LainobeltzBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 126.155 edits t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-K. a. +K.a.) Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Biografia_infotaula_automatikoa\|jaiotza data=?}} '''Artafernes''' ({{lang-grc\|Ἀρταφρένης}}) [[Lidia]]ko persiar [[satrapa]] bat izan zen [[K. a. 510eko hamarkada\|K. a. 513tik]] [[K. a. 493]] arte == Testuinguru historikoa == Artafernes ([[elamera]]z ''Irdapirna''), [[Histaspes]]en semea eta Pertsiako printzea eta [[Dario I.a]] erregearen anaia zen. Ziur asko Dario baino gazteagoa zen, ez baitzuen [[K. a. 520ko hamarkada\|K. a. 522]] eta [[K. a. 520ko hamarkada\|K. a. 521]] bitartean gertatu zen gerra zibilean parte hartu. Artafernesen karrera ezagutzeko dugun garai hartatik hurbileneko iturria [[Herodoto]] [[Halikarnaso]]koa da. Herodotok printzea zenbait aldiz aipatzen du Lidiako satrapa bezala, bereziki [[joniar matxinada]] gertatu zenean, [[K. a. 499]] eta [[K. a. 494]] bitartean, [[Anatolia\|Asia Txikiko]] kostaldeko zenbait greziar hiri persiar domeinuaren aurka matxinatu zirenean. Artafernes [[Otanes]]en oinordekoa izan zen satrapa bezala [[K. a. 510eko hamarkada\|K. a. 513an]]. Sei urte lehenago [[Atenas]]ek bidalitakoak hartu zituen, nortzuk lurra eta ura eskaini zizkioten, mendekotza adierazteko ohiko elementuak. K. a. 499an, [[Mileto]]ko [[Aristagoras]] tiranoak [[Naxos (uhartea)\|Naxos uhartea]] konkistatzeko laguntza eskatu zion. Artafernesek laguntza hori eskaini zion, baina espedizioa [[Megabates]] izeneko persiar batek zuzendua izateko baldintzarekin. Beste arrazoi batzuen artean Megabates eta Aristagorasen artean egon ziren diferentzien ondorioz, espedizioak huts egin zuen. Okerrena, greziar joniarrek persiarrak garaiezinak ez zirela ikusi ahal izan zutela izan zen. == Joniar matxinada == Beharbada Artafernesek zigortua izateko beldurraren ondorioz Naxos oso erraz garaitua izango zela esan izanagatik, edo agian gerra harrapakin bidez Naxosen setioan galdu zuen guztia berreskuratzeko, Aristagorasek Mileto Persiaren aurka matxinatzea eragin zuen. Greziar joniar hiri batzuk matxinadara batu ziren. Horietako bakoitzak bere arrazoi propioa izango zuen horretarako. Dena dela, argi dagoena, beste greziar joniar hiri batzuk matxinadatik at geratu izanak nortasun baterakor sentimendu batek eragindako altxamendu bateratua ez zela da, baizik eta baldintzak aprobetxatzea persiar domeinua gainetik kentzeko. Ziur asko, zerikusi handia izango zuen derrigorrez eman behar zuten zerga handiak. Aristagorasek hasieran [[Esparta]]ri laguntza eskatu zion, kontu horretatik at geratzea erabaki zuena. [[Atenas]]ekin eta gaur egungo [[Eubea]] uharteko hiriburua den [[Eretria]]rekin arrakasta gehiago izan zuen, 20 eta 5 itsasontzi bidali zituztenak hurrenez hurren euren tripulazioekin, Aristagorasek espero zuena baino gutxiago. Hasieran, matxinadak nahiko arrakasta izan zuen, greziarrak, [[Lidia]]ko hiriburua zen [[Sardes]]era hiriaren zati bat suntsituz iritsi baitziren. Artafernesek arrakastarekin defendatu zuen zitadela, eta greziarrak erretiratzen ari zirenean, euren aurrera agertu zen, garaituz. Hurrengo urteetan, zenbait persiar matxinadaren zanpaketan zerikusia izan zuten. Artafernesek berak ere bai, Sardes berreraiki ondoren. Matxinada K. a. 494an amaitu zen, Mileto hartua eta suntsitua izan zenean. [[K. a. 493]]an Artafernesek eskualdeko errolda berrantolatu nahi izan zuen. [[Hekateo]] geografo miletoarrak gupidabera izatea aholkatu zion, gorrotorik ez sortzeko. Satrapak kasu egin zion jarrera oso abegikor eta gupidatsua erakutsiz errebeldeak izan zirenekin. Hau izan zen satrapa bezala egin zuen azkena. Bere seme [[Artafernes (jenerala)\|Artafernes]] izan zen bere ondorengoa. {{bizialdia\|\|?\|Artafernes}} [[Kategoria:Lidiako satrapak]] [[Kategoria:K. a. VI. mendeko biografiak]]

Artafernes: berrikuspenen arteko aldeak