Wikipedia

Konposatu inorganikoen nomenklatura: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}})
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
6. lerroa:
== Nomenklatura motak ==
{{Sakontzeko|Nomenklatura kimiko}}
Urteetan zehar, [[Konposatukonposatu inorganiko|konposatu inorganikoak]]ak izendatzeko hainbat modu egon dira. Gaur egun [[IUPAC]] izeneko erakundeak aukeratzen du zein modutan idatzi behar den, edo zein hobesten duen. Nahiz eta modu asko egon [[Konposatukonposatu inorganiko|konposatu inorganikoa]]a<nowiki/>k izendatzeko, garrantzitsuenak 3 dira.
 
=== Nomenklatura sistematikoa ===
IUPACek hobesten duen izendatze-metodoa da. Nomenklatura mota honetarako, konposatuaren atomizitatea begiratu behar da, hau da, atomo berdinaren kopurua zenbatu behar da, eta horren arabera aurrizki bat erabili, ondoren konposatuaren izena jarriz.
{| class="wikitable"
|+
35. lerroa:
'''Adibidez:'''
 
<chem>Na2[SO4]</chem>: [[Disodio tetraoxosulfato|Disodio tetraoxosulfatoa]]a
 
=== Stock nomenklatura ===
{{sakontzeko|Stocken nomenklatura}}
Nomenklatura mota hau ere IUPAKek onartzen du eta kasu honetan balentzia kopurua konposatuaren bukaeran idazten da [[Zenbakizenbaki erromatar|zenbaki erromatarretan]]retan. Baina balentzia ezberdin bakarra izan dezakeen konposatua bada, ez dago idatzi beharrik zenbaki erromatarrez.
 
'''Adibidez:'''
 
* <chem>Al2O3</chem>: [[Aluminio oxido|Aluminio oxidoa]]a
* <chem>HgO</chem>: [[Merkurio (II) oxido|Merkurio (II) oxidoa]]a
* <chem>FeCl2</chem>: [[Burdin kloruro|Burdin (II) kloruroa]]
* <chem>FeCl3</chem>: Burdin (III) kloruroa
 
=== Nomenklatura tradizionala ===
Nomenklatura tradizionala edo klasikoa ez da [[IUPAC|IUPACek]]ek hobesten duena, gaur egun ditugun konposatu guztiak ezin baititu izendatu. Nomenklatura mota hau erabiltzeko, gure konposatuaren balentzia zenbakia jakin behar da, honen arabera izen ezberdina hartzen baitu.
{| class="wikitable"
|+
55. lerroa:
|'''Elementuak'''
|
* '''Li'''
* '''Na'''
* '''K'''
* '''Rb'''
* '''Cs'''
|
* '''Be'''
* '''Mg'''
* '''Ca'''
* '''Sr'''
* '''Ba'''
|
* '''B'''
* '''Al'''
* '''Ga'''
* '''In'''
* '''Tl'''
|
* '''C'''
* '''Si'''
* '''Ge'''
* '''Sn'''
* '''Pb'''
|
* '''N'''
* '''P'''
* '''As'''
* '''Sb'''
* '''Bi'''
|
* '''O'''
* '''S'''
* '''Se'''
* '''Te'''
|
* '''F'''
* '''Cl'''
* '''Br'''
* '''I'''
|-
|'''Balentzia kopurua'''
128. lerroa:
Gure konposatuak eduki ditzakeen balentzia kopuruaren arabera, ezberdin aukeratuko ditugu atzizki eta aurrizkiak.
 
* Balentzia bakarra eduki ditzaketenak, beti -iko atzizkia erabiliko dute.
** <chem>K2O</chem>: [[oxido potasiko]]a
* Bi balentzia ezberdin eduki ditzaketenak, -iko edo -oso atzizkiak erabil ditzake.
** <chem>FeCl2</chem>: [[kloruro ferroso]]a
** <chem>FeCl3</chem>: [[kloruro ferriko]]a
* Hiru balentzia ezberdin eduki ditzaketenak, hipo--oso, -oso, -iko erabil ditzake.
** <chem>TiO</chem>: [[oxido hipotitanioso]]a
** <chem>Ti2O3</chem>: [[oxido titanioso]]a
** <chem>TiO2</chem>: [[oxido titaniko]]a
* Lau balentzia ezberdin eduki ditzaketenak, hipo--oso, -oso, -iko, per--iko erabil ditzake.
** <chem>Br2O</chem>: [[anhidrido hipobromoso]]a
** <chem>Br2O3</chem>: [[anhidrido bromoso]]a
** <chem>Br2O5</chem>: [[anhidrido bromiko]]a
** <chem>Br2O7</chem>: [[anhidrido perbromiko]]a
 
== Oxidoak ==
149. lerroa:
Lehen azaldutako nomenklaturez gain, oxido mistoen nomenklatura daukagu:
 
* <chem>KNaO</chem>: potasio sodio oxidoa (Stock), potasio sodio oxidoa (sistematikoa) eta oxido potasiko sodikoa (klasikoa).
* <chem>Pb3O4</chem>: berun (II,IV) oxidoa, triberun tetraoxidoa eta oxido plumboso plumbikoa.
 
=== Oxido azidoa ===
180. lerroa:
 
=== Oxoazidoak ===
Oxido azido bati ur molekulak gehitzerakoan sortzen diren konposatuak, azidoak dira.
{| class="wikitable"
|+
208. lerroa:
Konposatuak oxigenoa -2 oxidazio-zenbakia izan ordez, -1 zenbakia badu peroxido bat da. Oxigenoaren ohizko oxidazio-maila ez denez, peroxidoak sortzen dira, hauek konposatu ezegonkorrak dira.
 
* <chem>H2O2</chem>: ur oxigenatua edo hidrogeno peroxidoa
* <chem>Na2O2</chem>: sodio peroxidoa
 
== Hidroxidoak ==
Hidroxidoak oxido basikoen eta uraren arteko loturaz osaturiko konposatuak dira. Erraz bereizten dira hidroxilo taldea (OH<sup>-</sup>) taldea izaten dutelako, horiek izendatzeko metal elektropositiboaren izena eman behar da eta ondoren hidroxilo.
<center>
277. lerroa:
Hidruro ez-metalikoak, hidrazido izenez ere ezagunak, hidrogenoz eta elementu ez-metalikoz osatuta daude, elementu ez-metalikoak kalkogenuro eta halogenuro taldekoak izanik.
 
Talde horietako elementuek osa ditzakete hidruro ez-metalikoak: [[Sufre|S]], [[Selenio|Se]], [[Telurio|Te]], [[Fluor|F]], [[Kloro|Cl]], [[Iodo|I]] eta [[Bromo|Br]]. Hidogenoa kalkogenuroekin bateratzean, kalkogenuroaren balentzia -2 da, berriz, halogenuroarekin bateratzean, -1. Konposatu horiek izendatzeko, bi era daude, alde batetik estatu puruan daudenak, eta bestetik disoluzio akuosoetan daudenak.
 
Estatu puruan daudenak gas egoeran egon ohi dira, eta hidruro ez-metalikoak direla esaten da. Beste aldetik, disoluzio akuosoan daudenak hidrazidoak dira, eta horiek hidruro ez-metalikoak uretan disolbatzean sortzen dira.
437. lerroa:
 
=== Gatz neutroak ===
Gatz neutroak azido bat hidroxido batekin erreakzionatzerakoan sortzen diren konposatuak dira (erreakzioaren ondorioz ura ere sortzen da). Bi gatz neutro izan ditzazkegu: binarioak, hidrazido eta hidroxidoen baturaz sortzen direnak, eta ternarioak, oxoazido eta hidroxido baten baturaz sortzen direnak.
{| class="wikitable"
|+Gatz binarioen nomenklatura
761. lerroa:
|Oxigeno anioia
|}
Anioi poliatomikoetan, nomenklatura sistematikoan, betiko atzizkiak gehituko zaizkio.
{| class="wikitable" border="1"
!Adibidea
777. lerroa:
 
== Erreferentziak ==
# [http://old.iupac.org/publications/books/rbook/Red_Book_2005.pdf Nomenclature of Inorganic Chemistry IUPAC Recommendations 2005] - Full text (PDF) 2004 version with separate chapters as pdf: IUPAC Provisional Recommendations for the Nomenclature of Inorganic Chemistry (2004) Archived 2008-02-19 at the Wayback Machine.
# [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (2005). ''[[IUPAC|Nomenclature of Inorganic Chemistry]]'' (IUPAC Recommendations 2005). Cambridge (UK): RSC–IUPAC. ISBN 0-85404-438-8. Electronic version.
# Chang, Raymond (1999). ''Química''. McGraw-Hill.
# ↑ Baldor, F. A. (1965). ''Nomenclatura Quimica Inorganica''. Nueva York: Minerva Books,LTD. p. 48. ISBN 968 403 131 9.
# Angelini M., Baumgartner E., Benítez C., Brudnick G., Crubellati R., Di Risio C., Guerrien D., Landau L., Lastres L., Roverano M., Servant R., Sileo M., Torres N., Vazquez I. (2005). «Uniones químicas. Los compuestos químicos». ''Química: material de estudio y ejercitación''. CCC Educando. pp. 39-45. ISBN 987-9419-39-1
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Konposatu_inorganikoen_nomenklatura"(e)tik eskuratuta