Simetria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Erantsia {{Wikipedia1000}} |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
14. lerroa:
'''Simetria''' forma geometriko, [[sistema]], ekuazio eta beste objektu material edo abstraktu batzuen ezaugarri berezi bat da, transformazio, mugimendu eta aldaketetan oinarritzen dena.
Operazio matematikoan oinarritzen bagara, objektu bat simetrikoa da operazioa aplikatu ondoren objektuak eta bere itxurak aldaketarik gabe jarraitzen dutenean.
Operazio multzo baten ondorioz objektu batetik beste bat sortzen bada bi objektu horiek simetrikoak izango dira. Geometrian, bi dimentsioko simetriaren motako garrantzitsuenak espazio euklidearretan oinarritzen dira: translazioak, birak eta islapenak; baita higitzen direnak ere.
20. lerroa:
== Simetria geometrikoa ==
Objektu fisiko edo elementu geometrikoetan simetriaz aritzean, transformazio geometrikoaz hitz egiten da: birak, translazioak eta islapenak. Objektu batek hainbat simetria mota izan ditzake:
* Simetria esferikoa: biraketaren ondorioz matematikari dagokionez objektu fisiko baten simetria multzoa SO(3) da.
* Simetria zilindrikoa: ardatz baten inguruan egindako biraketek ez dute aldaketarik sortzen. Matematikarekin harremana duen simetria talde batean sartzen den mota da SO(2).
30. lerroa:
<math>g (\in G): K \to K</math>
<math>k_0</math> duen elementu batek simetria izango du, honako baldintza hau betetzen bada:
<math>\forall g\in G: g(k_0) = k_0</math>
Hori dela eta, fisikako iraupenaren legeak lagrangear simetria abstraktuen existentziaren ondorioak dira, Noether teoremak islatzen duen bezala. Teorema honetan K lagrangearrak, multzo onarkorrak irudikatzen ditu; K0 lagrangearrak sistema baxuarenak eta ''G''-k gauza asko irudikatu ditzake:
* Translazio espazialak: [[momentu lineal]]aren iraupena
* Aldi baterako translazioak: energiaren iraupena
42. lerroa:
== Simetria kimikan ==
Kimika arloan simetria geometrikoak garrantzi handia dauka molekuletan, molekulak sailkatzeko balio baitu. Horretaz gain, memento dipolarraren propietateak eta trantsizio espektroskopiko onartuak (hautatzeko arauetan oinarrituta) molekularen simetriaren bidez aurresan edo azaldu daitezke.
Kimikan agertzen diren simetriak lotuta daude isometriako mugagabeen multzora, zehazkiago isometriaren transformazioen talde puntualetara.
== Simetria biologian ==
| |||