Wikipedia

Makroekonomia: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Ekonomia eta ekintzailetza}}
 
'''Makroekonomia''' [[Ekonomia jarduera|ekonomia]] sistema baten adar globala da. [[Produkzio-sistema|Produkzio-maila]], [[Langabezia|langabezia-tasa]] eta [[Inflazio|inflaxio-tasa]] aztertzen ditu, gehien bat, aldagai hauek ekonomiaren "osasun" eta norabide orokorra adierazteko giltzarriak baitira. [[Mikroekonomia]]<nowiki/>, aldiz, banakako aldagai ekonomikoak aztertzeaz arduratzen da: [[Kontsumitzaile|kontsumitzaileakkontsumitzaile]]ak, [[Enpresa|enpresakenpresa]]k, [[Langile|langileaklangile]]ak eta inbertsoreak ([[Inbertsio|inbertsioakinbertsio]]ak egiten dituztenak), adibidez.
 
== Planteamendu makroekonomikoa ==
 
=== Makro eta mikro ===
Makro- eta mikro- [[Aurrizki|aurrizkiekaurrizki]]ek greziar hizkuntzatik jatorria dute (''makros'' eta ''mikros''), makro- aurrizkiak handia esan nahi du, eta mikro- aurrizkiak, berriz, txikia. Hasiera batean makroekonomiak eta mikroekonomiak aztertze mailak ezberdindu nahi zuten, [[Mailamaila makroskopiko|maila makroskopikoak]]ak eta [[Maila makroskopiko|maila mikroskopikoak]] egiten duten bezala. Lehenengoak milaka edo milioika unitate independenteen elkarrekintzen propietateak deskribatzen ditu, bigarrenak, berriz, unitate bakoitzaren ekintzak deskribatzen ditu.
 
=== Jatorria ===
Makroekonomia modernoa 1936. urtean hasi zela esan genezake, urte horretan [[John Maynard Keynes]] ekonomistak bere lana [[The General Theory Of Employement, Interest and Money|"''The General Theory of Employment, Interest and Money"'']] argitaratu baitzuen, liburu horretan [[Depresio Handia|Depresio Handiaren]]ren teoria bat azaltzen zuen. Haren aitzindariek uste izan zuten [[Zikloziklo ekonomiko|ziklo ekonomikoak]]ak ezin zirela saihestu, baina Keynes-ek langabezia-tasa handiak dituzten momentuei zelan aurre egin proposatu zuen, berak aurreikusi baitzuen [[Politikapolitika fiskal|politika fiskalak]]ak eta [[Politika monetario|monetarioak]] [[produkzio maila]] areagotu zezaketela, langabezia-tasa jaitsiz.
 
Hau zen berak proposatu zuen teoria ziklo ekonomikoak saiesteko edo gutxienez, horien ondorioak minimizatzeko:
 
==== Keynesen formula ====
* [[Kontsumo‐gastu]]a (K): [[Kontsumitzaile|kontsumitzaileenkontsumitzaile]]en edo etxeko ekonomien (familien) [[Erosketa (argipena)|erosketak]] dira. [[Herrialde]] aurreratuetan, kontsumo‐gastua izan ohi da [[Barne produktu gordin|BPG]]-aren osagairik handiena (gastu osoaren % 75 inguru hartu ohi du).
* [[Inbertsio‐gastu]]a (I): [[Enpresaenpresa pribatu|enpresa pribatuen]]en erosketak dira. Erosketa horien helburua ekoizteko bitartekoak edo baliabideak eskuratzea izaten da (adibidez, makinak erostea). Inbertsioa, izan ere, kapital‐[[ondasun]]<nowiki/>etan egindako [[gastu]] oro da.
* [[Gastu publiko]]a (G): [[administrazio publiko]] guztien erosketak dira ([[gobernu]] zentrala,  autonomikoa, [[Diputazio|diputazioakdiputazio]]ak eta [[Udaletxe|udaletxeakudaletxe]]ak). Hemen biltzen dira [[Estatu|Estatuak]]ak erositako  ondasun guztiak (kontsumo‐ eta kapital‐ondasunak), eta baita langile publiko guztien soldatak ere (Estatuak ordaintzen dizkienak horien lan‐zerbitzuaren truke).
* [[Esportazio garbi]]ak (XN): Herrialde gehienek [[Ekonomiaekonomia ireki|ekonomia irekia]]a dute: beste herrialde batzuekin  ondasunak eta zerbitzuak salerosten dituzte, hots, esportazioak (X) eta inportazioak (N)  egiten dituzte. Horrela izanik, esportazio garbia (XN) esportazioen eta inportazioen arteko  aldea da (hots, esportazioak ken inportazioak: XN = X - N).
 
=== Datu makroekonomikoak ===
25. lerroa:
* [[Langabezia|Langabezia-tasa]]
* [[Interes tasa]]
* [[Kontabilitate nazional]]etik eratorritako datuak, adibidez [[Barnebarne produktu gordin|barne produktu gordina]]a, herrialde batek zenbat ondasun eta zerbitzu produzitzen dituen kalkulatzen duena. [[Ekonomia jarduera]] guztien helburua ondasun eta zerbitzuak lortzea denez, hauen eskaerak asetzeko horniketa nahikoa izateak sistema ekonomikoaren arrakasta berma dezake.
 
== Oinarrizko kontzeptu makroekonomikoak ==
=== Inflazioa eta deflazioa ===
{{sakontzeko|Inflazio|Deflazio}}
Prezioen igoera general bati ekonomia-sistema osoan deritzo [[Inflazio|inflazioainflazio]]a. Prezioak jaisteari, [[deflazio]] deritzo, ostera. Ekonomistek aldaketa hauen [[Batez besteko balioaren teorema|bataz bestekoak]] egiten dituzte [[Prezioenprezioen indize|prezioen indizeetan]]etan. Inflazioa gerta liteke oso azkar handitzen ari den ekonomia batean, deflazioa oso azkar txikitzen den batean sor litekeen bezala.
 
[[Banku zentral|Banku zentralak]]ak, herrialdeen diru-horniketaz arduratzen direnak, [[moneta politika]] erabiliz prezioen aldaketak saihesten saiatzen dira. Interesak handituz edo diru gutxiago erabiliz herrialdea hornitzeko inflazioa txikituko luke. Inflazioak ziurgabetasuna areagotu dezake, deflazioak irabazien margina txikitzen duen bezala. Horregatik, banku zentralak prezioak egonkor mantentzen saiatzen dira, ondorio negatiboak ahalik eta gutxiago izan daitezen.
 
Prezioaren mailaren aldaketak hainbat faktorek determinatzen dituzte. [[Diruaren teoria kuantitatibo]]aren arabera, aldaketa hauek diruaren horniketaren aldaketengatik sortzen dira. Ekonomista gehienek erlazio hau defendatzen dute, prezioaren mailan denbora luzeko aldaketak sortu ditzatekelako. Denbora laburreko aldaketak, aldiz, beste faktore batzuek sortzen dituzte, normalean eskaera eta horniketarekin zerikusia dutenak. Batetik, eskaera gutxitzea atzeraldi batengatik prezioak txikitzera bidera dezake, deflazioa sortuz; bestetik, eskaera handitzea horniketarekin arazoak daudelako (krisia dela eta edo beste edozein arazok bultzatua) prezioak handitzera bidera dezake, inflazioa sortuz.
44. lerroa:
* Langabezia mota asko ekonomiaren egoeratik at sortzen diren arren, langabezia ziklikoa ekonomiaren hazkuntza gelditzen denean gertatzen da. [[Okunen legea]]k langabeziaren eta hazkuntza ekonomikoaren arteko erlazio enpirikoa errepresentatzen du. Okun-eren lege honen bertsio originalak irabazi globalen % 3aren igoerak langabeziaren % 1a jaistea dakarrela azaltzen du.
 
== Kanpo loturak ==
{{commonskat}}
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Makroekonomia"(e)tik eskuratuta