Kolonialismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
3. lerroa:
{{Politika aurkibidea}}
'''Kolonialismoa''' lurralde edo [[nazio]] baten menperaketa [[politika|politiko]] eta [[ekonomia|ekonomikoa]] atzerriko gobernu batengatik zilegitzen duen doktrinari deritzo. Antzinaroan zehar [[kultura]] askok kolonialismoa garatu zuten, baina honek izaera ezberdina zuen. Kolonialismoa [[XVI. mendea]]n agertu zen Inperio [[Espainia]]r eta [[Portugal|Portugesaren]] zabalkuntzarekin.
Kolonialismoa kolonizatzaileen morala eta balorea kolonizatuenak baino handiagoak ziren sinesmen etnozentristan oinarritzen zen. Uste horiek arrazakeriarekin eta [[XVIII. mendea|XVIII.]] eta [[XIX. mende]]etan Mendebaldean zabaldutako teoria sasi zientifikoekin lotu dituzte. Honela, [[Europa]]n aurreko [[protodarwinismo]] batera iritsi zen, zeinek gizon zuria ez-europarren nagusi "naturala" zela zioen.
XV. mendearen hondarraz gero, aurkikuntza geografikoekin batera munduko mapa zabaldu egin zen. Ordudanik, europarrak beste kontinenteez interesa¬tzen hasi ziren, lurralde birjinak eta aberastasun eze¬zagunak baitzituzten hauek. Lau mende iraun zuen kolonizazioaren hasiera izan zen eta ia mundu osoa Europaren mendean jarri zuena.
11 ⟶ 13 lerroa:
XVII. mendean Herbeherek bota egin zituzten portugesak Indonesiatik. Frantses eta ingelesek, elkarrekiko lehian, Iparramerikan eta Indian kokatu zi¬tuzten beren jabegoak. Lehia askoren ondoren, po¬tentzia kolonial handiena izatera iritsi zen Britainia Handia XVIII. mendean eta, itsasoko nagusitasunarekin, bere inperio koloniala kontinente guztietara he¬datu zuen. Amerikako Estatu Batuen independentziaz gero, britainiarren indar koloniala gainbehera hasi zen eta, poliki-poliki, lehenago britainiar koloniak izan eta gaur herrialde autonomo eta independenteak di¬renek Commonwealth elkartea sortu zuten.
Frantsesek Asiaren Hego-ekialdera eta Afrikaren Ipar eta Mendebaldera jo zuten; hau izan zen Europako potentzia handiek beraien artean banatu zuten azken kontinentea. 1. Mundu-Gerraren aurreko hamarkadetan, Alemania ere saiatu zen Afrikako lurralde eta aberastasunak ustiatzen. Errusiak ere hartu zuen parte kolonizazioan eta ekialdera zabaldu zuen bere inperioa, Uraletatik Ozeano Bareraino.
| |||